15.Шартты операторлар

Шартты оператор Шартты оператордың жалпы жазылу түрі мынадай:

if (шарт)

1-оператор;

else

2-оператор;

Мұнда жақшадағы шарт түріндегі өрнек ақиқат болса, 1-оператор орындалады, әйтпесе 2-оператор атқарылады. Операторлар қарапайым немесе құрама болып жазыла береді. Оператордың қысқаша жазылу түрі:

if (шарт)

1-оператор; Кейде қабаттасқан шартты операторлар кездеседі , мысалы:

if (1-шарт)

1-оператор;

else if (2-шарт)

2-оператор;

else

3-оператop;

Мұнда eгep 1-шарт ақиқат болса, 1-оператор орындалады, егер 1-шарт жалған болып, 2-шарт ақиқат болса, 2-оператор орындалады, ал 1-шарт және 2-шарт жалған болса, З-оператор атқарылады.

Ондағы кез келген else түйінді сөзі (keyword) оның алдында ең жақын тұрған if операторына қатысты болып саналады.

Мысалы, берілген x, y - екі санның үлкенін анықтау үшін жазылған шартты операторды былай жазуға болады:

if (x>y) max=x; else max=y;

Шартты операторлар

Шартты оператор (? :) шартты өрнек жазуға мүмкіндік береді, яғни берілген шартқа байланысты әр түрлі мән қабылдайтын шартты өрнектер кұрады. Бұл операция үш орынды болып табылады. Егер оның шарты (бірінші операнд) ақиқат болса, өрнек мәні екінші операндка тең; егер жалған болса, онда - үшіншіге тең. Мысалы: max_ab = a > b? a : b;

16.Бүтін сан түріндегі мәліметтерді сипаттау

Айнымалыларды сипаттау кезінде бүтін тұрақтылар – костанталар мәндерін де көрсетуге болады. Мысалы:

int k=0; (бір ғана сан сипатталған және оған мән берілген)

int k1,k3=0; (біреуі тек сипатталған, екіншісіне мән берілген)

char типін 0–255 аралығындағы таңбасыз бүтін сандарды сипат­тау­да қолдануға болады, ДК жадында бұларға бір байт орын бөлінген. Мысалы:

char ck=’k’;

2.4.2. Char типі

Бұл тип мәндері реттелген символдар жиыны болып табылады. Әрбір символға бір бүтін сан сәйкес келеді, ол символ коды деп аталады. Символдық тип ені – 1 байт. Char типі де signed және unsigned специфи­каторларымен қолданылады. Signed char типі диапазоны –128 .. 127. Unsigned char типін қолданғанда, оның мәндер диапазоны 0 .. 255 болады. Символдарды кодтау үшін ASCII (American Standard Code for International Interchange) стандарты негізге алынған. Символдардың 0 .. 31 кодтары басқару кодтарына жатады, олар тек енгізу-шығару кезінде ғана қолданылады.

Сhar типі символдарды олардың бүтін сан түріндегі кодтары арқы­лы сақтап, басқа шамалардың көрсетілген диапазоны сандарын да көрсету үшін де қолданыла алады.

2.4.3. Float және double жылжымалы нүктелі нақты сандар типтері

Мысалдар:

float sum=1.5;

Си тілінде объектілердің мәндерін байт арқылы анықтау үшін sizeof стандартты операторы қолданылады. Мысалы:

printf(“double типіндегі мәліметтер ені %d байт\n",

17.Switch көп нұсқалы таңдау операторы

Программада кездесетін бірнеше нұсқаның бірін таңдап алу керек бол­ған жағдайда, switch ауыстырғыш операторы қолданылады. Оператордың орындалу схемасы төмендегі суретте келтірілген. Оның жалпы жазылуы:

switch <бүтін типті өрнек>;

{

case белгі1: операторлар;

case белгі2: операторлар;

3*3=9

3*3=4

2*2=4

3*3=1

2*2=1

Switch(i)

Int i;

Main()

Getch();

Main()

Clrscr();

Int x,y,z;

Char symbol;

................

[default: операторлар;]

}

Мұнда switch сөзінен кейінгі өрнек мәні есептеледі, ол бүтін санды (char типі де) типте болуы тиіс. Сол мән case сөздерінен кейін жазылған константалар мәндерімен салыстырылады. Егер олардың біріне тең болса, сол жол орындалады, жол соңында көшу операторы болмаса, келесі жолдар толық орындалады. Ал бір жолды орындап болған соң,switch операторынан шығу үшін break операторы қолданылады. Егер switch сөзінен кейінгі өрнек мәні ешбір константамен сәйкес келмесе, онда default сөзінен кейінгі операторлар атқарылады. Кейде default сөзі болмауы да мүмкін.

Default сөзі болмаса, онда switch операторынан кейінгі келесі опера­торлар орындала береді. Switch операторындағы өрнек түрінде нақты типтегі мәліметтерді, сөз тіркестерін (жол­дарды) пайдалануға болмайды. Кейде бүтін мәндермен үйлестірілген мәліметтердің құрылымдық (структуралық) элементтері қолданылуы мүмкін.

7-мысал: Екі бүтін сан енгізіп, олармен арифметикалық 4 амалдың бірін орындау қажет.

#include <stdio.h>

#include <conio.h>

printf("Екі бүтін сан енгізіңіз: ");

scanf("%i%i",&y,&z);

printf("Қандай амал орындау керек: ");

scanf("%s",symbol);

switch (symbol) { case ‘-‘ : x=y-z; break; case ‘+‘ : x=y+z; break; case ‘*‘ : x=y*z; break; case ‘/‘ : x=y/z; break; default: printf (”белгісіз операция\n”);

printf("\nНәтижесі - %d\n",x);

getch();}

8-мысал: Шығыс календары бойынша жылға сәйкес жануар атын анықтау.

#include <stdio.h>

#include <conio.h>

{ int gil;

printf("Жылды енгізіңіз: \n");

scanf("%i",&gil);

switch (gil % 12)

{

case 0 : printf("Мешін жылы");break;

case 1 : printf("Тауық жылы"); break;

case 2 : printf("Ит жылы"); break;

case 3 : printf("Доңыз жылы"); break;

case 4 : printf("Тышқан жылы"); break;

case 5 : printf("Сиыр жылы"); break;

case 6 : printf("Барыс жылы"); break;

case 7 : printf("Қоян жылы"); break;

case 8 : printf("Ұлу жылы"); break;

case 9 : printf("Жылан жылы"); break;

case 10: printf("Жылқы жылы"); break;

case 11: printf("Қой жылы"); break;

default : printf("Таңбасыз бүтін сан

енгізіңіз");

}

printf("\nENTER басыңыз");

}

Switch орындалуы кезінде цикл аяқталмай-ақ одан шығып, қалған опе­ра­тор­ларды аттап өтіп, осы цикл параметрінің келесі мәніне көшу үшін continue операторы қолданылады, яғни циклдің келесі итерациясына – қадамына басынан бастап ауысу жүзеге асырылады.

Мысал:

#include <stdio.h>

{

printf("\nБүтін сан енгіз: )";

scanf(“%i”,&i);

{case 1: printf("\nСан бірге тең!");

case 2: printf("\n2*2=%d",i*i);

case 3: printf("\n3*3=%d",i*i;break;

case 4: printf("\n Сан төртке тең!";

default: printf("\nАяқталды";

}

}

Бұл программаның жұмыс нәтижесі:

1 енгізілгенде мыналар шығарылады:

Сан бірге тең!

2 енгізілгенде мыналар шығарылады:

3 енгізілгенде мыналар шығарылады:

4 енгізілгенде мыналар шығарылады:

Сан төртке тең!

Қалған сандар енгізілсе:

Аяқталды!

сөзі шығарылады.