Жарнаманың экономикалық тиімділігі

    Жарнама науқанын өткізудің алдында және өткізгеннен кейін оның тұтынушыға әсерін анықтау қажет. Жарнаманың тиімділігін  бағалаудың әдістері коммуникативтік, психологиялық коммерциялық және сандық болып бөлінеді.

    I. Тиімділікті бағалаудың коммуникативтік әдісінің түрлері:

    1.  Тікелей бағалау. Бір топ тұтынушыларға  жарнаманың балама нұсқалары  ұсынылып, олардың әрқайсысына баға  беру ұсынылады.

    2.  Қоржынды тексеру. Тұтынушылар  жарнама хабарларын тыңдайды, содан  соң олардан жарнама мазмұны  сұралады. Есте қалған жарнама  хабары тиімді болып есептеледі.

    3. Зертханалық. Арнайы құралдарды  пайдалану арқылы жарнаманың  таратылымдығы өлшенеді (жүрек қағысы, көз қарашығының үлкеюі, т.б.).

    4.  Нарықты тестілеу. Нарықты арнайы  тестілеу арқылы жарнаманың өткізу  көлемінің өсуіне ықпал тигізетіндігі  немесе тигізбегендігі анықталады. Бұл әдіс қымбатқа түсетін  болғандықтан сирек қолданылады. 

      II. Жарнаманың психологиялық тұрғыдан тиімділігі нарық үлесі (Үн), жүрек үлесі (Үж), дауыс үлесі (Үд) және маркаға оң көзқарасы (L) арқылы анықталады: 

    Тж = Үн х Үж х L 

    III. Жарнаманың коммерциялық тиімділігін бағалау әдістері сандық әдістер деп аталады:

1. Жарнама шараларына дейінгі және одан кейінгі сату көлемдерін салыстыру. Мұнда жедел мәліметтер мен бухгалтерлік есептер қолданылады. Жарнама өткеннен кейін ғана өткізу көлемі бірден ұлғайса, оны бақылау мүмкін болады.

    2. Экспериментальды әдісті қолдану үшін бірнеше сынақ нарықтары алынады, олардағы фирманың сату көлемі бірдей болуы керек. Нарық үш бөлікке бөлініп, біріншісінде – жарнама шығындары белгілі бір пайызға азайтылады, екіншісінде – тура сондай пайызға көбейтіледі, үшіншісінде – жарнама шығындары өзгеріссіз қалдырылады (бұл бақылаушы көрсеткіш). Сату көлемдерінің өзгеру нәтижелері жарнама тиімділігі болып табылады. 

    IV. Жарнама тиімділігін сандық тұрғыдан былай бағалауға болады:     

    Мұндағы: А2 – жарнама шыққаннан кейінгі тауар айналымы;

А1 – жарнама жүргізгенге дейінгі тауар айналымы.

    Жарнама науқанының тиімділігін зерттеу  өте қиын. Сату көлеміне жарнамадан басқа тауар сапасы, бағасы, оған қол жететіндігі, имиджі әсер етеді.

Жеке сату және оның қызметтері Жеке сату - тауарды сату мақсатында тұтынушылармен жеке-дара байланыстың орнатылуы. Жеке сату – бұл тұтынушылармен кездесіп әңгімелесу барысында тауарды қолдану туралы кеңес беріп, оны ауызша ұсыну. Ол коммуникация түрлерінің ең тиімдісі, бірақ оны ұйымдастыру шығындары басқалармен салыстырғанда жоғары. Ол - сауда қызметкерлерінің, агенттердің сатып алушылармен жұмысы және тауарлардың нақты жағдайда жарияланып көрсетілуі. Бұл коммуникация түрінің басты артықшылығы – сауда қызметкері әрбір сатып алушымен жеке жұмыс істейді. Клиент тауар бағасы, берілетін кепілдігі, қызмет көрсету және тауарды жеткізу шарттары туралы кеңес алады. Сондықтан жеке сату - тұтынушы талаптарына бейімделетін маркетингтік коммуникацияның ең икемді түрі.

Тауарларды жеке сату процесі мынадай кезеңдерден тұрады:

• қалталы клиенттерді іздеу;

• оларды жіктеу;

• тауарды таныстыру рәсімін өткізу;

• сату;

сатудан кейінгі шаралар