58.Әлемдік банк тобы: құрылымы мен әлемдік экономикалық дамытудағы рөлі

Әлемдік банк — Бүкіләлемдік банк тобы, Халықаралық қайта қүру мен даму банкі— даму процесіне жәрдемдесетін аса ірі әлемдік үйымдардың бірі. 1945 жылы қүрылып, қүрамында 154 мемлекет болған. 2004 ж. Бүкіләлемдік банктер тобы мүшелерінің саны 184 мемлекетке жетті. Банктің негізгі мақсаты мүше елдердің экономикасын қайта қүру мен дамытуға, өндірістік мақсаттарға капитал қүю арқылы көмектесу. Сонымен, Бүкіләлемдік банк - дамушы және өтпелі экономикасы бар елдер үшін әлемдік ірі қаржы қорының және білімнің көзі. Бүкіләлемдік банк өзінің қаржы қорын, қызметкерлерін және бай тәжірибелерін эр елдегі кедейшілікпен күресте, экономикалық өсімді және өмір сүру сапасын көтеру үшін пайдаланады. 2002 жылы Бүкіләлемдік банк клиент-елдерге 19,5 млрд. долл. қарыз берген. Ол 100-ден аса дамушы елдердегі кедейшілікпен күреске баса көңіл бөліп, жәрдем береді.  Әлемдік банк БҰҰ жүйесіндегі бірнеше  халықаралық  қаржы  ұйымдарынан  тұратын топ. Оған Дүниежүзінің қайта құру және даму банкі (ДҚҚДБ), Даму жөніндегі халықаралық  ассоциация,  Инвестициялық кепілдік бойынша халықараралық агенттік,  Инвестициялық қайшылықтарды реттеудің халықаралық орта және Халықаралық қаржы корпорациясы кіреді. Штаб-пәтері — Вашингтон қаласында орналасқан. Банктың қызмет түрлеріне әр түрлі мемлекеттерде экономика реформаларды жүргізуге көмектесу, нарық бәсекелестігін дамыту, кәсіпорын және қаржы секторларын реформалау, әлеуметтік қорғау жүйесін орнықтыру, айналадағы ортаны қорғау, экономиканың әр түрлі салаларының жұмысын жақсарту, т.б. жатады. 

Дүниежүзінің қайта құру және даму банкі мен Халықаралық дамыту ассоциациясы (ХДА) алушы елдердiң үкiметтерiне еңбек өнiмдiлiгiнiң өсуi нәтижесiнде халықтың өмiр деңгейiн көтеруге арналған жобалар мен бағдарламаларды iске асыру үшiн несиелер бередi. Несиелермен қатар Банк кеңес пен техникалық көмектердi ұсынады. Халықаралық қаржы корпорациясы мен (ХҚҚ) Инвестицияны кепiлдiктейтiн көп жақты агенттiк (ИККЖА) те осы мүдделердi басшылыққа алады. Инвестициялық дауларды реттеушi халықаралық орталық (ИДФХО) Әлемдiк Банктiң халықаралық инвестициялардың өсуiн қамтамасыз ету мәселесiн бөлiседi. Осы аталған бес мекеме Әлемдiк Банк тобын құрады.

59.Әлемнің халық санының өсуі мен оның экономикалық салдарлары

БҰҰ мәліметінше 2011 жылы 31 қазанда дүниежүзіндегі халық саны 7 млрд, ал Қазақстандағы халық саны 16,5 млн-ға жетті. Бұл әйелдер мен жасөспірімдердің денсаулығын қамтамасыз ету және халықтың қартаюы сынды әлеуметтік проблемаларды тудырады

1927 жылы жер шарындағы халық саны 2 млрд тұғын, бүгіндері 7 млрд. Өткен 90 жылда халық саны үш еседей артты. Осыған байланысты әлемдегі жағдай өзгеріп, жаңа қауіп-қатерлер туындайды. Олар - өскелең ұрпақтың денсаулығы, әйелдердің денсаулығы мен олардың репродуктивтілігі және халықтың қартаюы

Дегенмен, елдегі ана өлімі әлі де болса жоғары болып қалып отыр. 2011 жылғы мәліметтер бойынша ол – 22 цифрын көрсетеді (1000 босану оқиғасына әйелдердің өлуі – 22 оқиға - ҚазТАГ). Ирландияда аналардың өлімі - 6, Беларусияда – 15, Литвада – 13 екенін ескерсек, Қазақстанда әлі бұл көрсеткішті төмендету резервтері бар

Халық санының тым артуы қорқушылықтың еш негізі болмағанымен, бүгінде әлемдегі халық санының тым арту мәселесі алаңдаушылық туғызып отыр. 

ХІХ ғасырдың басында Т.Мальтус 25 жылдан кейін жер шары халқының екі есе ұлғаятынын болжаған еді. ХХ ғасырда оның болжамы алаңдаушылықтың жеткілікті себебі болды, өйткені  халық саны шынында  да күрт өсе түсті. Жер шарының екі миллиардыншы тұрғыны 1925 жылы, алты миллиардыншы тұрғыны 1999 жылы туды. Халық санының тым артуы проблемасына алаңдаушылық білдірген «Мальтузианшілер» қозғалысы өз пікірінен айнымай отыр. Алайда, елдік демографиялық моделді зерделеу кезінде адами ресурстардың жетіспеушілік үрдісі байқалады, мемлекеттердің халқы қартаю үстінде.  Әлемде, әсіресе оның дамыған бөлігіндегі негізгі проблема – бұл бала туудың төмендеуі. Дегенмен, мейілінше аз дамыған елдерде керісінше ахуал басым – онда халық саны төмендемей, керісінше өсіп келеді және егер табиғи халық өсімі төмен негізінен Еуропа елдері бірінші ондыққа кірсе, ал халық санының өсімі барынша жоғары елдер ондығына аса кедей африка  елдері кіреді.

Қазіргі заманғы мемлекеттің дамуы процесінде демографиялық проблемаларды шешудегі шетел тәжірибесін зерделеу аса маңызды  болып табылады. Шетел мемлекеттері жинақтаған тәжірибені пайдалану отандық реттеу институттарын жетілдіруге, тәжірибеде өз өміршеңдігін көрсеткен барынша тиімді моделдер мен жолдарды қолдануға ықпал етеді.