3. Қарыз шартының түсінігі, мазмұны және түрлері

Заем шарты бойынша бір тарап (заем беруші) басқа тараптың (заемшының) меншігіне (шаруашылық жүргізуіне, оралымды басқаруына) ақша немесе тектік белгілерімен айқындалған заттарды береді, ол АК-те немесе шартта көзделген жағдайларда оларды беруге міндеттенеді, ал заемшы заем берушіге дәл осындай ақша сомасын немесе осы тектегі және сападағы заттардың тең мөлшерін уақытында қайтаруға міндеттенеді.

Орындалуы ақша немесе тектік белгісімен айқындалған заттарды беруге байланысты шарттарда заем, егер заң актілерінде өзгеше белгіленбесе және тиісті міндеттемелердің мәніне қайшы келиейтін болса, аванс, алдын ала ақы төлеу, тауарларға (жұмысқа және қызмет көрсетулерге) мерзімін өзгертіп және бөліп- бөліп төлеу түрінде беру көзделуі мүмкін.

Заңды тұлғалар мен азаматтарға кәсіпкерлік ақша тартуға тыйым салынады және мұндай шарттар олар жасалған кезден бастап жарамсыз деп танылады. Заем шарты, АК-те немесе тараптардың келісімінде өзгеше көзделмесе, ақша немесе заттар берілген кезден бастап жасалды деп есептеледі.

Шартта ақшаны немесе заттарды бөлшектеп (бөліп-бөліп) беру көзделген жағдайларда, егер шартта өзгеше көзделмесе, олардың бірінші бөлігі берілген кезден бастап шарт жасалды деп есептеледі.

Заем нысанасын пайдаланғаны үшін заемшы шартта белгіленген мөлшерде заем берушіге сыйақы төлейді. Егер заем шарты бойынша заемшыға заттар берілсе, сыйақы төлеу олардың көлемі мен нысаны (ақшалай немесе заттай) шартта көзделген жағдайда жүргізіледі. Сыйақы төлеудің тәртібі мен мерзімі заем шартында белгіленеді.

Түрлері: нысаналы, мемлекеттік және банктік заемдардан тұрады.

Ақылы шарттардың көбісі бойынша затты бергені,жұмысты атқар . қызмет көрсеткені үшін жауап ретінде екінші тараптың ақша төлеу жөніндегі міндеті туындайды. Көп жағдайда олар жоғарыда аталған мақсаттарға немесе несиелеу үшін жеке. заңды тұлғалармен берілетін ақша қаражаттарын ауыстырумен айналысатын банктер, арнайы коммерциялық ұйымдар аркылы жүзеге асырылады. кейбір жағдайларда несиелеумен тікелей банктер айналысады. Осы кезде бірқатар кұкыктық қатынастар туыңдайды, оларды жалпы түрде екі топқа бөлуге болады: 1) есеп айырысу құқыктық қатынастары: 2) несиелік құқықтыққатынастар. Олар өзара тығыз байланысты, сатып алу-сату, мүлікті жалға алу;мердігерлік. комиссия және т.б. шарттардан туындайтын басқа да ақша міндеттемелерін жүзеге асыру сияқты. Коммерциялық немесе – банк несиесі (ақша, затай) несие есептесу қаржылық қайшылықтар да реттеу үшін әкімшілік, қаржылық өзгеде салалар актілерін пайдалану керек.

1. Қылмыстың объективтік жағының факультативтік белгілері

Қылмыстың объективтiк жағына сипаттама беру үшiн қылмыстың жасалу тəсiлi, уақыты, орны, жағдайы жəне құралы маңызды болып табылады. Бұл белгiлер кез келген қылмысқа тəн, өйткенi кез келген қылмыс əрқашанда жасалған қылмыстың қоғамға қауiптiлiк сипаты мен дəрежесiне əсер ететiн белгiлi бiр уақытта, нақты орында, жағдайда, қандай да бiр қаруды қолданып немесе белгiлi бiр амал тəсiлдердiң көмегiмен жасалады. Алайда, құқықтық табиғаты бойынша олар қылмыс құрамы объективтiк жағының факультативтi, мiндеттi емес элементтерi деп танылады.

Кей жағдайларда, егер заңшығарушы осы аталған белгiлердiң бiрiн немесе бiрнешеуiн ҚК Ерекше бөлiмi бабының диспозициясында тiкелей көрсетсе, олар қылмыс құрамының мiндеттi белгiлерiне айналып, қылмысты саралауға қатысады.

Объективтi жақтың факультативтi белгiлерi деп аталатын қылмыстың жасалу орны, уақыты, жағдайы, тəсiлi жəне құралы ҚК Ерекше бөлiмi бабының диспозициясында көрсетiлсе, жасалған iс-əрекеттiң қауiптiлiк дəрежесiне ықпал ететiндiктен жазаның түрi мен мөлшерiн анықтау кезiнде мiндеттi түрде ескерiледi. Көбiнесе бұл белгiлер жауаптылықты ауырлатушы жағдайлар ретiнде танылады.

Қылмыстың жасалу уақыты – бұл қылмыс жасалған белгiлi бiр жыл, ай, тəулiк, сағатпен есептелетiн уақыт аралығы. ҚК Ерекше бөлiмiнiң баптарында объективтiк жақтың белгiсi ретiнде қылмыстың жасалу уақыты сирек кездеседi. Ал кейбiр жағдайларда қылмыстың жасалу уақыты жауапьылықты ауырлататын немсе аса ауырлататын белгi ретiнде қарастырылады.

Объективтi жақтың келесi факультативтi белгiсi - қылмыс жасалатын нақты объективтi жағдайларды құрайтын қылмыстың жасалу жағдайы. Бұл жағдайлар бiрде жасалған қылмыстың қоғамға қауiптiлiк дəрежесiн едəуiр жоғарлатып, жауаптылықты ауырлатушы белгi ретiнде танылса, кейде жеңiлдетiлген қылмыс құрамын құрауға септiгiн тигiзедi.

Қылмыстың жасалу тəсiлi – бұл қылмысты жасау үшiн адамның қолданған əдiс, амалдары. Олар əртүрлi нысанда көрiнедi: күш қолдану, қорқыту, алдау, сенiмге қиянат жасау, қатыгездiк немесе аса қатыгездiк, жасырын түрде, құжаттарды бұрмалау жəне т.б.

Бiрқатар қылмыстар тек белгiлi тəсiлмен ғана жасалуы мүмкiн. Мұндай жағдайларда қылмыстың тəсiлi заңда қылмыс құрамының мiндеттi белгiсi ретiнде көрсетiледi

Қылмыстың жасалу тəсiлi əрекеттiң қоғамға қауiптiлiк дəрежесiне елеулi əсер ететiн жағдайда заңшығарушы оны əрекеттiң ауырлатушы белгiсi ретiнде қарастырады.

Қылмыстың жасалу орны деп қылмыс оқиғасы болған, яғни қылмыстық əрекет басталған, аяқталған немесе қылмыстық нəтиже туған белгiлi бiр аумақты айтамыз.

Объективтiк жақтың басқа факультативтi белгiлерi сияқты қылмыстың жасалу орны да, егер ол нақты қылмыс құрамының мiндеттi белгiсi ретiнде заңшығарушымен қылмыстық-құқықтық нормаға енгiзiлсе, əрекеттi саралауға əсер етедi

Ал басқа жағдайларда қылмыстың жасалу орнын əрекеттiң қауiптiлiк дəрежесiне əсер етушi факультативтi белгi ретiнде жазаның түрi мен мөлшерiн таңдау кезiнде сот ескередi.

Қылмыс жасау құралы мен қаруы маңыздылығы жағынан қылмыстың жасалу тəсiлiнен кейiн екiншi тұрады. Олар iс-əрекеттiң қоғамға қауiптiлiк сипаты мен дəрежесiне елеулi ықпал ететiн қылмыс құрамының элементтерi.

Қылмыстың қаруы мен құралы деп жанды жəне жансыз компоненттердi қолданып кiнəлiнiң қылмыстық-құқықтық қорғау объектiсiне əсер ету əдiстерiн айтамыз.

Қылмыс құралына мысалы, газ, от, жануарлар, жас өспiрiмдер мен есi дұрыс емес тұлғалар, химиялық заттар, арнаулы техникалық құралдар жəне т.б. жатады.

Қылмыстың қаруы – бұл материалдық объектiлерге əсер ететiн заттар. Оларға: атыс қаруы, суық қару, құрылғылар қару ретiнде пайдаланатын өзге де заттар жатады.

Қылмыс құралы мен қаруы ҚК мына баптарында мiндеттi белгi ретiнде кездеседi: ҚК 125-бабының 2-бөлiгi ″г″ тармағы, ҚК 129-бабының 2-бөлiгi, ҚК 143-бабының 2-бөлiгi.