Абылай хан(1711-1781ж.Ж.)

Абылай ханның Қытаймен жүргізген келіссөз нәтижесінде қайтарылған жер : Тарбағатай

Абылайдың қолдауына ие болып орта жүзді паралаған,жонғар тағынан дәмелілердің бірі:Әмірсана

Патша үкіметі Абылайды бір ғана Орта жүздің ханы деп таныды: 1778ж

Әбілмәмбет пен Абылай сұлтан Ресей империясының билігін мойындаған жыл 1740-1742ж

XVIIIғ.қазақ жерлерін қалпына келтіріп,билік жүргізген хан Абылай

Абылай Жоңғар шапқыншылығына қарсы күреске белсене атсалыса бастады- 15жасынан бастап

Абылай тұсында хан билігіне енгізілген өзгеріс Хан билігі шексіз болды

Абылайдың атасы «Қанішер» Абылай билік құрған қала Түркістан

Қытайлар қазақ шекарасына осы ханның тұсында басып кірді Абылайдың

Абылайдың Қытай билігін мойындаған жылы 1757-1760ж

Абылай хан жерленген қала: Түркістанда

Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатына әсер еткен адам- Бұқар жырау

Абылай ханның лақап аты «Сабалақ»

Абылай хан жер өңдеу шаруашылығын дамытқан өңір: Ертіс бойы,Есіл,Көкшетау,Тарбағатай

Абылай өзара қарым қатынасында арқа сүйеуге тырысқан ел-Ресей

1741-1743 ж. Абылай сұлтан тұтқында болды: Жоңғарияның

1761ж. Абылай қай патшадан ағаш ұстасын және 200-300 пұт астық сұрап, хат жазды: II Екатерина

Абылай хан қолдаған шаруашылық саласы: Егіншілік

1771 ж. Орта жүз ханы Әбілмәмбет қайтыс болғаннан кейін хан тағына отыруға тиіс мұрагер: Әбілпайыз

1771ж таққа отырды-Абылай

Абылайдың беделін көтерген оқиға-Жоңғар шапқыншылығына қазақтардың күшін біріктіре алуы

Көзі тірісінде абыройға ие болып,қазақ хал-ң есінде қазақ жерін біріктіруші ретінде қалған Абылай

1758 жылы Жоңғарлардың оннан төрт бөлігі қырылды: аурудан,қайыршылықтан

1758 жылы Жоңғарияның оннан үш бөлігі: Цин әскерлерінің қолынан өлді

1758 жылы Жоңғарияның оннан екі бөлігі: Ресейге қашты

Абылайдың бас мирасқоры Уәли

Абылай сұлтан Ұлытау төңірегіндегі құрылтайға жиналған қазақ шонжарларын көндірді- Жоңғар билеушісіне Әмірсананы ұстап бермеуге

Әмірсананың Абылайды паналауы қалмақтардың Орта жүзге басып кіруіне себепші болған жыл- 1752ж.

XVIIIғ.70 ж Абылай соққы беріп, салық төлеуге мәжбүр етті- Ташкент бегін, Ходжент әміршісін

Зерттеуші ғалым А. Левшин: « ол өз заманыда басқа қырғыз билеушілерімен салыстырғанда айлакерлігімен, тәжірибелілігімен өз қарамағындағы халықтың көпшілігінен басым болды» деп Абылай хан

Абылай ханның азан шақырған есімі: Әбілмансұр.

Сабалақ атанған Абылай келіп қосылған әкесімен ағайындас Орта жүздің ханы: Әбілмәмбет.

Әмірсананы қолдаған Қытай императоры: Цянь-Лун (Хун Ли)

Цянь Лун Жоңғарияны Цин үкіметінің меншігі деп жариялаған жыл-1755ж

Цянь Лун Әмірсана бастаған қолды Жоңғарияға аттандырды: 1755

Абылай әке-шешесінен айрылды: 13 жасында

Уәлидің ауылына жасалған шабуылдан жас баланы аман алып шыққан: Әкесінің қызметшісі

Орынбор коммисиясының төрағасы Князь Урусовтың мақсаты: Бүкіл Орта жүзді Ресей қарамағына алу

Жоңғария Қазақ мемлекетіне бұрынғыдай қауіп төндіруден қалды: 1745 ж Қалдан Серен өлгеннен кейін

Абылайдың Әмірсананы паналатудағы мақсаты: Шекарадағы қазақтардың жерлерін қайтарып алу

Абылай 18 ғ 20-30 жылдары шекарадағы жайылым жерлерді қайтарып алды: Дипломатиялық жолмен

Әмірсана отбасымен аттандырылған Ресей қаласы: Тобольск

Цинь империясына күресте Абылайға көмекке келген Кіші жүз сұлтаны: Ералы

Абылай сұлтан Ресеймен қатар билігін мойындаған мемлекет: Қытай

1778 жылы II Екатерина Абылай ханды Орта жүздің ханы етіп бекітті

Абылай патшадан ханға лайық символды қабылдауға барудан бас тартқан қалалары: Тройцк мен Орынбор

Абылай ірі ұлыстарды билеуді тапсырды: Сұлтандарға

Абылай шек қойды: Билер қызметіне

Абылай мойындамады: Хан билігіне қойылған шектеулерді

Бұқар, Таттіқара, Үмбетай жыраулар өз шығармаларын арнады:Абылай ханға

ХVІІІ ғ ортасында қазақ билеушілерімен Қытай арасында шиеленістің себебі:Жер қатынастары

ХVІІІ ғ қазақ халқының жоңғар шапқыншылығына қарсы күресіне белсене қатысқан сұлтан: Барақ

ХVІІІғ өмір сүрген Абылай ханның серігі, кедей отбасыдан шыққан атақты жырау: Тәтіқара

Жоңғар қоңтайшысы Лама Доржы қайтыс болған соң таққа отырды-Дауашы

Лама Доржыдан кейін Әмірсана қарсы шықты-Дауашыға

Абылай жерленді-Қ.А.Яссауй кесенесіне

Артынан 30ұл, 40қыз ұрпағы қалған хан-Абылай

Абылайдың қолынан қаза болған жоңғар батыры-Шарыш

Абылайдың мирасқоры Уәлиді Ресей үкіметі таныды-Орта жүз ханы ретінде

Қазақтардың 1773-1775ж.ж Е.И.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуы

Е.Пугачев көтерілісіне қатысқан қазақ жүздері Кіші және Орта жүз

Ресейде басыбайлыққа қарсы көтеріліс басшылары-И.Болотников, С.Разин, К.Булавин, Е.Пугачев

Қазақтардың Е.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуына түрткі болған – Жер мәселесі

Е.Пугачев әскерімен бірге Орынборда қоршауға қатысқан қазақтар саны 200

Орынборды қоршауда сәтсіздікке ұшыраған Пугачев күштері шегінуге мәжбүр болған бекініс- Троицк

Е.Пугачевтің үндеуін қолдаған Орта жүздің биі- Дәуітбай

Көтерілісті талқандаған орыс қолбасшысы генерал Суворов

Басты күш қазақтардан құралып, басып алған бекініс Кулагин

1773 ж 17-18 қарашада Усиха өзенінде Пугачевке жолыққан Нұралы ханның өкілі Зәбір молда

Көтеріліске қазақтардың қатысуын Нұралы хан қалай түсіндірді Қазақтардың өзіне бағынбай кетуінен

Нұралыға грамота жіберіп, Пугачевті өзіне жақындатпауын талап етті- ІІ Екатерина

Кіші жүздегі көтеріліс басшыларының бірі, Пугачев көтерілісіне қатысқан Сырым

Кіші жүз қазақтары қатысқан ұрыстар Жайықты қоршауға, Кулагинді алуға

1773 ж қазан айында Орта жүз қазақтарының шабуыл жасау үшін жиналған бекінісі Пресногорьковск

1774ж.қазақтар арасында Пугачев осы маңда тығылып жүр деген лақап тарады- Звериноголовск бекінісі

Торғай бойында жазалаушы топтармен ашық қақтығыспай, қыр көрсетумен ғана шектелген старшындар- Құдайменді мен Тайыр

Е.Пугачевті ашық қолдап, оған қарулы топ жіберген Кіші жүз сұлтаны Досалы

1774-1775 ж Сібір шебінде орналасқан тұрақты әскердің саны 3500 адам

Жайық пен Еділ қалмақтарының шамамен 30 мыңнан астамы Жоңғарияға қарай көшіп кетуі- 1771ж.

Е.Пугачевті тарихтан өшіру үшін Жайық өзені мен Жайық қаласын Орал деп атаған- ІІ Екатерина

Нұралы-ң көтерілісшілерге көмек беруге асықпауының себебі- Көтерілісшілердің Жайық бекінісін қоршаудағы сәтсіздігі

Көтеріліс кезінде 1776ж. сәуірде «тыныштық» орнағанын үкіметке хабарлады- генерал Н.А.Рейнсдорф

1833 ж Пушкиннің Орынбор қаласында жинаған тарихи материалдары «Е.Пугачев бүлігінің тарихы»

1773-1775 ж орыс шаруалар соғысына қатысқан халықтар: Башқұрт, Татар, Қазақтар

Орынбор өлкесінде болған 8 жыл ішінде түркі тілдес халықтардың жазбаларын жинастырған: В.И.Даль

« Капитан қызы», «Пугачев бүлігіні» осы халықтардың тарихын зерттеуге жол ашты:қазақ,башқұрт

Орта Азия мен Қазақстан туралы құнды мәліметтерді таралуына септігін тигізген шығарма: «капитан қызы» , «пугачев бүлігі»

1756 ж Башқұрт көтерілісін басуға қатысқаны үшін Қазақтарға Жайықтың сол жағасында малдарын уақытша жаюға рұқсат еткен: Елизавета Петровна

Пугачев манифестерінің Көкшетау қоныстарында жүрген бұл ханға жетпеуіде мүмкін: Абылай хан

Орынбор қаласының қоршауда сәтсіздікке ұшырап Пугачев күштері шегінді: Тройцк бекінісінде

Пугачев көтерілісі кезіндегі Сібір губернаторлығы: Чичерин

1773-1775 ж патшаға қарсы күреске белсене атсалысқан рулар: Қарауыл, Кенжеғалы, Қыпшақ, Керей

1775 ж соңында бекіністерге қызметке қосымша алынған адам саны: 626

Көтерілісінің ерекшелігі:Башқұрт,татар,қазақтардың қатысуы

Көтерілісті қолдаған Кіші жүздің сұлтандары: Ералы,Сейдалы, Айшуақ,Досалы

Кіші жүз және Орта жүз қазақтарының көтеріліске қатысу кезеңдері-3кезең

Сырым Датұлы көтерілісі(1783-1797)

С.Датұлы старшын болған ру: Байбақты

Созылды: 14 жылға

Негізгі қозғаушы күші шаруалар

Қамтыған аймағы Кіші жүз

Сырымның көтерілісі кезіндегі орыс патшасы-Екатерина

Сырымды қолдаған қара халықтан шыққан батырлар: Жарқынбай мен Амандық

Көтерілісті барынша қолдаған рулар: Байбақты Табын Тама

Сырым көтерілісін басуға қатысқан сұлтан –Бөкей

Орынбордан жалақы алып тұрған сұлтандар Нұралы,Досалы,Айшуақ,Ералы

Орал казактарымен қақтығыстың бірінде Сырым балалары қайтыс болды- 1778ж.

Сырымның кездейсоқ казактардың тұтқынына түсіп қалуы- 1783ж. желтоқсан

С.Датұлының казак әскерлерімен алғашқы ашық қақтығысы болды 1783 жылы

Нұралының атсалысуымен орыс тұтқынынан Сырымның босатылуы- 1784ж. көктем

1784ж. қараша айында Сағыз өзенінде Сырым төңірегінде топтасқан көтерілісшілер- 1000-ға жуық

Көтеріліс кезінде өлтірілген Кіші жүз ханы- Есім

Көтерісшілер Есім ханды өлтірген жер: Красногорск бекінісі маңы

1785 ж наурызда Сахарная бекінісіне шабуыл кезінде тұтқынға түскен сұлтан: Айшуақ

1785ж Кіші жүз старшындарының съезінде қабылданған шешім Нұралыны тақтан тайдыру туралы

Нұралыны тағынан тайдыруды қолдаған Кіші жүздің руларының саны: 20-ға жуық

1786ж. Нұралы жер аударылды- Уфаға

1790ж. Уфада қайтыс болды-Нұралы хан

1797 ж Барон Игельстромның ұсынысы бойынша патша үкіметі бекіткен хан Айшуақ

1797ж. Айшуақ сұлтан төрағасы болып белгіленген Хан кеңесі мүшелері- 4

Кіші жүзде хан кеңесінің құрылуы- 1797ж тамыз

Хандықды жойып, отаршылдықты күшейту туралы реформаның жобасын дайындаған барон Игельстром

Игельстромның жоспары бойынша Кіші жүздегі билік берілді Шекаралық сотқа

Шекаралық сот бағындырылды-Генерал губернаторға

Орынборда Игельстромның реформасы барысында Шекаралық комиссия құрылған жыл- 1786ж.

1797 ж 17 наурызда С.Датұлы тұтқиылдан шабуыл жасады Хан сарайына

1791 ж Орск қаласы маңайында Кіші жүздің ханы болып сайланды Ералы

Орынбор әкімшілігінің Сырымды өзіне тарту үшін жасаған әрекеті Кіші жүзде хандық билікті жою

Көтеріліс кезінде халықтың жағдайын нашарлатқан жұт болды: 1796-1797 жж.

1797 ж Сырымды қудалаған Кіші жүз билеушісі: Қаратай сұлтан

1802 ж С.Датұлы қаза болған жер Хиуа хандығы

Көтерілісінің нәтижесі Қазақтарға Жайықтың оң жағынан өтуге рұқсат етілді

1799 ж І Павел жарлығында Ертістің оң жағасына қоныстануға рұқсат етілген орта жүз қазақтарының отбасы саны. 45 мың

Жайықтың оң жағына өтуге рұқсат берген I Павелдің бұйрығы шықты-1801ж

Қазақтардың Жайықтың сол жағасына өтуін бақылайтын орган: Орал шекаралық басқарма

1785 ж генерал майор Смирновтың қолы тұтқындап әкеткен қазақтар саны. 70 ке жуық

Көтерілісшілерді Жем өзеніне дейін тықсырып тастауды жүктеген коллегия президенті: Потемкин Г.А

Айшуақ сұлтан Назаровтың қолына түсіп тұтқында ұсталынған қаласы: Орал

Сахарная бекінісінде қаза тапқан жас сұлтан-Атақ

Игельстром реформасына сәйкес ауылдық буындар бағынуға тиіс болды: Шекаралық сотқа

С.Датұлы хандықты құртып жоғары әкімшілік басқаруды беруді көздеді: Билер қолына

Францияда король билігінің құлатуы Ресейде Романовтар әулетіне қарсылық тудыруға қатысты тоқтатылды: Игельстром реформасы

Көтерілістің 90 жылдары қайта өрлеуіне түрткі болған: Орал казак-ң қазақтарға қарсы қимылдары

Сырымның жоспарларын Орынбор әкімшілігіне жеткізіп тұрған би старшындар: Әлімұлы руынан Мұратбек би, Байұлы руынан Базарбай би, Шекті руының старшыны Сегізбай

Сырымды табанды қолдаған Айшуақ сұлтанның баласы: Жантөре

Сырымды қолдаған жиендері: Ералы мен Қайсар

Сырымды қолдаған старшындар: Елекбай, Барақ, Жиақас, Жағалбайлы руынан Тотбай, Төртқара руынан Қаражан, Табын руынан Бармақ

Сырым көтерілісінің қозғаушы күші-Қазақ шаруалары,старшындар,билер,ру басшылары

Сырымның көтерілісі кезіндегі Орынбор г. г- барон Игельстром

18ғ Еділдің шығыс бөлігіндегі (Башқұрт көтерілісінен кейін) ірі көтеріліс-С Датұлы бастаған көтеріліс

Сырым көтерілісінің басты талабы-жер мәселесі жалғасын тапқан көтеріліс-1836-1838ж көтеріліс

ХҮІІІғ. Қазақстан мәдениеті

Өлкенің этнографиясы туралы ғылыми мұра қалдырған, Ресей ғылым академиясының бірінші корреспондент мүшесі болған П.Рычков

Жоңғар-н Абылайды босатуға қатысқаны туралы, көптеген бағалы деректер қалдырған К.Миллер

XVIIІ ғ шығармалары Қабанбай мен Бөгенбайға арналған ауыз әдебиеті көрнекті өкілі Ақтамберді

Абылайдың қасиеттерін жырлап, Орта Жүздегі оқиғаларға қатысқан, шығармаларына батырлар ерлігін арқау еткен XVIIІ ғ IІ жартысындағы танымал ақын Тәтіқара

Соңғы шығармалары Абылай кезіндегі Қазақ қоғамының өмірі туралы маңызды мағлұмат көзі болып табылатын XVIIІ ғ өмір сүрген жырау Үмбетей(1706-1778)

ХVІІІ ғ жоңғарларға қарсы күрескен қазақ батырларының ерлігін жырлаған жырау: Үмбетей(1706-1778)

XVIIІ ғ қазақ әдебиетінің өкілі, Абылайдың кеңесшісі болған жырау Бұқар(1684-1781)

«Қозы Көрпеш – Баян Сұлу» поэмасының ерекше бір нұсқасының авторы, XVIIІ ғ суырып салма ақындардың бірі Жанақ (1775-1846)

Орыс экспедициясының құрамында болған тұтқындағы швед И.Г.Ренат жасаған карта- Жоңғария картасы

І Петрдің «Азияға жол іздеу » талабымен құрылған әскери экспедиция- И.Д.Бухгольц

«Сібір тарихының атасы» атанған «Сібір тарихы» еңбегінің авторы- Г.Ф.Миллер

"Орынбор өлкесінің топографиясы","Орынбор тарихы( 1730-1750 жж)"атты терең зерттеу еңбектерінің авторы:П.И.Рычков

1771ж. «Қырғыз-қайсақ даласы туралы күнделік жазбалар» атты қызықты еңбек қалдырған- Н.П.Рычков

Әбілқайыр ханның сол кезде жақсы сақталған бейітін суреттеп жазған- Капитан Н.П.Рычков

«Россия мемлекетінің әртүрлі аймақтарына саяхат» еңбегі-ң авторы, неміс саяхатшысы- П.С.Паллас

Жауғашар батыр(Шақантай), Бекболат би, Бөгенбай батырларды жырлаған жырау- Үмбетей

Хиуаға аттандырған әскери бөлім түгел қырылып қалған экспедицияны кім басқарды: Князь Черкасский

19ғ 80 ж Жоңғария картасында алғаш рет орыс географиялық жазбаларында жариялаған; В Веселовский

19ғ80ж Қазақстан туралы бағалы картографиялық мәлімет береді-В.Урусов, И.М.Лихарев

Еділ қалмақтарының Қытайға қашуы туралы құнды мәліметтер қалдырған-Н.П.Рычков

Әбілхайыр, Нұралы хандардың ордасында болып қазақ хандарымен сұлтандардың сьездеріне қатысып өлкедегі саяси жағдайды суреттеген жазбалар қалдырған: И. Муравин Д.Гладишев, Я.Гуляев

Орта жүз туралы еңбектері мәліметтерінің дәлділігімен ерекшелінеді. И.Г Андреев, Я.Гавердовский

18 ғ Қазақстанды зерттеуде еңбек сіңірген шетел саяхатшылары: Паллас П.С, Фальк И.Л, Георгий И

Қаратау өңірінде тұрған, Шығ Қазақстан обл, Абай ауданында жерленген жырау: Ақтамберді(1675-1768)

Үмбетейдің тәрбиелік мәні зор арнауы: Бекболат биге арнаған арнау

Бөгенбайға арналған жоқтауында Абылайдң өмірі мен Бөгенбайды мақтан еткен ақын: Үмбетей

Шығ Қазақстан обл Абыралы ауд дүниеге келген ақын: Жанақ(1775-1846)

Ақынның Орынбаймен айтысы біздің заманымызға дейін жетіп отыр бұл қай ақын: Жанақ