53. Токугава сегунатының сыртқы және ішкі саясаты

Токугава сегунатының саяси тарихы

Токугава династиясының (1605-1867) 15 сегундары

Эдо кезеңінде Токугава династиясының 15 сегундары кезегімен басқарды. Олардың біріншісінің қызметі- Токугава Иэясу, династияның басшысы- бірінші жіне екінші бөлімдерде толығымен қарастырылады. Енді ізбасарларына келсек, олардың ішінде тікелей ұрпақтары және шеттегі ұрпақ бұтақтарының өкілдері де болды. Олардың кейбіреулері данышпан адамдар болды және мемлекеттік ақылмен ерекшеленді, бірақ арасында қолынан түк келмейтін, еріксіз басшылар да болды.

2-ші сегун Хидэтада 1605-1623 жж аралығында формальды басшылық етті, бірінші 10 жыл ішінде ол әкесімен бірге басқарды, кейін өзі 1632 жылға дейін билікте қалды.

Иэясу, Сумпу жұмыстарынан шығып, үлкен мәртебеге ие адам огосе атағына иемденді. Хидэтада сегун болып, өз әкесінен сабақ алды. Жапония тарихында алдында кездескендей- биліктің екі жүйесі қалыптасты- Хидэтада, ұйымдастыру істерімен айналысатын басты сферасы, және Иэясу, осы өмірімен байланыс істерімен айналысатын маңызды сферада қызмет етті. Осы уақытқа дейін, биліктің екі жүйелік басқарудан айырмашылығы, бұл жолы екі басшылар бір-біріне жақын туыстар болды. әкесінің өлімінен кейін, бүкіл билік баласына өтті. 1592жылы Кореяға жапондық әскери экспедиция басталды. Алты жыылға созылған авантюрлық соғыс Жапонияның жеңілгенімен аяқталды. Бұл 1598ж 18 тамызында соғыс бітпей тұрып қаза тапқан Хидэеси өміріндегі ең үлкен сәтсіздік болды. Осы уақытта Токугава Иэясу өзінің білгіштігін күшейтті, Эдоны тірі қалаға айналдырды. Өзінің беделіне, әсеріне, күшіне қарай ол Жапониядағы екінші адам болды. Ол өз қыздарын сәтті күйеуге шығарып, осы туыстық қатынастармен беделді феодалдармен өз одағын мықтап бекітеді. Саясм маневр жасау техникасын жақсы игеріп, өзінің сақтығы мен бақылау қасиеттерін пайдаланып, Иэясу билік үшін күресте , өз сәттілігіне сеніп, келесі қадамдарына мықты дайындалды. Оның уақыты Хидэесидің өлімінен кейін келді. Жаңа 1603ж Токугава Иэясу император үйінен, қызметшілерінен, монастр, ғибадатханалар мен даймелердің басшыларынан қалыпты жаңа жылдық құттықтауларды алды, оның ресми түрде сегун титулын иемденбегеніне қарамастан, іс соны алу жолында болды. 1602 жылы ақпанда император ауласы саналы түрде Иэясу «Минамото үйінің басшысы» деп жариялауға дайындық жасай бастады.Аула жағынан бұл жай ғана формалдық болы, өйткені атты әскери билік Иэясуға тиесілі болды.

Ода Нобунага, Тоетоми Хидэеси сегун титулын иемденбеді. Иэясу олардың өз шежірелі күші болды . Ол аулаға өзінің ата бабалары Миномото үйімен Нитта жанұясы арқылы байланыста болғанын жеткізді. Бұл жағдайға қатысты тарихшылар арасында күмән болды Токугаваның Миномото үйіне қатыстылығының куәлігі, құжаттарға кейін енгізілген өзгертулердің нәтижесі деп есептеуі. Бірақ 1603ж қаңтарда, осындай сыпайы сұрақтар кадр артында қалды және император ауласының ресми өкілі Иэясуды император оны сегун деп тағайындау ниеті жайлы хабардар етеді.

12 ақпанда оны сегун деп жариялау және придворлық мәртебе удайдзин (оң министр), бұрынғымен салыстырғанда мәртебесі жоғары (найдайдзин ішкі министр) беру салтанаты өтті. Сол үшін ауланың ресми делегациясы Киотодан жақын жердегі Тоетоми Хидэеси сарайында болған Иэсяуға жолықты. Күн жауынды және күңгірт болатын, бірақ ауланың делегациясының келуі кезінде аспан шайдай ашылды. Баубақшадан өтіп, сарайдың кіреберісінің алдында тоқтаған сарайдың өкілеттігі екі мәрте «ранг жүргіземіз» деп хабарлады. Содан кейін делегация екі топқа орналасқан верандаға жіберілді. Делегацияға қартадам жоғарылатып отырған Иэясуға императорлық жарғылар болған сандықшаны ұсынды. Осылайша, Иэясудың сегун атануы болды. Әміршінің сол уақытта шын билігі болмағанына қарамастан, Иэясу мақсатты және қиын жұмысты бастан өткерді, соның нәтижесінде әмірші толығымен саяси өмірден алынып тасталды. Оның саяси беделі сегундарға енді қажет болмады. Олардың орналасуындағы айырмашылықтарды сол уақытта Жапонияға келген шетелдіктер де байқады: олар әміршіні микадо, сегунды- котэй (екі сөзде жапон тілінде «әмірші» дегенді білдіреді, бірақ микадо- өте көне атақ). Сол арқылы олардың Жапония өміріндегі рөлдерінің айырмашылықтарын атап өтті. Микадо діни рәсімнің басшысы болды, ол жоғарғы абыз қызметін атқарып, өзін жердегі қызметтермен қолрамады, ал сегун елдегі жоғары билікті жүргізді. Токугава Иэясу көп уақыт сегун болмады- 1605 жылы мамырда ол өзінің ұлы Хидэтаданың пайдасы үшін атақтан бас тартады. Сол арқылы сегун күзет орны Токугава үйімен бекітілді. Иэясу Сумпуға кетіп, жалғыз, тарихты оқып, көне заман білгіштерімен сөйлесу арқылы уақытын өткізеді. Алайда ол биліктен тек формальды түрде кетті.