1 Әдеби шолу

Қонақжайлық - бұл келушілерді кішіпейілділікпен күтіп алу мен сыйлау, кезбелерді ақысыз қабылдау мен тамақтандыру немесе бір сөзбен айтқанда, кезбеқабылдау. Қонақжай болу дегеніміз - келушілерге жылы қабылдау ұсынып, олар үшін тыныш, қолайлы және жылы шырайлы жағдай ұсына білу.

Алғашқы қонақ үйдің туындаған нақты күнін бекіту мүмкін емес. Бұл өндірістің тарихы өзінің тамырын ғасырлар тереңіне тартады. Адамдар саяхатқа шыға бастағаннан, барған жерінде тоқтайтын орын қажет етілген. Ежелгі грецияда саяхатшылар орналасқан, мекемелер болған. Бірақ қонақ үйлік өндіріс басында Римде салынған. Тура сол жерде көпестер және шенеуніктер сауда мәселесін шешу үшін жиі шығып және елдер бойынша саяхат жасаған. Осындай қозғалыстың нәтижесінде тұрақты аулалар және қонақ үйлер жүйесі дамыған, әсіресе саяхатшылар үшін ыңғайлы жол бойынша орналасқандары өте жақсы дамыған. Римде өткізілген театрландырылған көрініс көрермендерді орналастыратын мекемелерді қажет еткен. Оларды театрға жақын етіп тұрғызған, себебі кейде спектакль кезінде жауын жауғанда, көрермендер сол мекемелерге тығылған.

Жоғарғы шендерді орналастыру туралы ерте бастан қарастырылған, ал көпестер және басқа да қарапайым саяхатшылар өз жағдайларын өздері ойластырған. Тұрғын жай үшін нақты баға болмаған, әрбір саяхатшы құны туралы иелерімен өздері келіскен. Тұрғызылған аулалар қажетті комфорттан айырмашылығы болмаған, бірақ демалыс үшін өте қауіпті болған. Олар негізінен ағаштан тұрғызылған.

Қонақ үйлерді құру беделді сәулелендіргіш бизнес бола бастады, өздеріне және өздерінің қонақтары үшін ереже жасай отырып, «қонақ үй қожалықтарының одағы да» бой түзеген.

Қонақ үйлердің дамуындағы маңызды факторлардың бірі, ұлттық пошталық жүйені бекіткенге дейін қожалар жасөспірімдері және аттарды амалсыз ұстаған, себебі королдік поштаның қажеттілігін қанағаттандыру үшін керек болған. Ағылшын заңы қонақ үйді қоғамдық үйлермен басқарған және саяхатшылардың жағдайына жауапты қонақ үй иелері жасаған.

Көптеген адамдар бұл жағдайда ескі қонақ үйлерді кареталы қонақ үйлер сияқты көрсеткен, ол ХҮІІІ ғасырда және ХІХ ғасырдың басында арттырылған. Кареталы эра Ұлыбританияда 1784 жылы басталған, Парламент уәкілеттілік поштаны экипажға жеткізуді мүмкін еткен. Пошталық экипаж максимум 7 жолаушылыны алуға мүмкіндігі болған. Жағдайы бар саяхатшылар бөтен жолаушыларды алмай пошталық фаэтондарда (күймелерде) бара алатын болған. Ұлттық пошталық жүйе көптеген қонақ үйлер жағдайында жабдықталған. Қалалық қонақ үйлер саяхатшыларға өте қатысты болған және олардың сатып алушыларына да және олардың басым табыстары экипаж үшін аттар болатындай жағдай кезінде жүрген. 1838 жылы Ағылшын Парламенті поштаны теміржол бойынша алып жүруге рұқсат еткен және кареталы эра аяқталған. /7/

Мейманханалар алғаш рет Францияда пайда болған. Бұл қаланың суретті орындарының қамалы болған. Олар тастан тұрғызылған және комфортпен ажыратылған. Бұл жерде жағдайы бар саяхатшылар тоқтаған.

1829 ж. Бостонда «Тремон-Хаус» ашылған. Бұл шабарманды қоса, отель сияқты қонақтар үшін бөлменің кілттері және әрбір номерде жуынатын бөлме және туалетпен жабдықталған - бірінші қонақ үй. Осылайша көптеген жылдарда америкалық отельдер үшін стандартты дизайн орнатылған.

Қалалық мейманханалар көбінде теміржол бекеттерімен қатар орналасқан, ал темір жолдар сауықтыру бизнестерінің бөлігін және сауықтыру меншіктерін көрсеткен.

Саяхатшыларды орналастырудың әртүрлі құралы ортағасырлық Қазақстандықтардың аумағындағы сауда жолдарында орналасқан ірі қалаларда болған. Ол кезде олар керуен-сарай деп аталған. Оларға көп жағдайда өздерінің жағдайы бар адамдар көмек жасап отырған. Керуен-сарайларда азық-түліктерді дайындау үшін, жолаушыларды шығарып салу үшін, заттарды сақтау үшін бөлек мекемелер болған. Керуен-сарайдың иелері тоқтаған жолаушылардан белгілі ақы алған.

Көшпенді облыстарда (ал негізі барлық Қазақстан үлкен көшпенді аумақ болған) қонақ үйлер қожалығы, дәл мұндай ешқашан пайда болмаған және бұл халықтың менталитетімен байланысты: дәстүр бойынша, көшпенділердің қасиетті парызы қонақ жайлықтың барлық ережесі бойынша кез-келген жолаушыны тегін үйге қондыру болып саналған. Көшпенділер өздеріне қонақ күткенде неқұрлым кең болса, соншалықты ол жолда болған кезінде оның өзін жақсы күтеді.

Қонақ үйлік қожалықтың өсімі Қазақстандағы қала құрылысы оның Ресейге қосылғанынан кейін байқалған. Ресейлік модельдер бойынша қалаларда тұрақты және қонақ үйлік аулалар тұрғызылған. Қызмет жинағы аз болған, ал олардың сапасы керемет болады деп күтілді. Ол кезде 1829 жылы Бостонда әлемде алғашқы мейманханалар жұмыс істеген, ХІХ ғасырдың аяғында қонақ үйлік қатарлар қалыптаса бастады, Қазақстан экономикасы және мәдениеті қалыс қалған жабық кеңістік болып қалды.

Октябрь революциясынан кейін өндірістік және өндірістік емес жүйелердің дамуымен байланысты олардың заманға сай болып келетін, қонақ үйлердің құрылысы басталған. 1935 ж. Қарағандыда «Чайка» қонақ үйінің құрылысы тұрғызылған. Алматы қ. аумағында бірінші қонақ үйлер 1937 ж. тұрғызылған «Есік» қонақ үйі, 50 жылдардың соңы 60 жылдардың басында қонақ үйлердің нысандарының құрылысы басталған. 70 - 80 жылдарда пайдалануға керемет түрдегі, жоғарғы классты және комфортты қонақ үйлер - «Алматы», «Қазақстан», «Отырар», «Достық» және т.б.ашылды. Алайда барлық осы қонақ үйлер жоспарлы жағдайда жұмыс істеген.

Нәтижесінде олардың саны жасанды түрде шектелген, олардың арасында бәсекелестік күресі болмаған. Бірер қонақ үйлер облыстың қаржыландырылуында маңызды жағдайда қолданылған, ал басқалар қиын қаржы жағдайында жұмыс істеген. Қонақ үйлік қызметтің сұранысы және ұсынысы, тіпті олардың тіркеуі жөнінде және реттелуі жөнінде жұмыс істеген. Қонақ үйлік қожалық халықаралық аренаға шығусыз жабық экономиканың жағдайында жұмыс істеген және осы салада басқа елдердің жетістігінсіз жұмыс істейді. Одан былай, ол дамудың ғылыми қамтамасыз етілуі тәжірибе жүзінде болмаған.

Осылайша, Қазақстандағы қонақ үйлік қожалықтың ұрпағымен оның заманға сай жағдайы жоспарлы қожалықтардың қиылысы болып табылады, әлемдік қонақ үйлік қожалық туралы ақпараттардың жетіспеушілігі және олармен байланысы, дамудың ғылыми қамтамасыз етілуі болмаған және мамандарды дайындау жүйесі, кейбір артта қалған аудандардың болмауымен қонақ үйлердің әлсіз дамыған жүйесі болып табылады.

Қонақ үйлік бизнестің көп ғасырлы тарихы бар. Көбі бірінші мейманханалардың кезеңінен өзгерген, бірақ олар өзінің салмақты салымын барлық келесі қонақ үйлердің дамуына берген. Қонақ үйлік қожалықтың тарихы, осылайша немесе басқаша, табиғи түрде әлемдегі оның заманға сай жағдайында көрсетілген.

Әлемдік қонақ үйлік қожалық бүгінде - бұл өзінің көлемі бойынша маңызды, тартымды және қызмет көрсету жүйесіндегі динамикалық сала, барлығы нарықтық экономика принциптерінде негізделген, еңбектің шынайы заңды халықаралық бөлігіне негізделген өндірістің интернационализациясы.

ХІХ ғасырдың соңы қызмет көрсету жүйесінің жаппай дамуымен сипатталады, әсіресе өндірістік елдерде, әлемдік қонақ үйлердің өндірісінің көшбасшылары болып табылады және басқа елдерде бұл салалар дамуына әсер етуге көмек көрсетеді.

Маркетингтің дамуы жаңа нарықтық философияның құрылуына алып келеді, негізгі мақсат бұрынғыдай табыс емес, ал тұтынушының қажеттілі болып табылады. Осының нәтижесінде қонақ үйлік өндірістегі қызметтің басқа да түрлері сияқты, қызметтің дифференциясы және жекеленудің қарқынды процесі орын алады, олардың сапасының артуы, қызметке бағаның ыңғайлы жүйесі дамиды, барлық жеңілдіктердің және көмектердің барлық мүмкіндік жүйесі дамиды. Барлық әлем бойынша қонақ үйдің кеңейген жүйесінің пайда болуы ұмтылыс нәтижесінде нарықтың барлық мүмкіндіктері олардың арасындағы бәсекелестікті тудырады, жекелегенде, жарнамаға үлкен маңыз беруге бағындырады, барлық жаңа және тұтынушының ақпараттануының жаңа жолдарын іздеуге әкеледі. Бүгінде «Интернет» жүйесі арқылы немесе пресс-релиздерге, жүйелік каталогтарды шығару бойынша жер шарының кез-келген нүктелерінде кел-келген қонақ үй туралы білуге болады.

Ғылыми-техникалық прогресс заманға сай қонақ үйлік өндіріске өзінің ізін қалдырады.

Мысалы, көліктердің дамуы барлық шер шарының нүктелерінде орналасқан қонақ үйлердің және басқа да кәсіпорындардың туындауына бастау береді. Көлік іс жүзінде қонақ үйлік қожалықтың кәсіпорнын орналастырудың басты факторы болудан қалған.

Үлкен ұмтылыс алдында қызмет көрсету деңгейін көтеруге туындаған, ал дұрысында және табыс деңгейі орын алған; «жолдағы офистер» деп аталатын саяхатшыға келесі техниканы ұсыну; басқару процессін жүзеге асыру және жеңілдету және қонақ үйлік қожалыққа тіркеу сияқты саяхатшыға ұсыныс жасау сияқты техникалық және технологиялық жабдықтаулар орын алған. Осындай техникалық жетістікке жету брондаудың компьютерлі бағдарламасы, әрбір бөлек санның есебін енгізу және барлық қонақ туралы ақпараттарды сақтау, толығымен барлық қонақ үйлер кірісін енгізу.

Көптеген қонақ үйлерде тұрудың қауіпсіздігін арттыру мақсатында әрбір бөлек санның әрбір қонақ үшін жеке, пластикалық карталар негізінде электромагнитті құлыптардың жүйесі енгізілген. Қарапайым компьютерлі шырылдауық, электронды дауысты хабар, электронды сигнал беру жолымен қызмет тапсырыс жүйесі және т.б.

НТП басқару ғылымына әсер етеді, ол мысалы, «кері байланыс» жүйесінің дамуы және өндірістің психологиялық факторын үлкен көлемде тіркеумен байқалады.

Заманға сай қонақ үйлік қожалықтардың даму тенденциясына сондай-ақ қауіпсіз өндірістің экологиясына ұмтылыс жатады. Табиғи балансты сақтау, экологиялық таза азық-түлікті және материалды пайдалану, жабық циклмен өндіріс технологиясының тәжірибесі, өндіріс қалдығы пайдалы өнімге айналғанда бәрінен бұрын қонақ үйлік өндірістік кәсіпорынға пайдалы, себебі мұны тұтынушылар талап етеді.

Қонақ үйлік қожалықтардың еңбек ресурстарының құрылымы сондай-ақ өзгерістерді басынан өткізді. Бәрінен бұрын, бұл маңызды тенденциялар «жасарту» мамандары, себебі жастар жаңалыққа, өзгеріске бейім келеді; өндірістің интернационализациясының нәтижесінде жұмысшы күшін ауыстыру процесінің қарқындауы және санатын көтеру тенденциясы. /9/

Қонақ үйлік қожалықтың тағы бір ерекшелігі қазіргі заманғы әлемде осы сектордың қонақ үйлік қатар түрінде болатын немесе тәуелсіз қонақ үйлердің үлкен саны болуы, ассоциялық мүшелердің түрінде көрсетілетін секторлардың монополизациясы болып табылады.

«Тәуелсіз кәсіпорын» түсінігі маңызы бойынша меншік түріндегі шектеулермен түсіндіріледі және өзінің үлгісі бойынша осы кәсіпкерлікпен басқарудың әртүрлі тәсілдерімен түсіндіріледі (тәуелсіз қонақ үйлер, басқармадағы қонақ үйлер, қонақ үйлік қатарлар және франчайзинг). Ірі қонақ үйлік корпорациялар қызмет көрсету сапасына бақылауды қамтамасыз етеді және осы қонақ үйлердің шығынын қысқартады. Тәуелсіз кәсіпорындар клиенттерге жеке қызмет көрсетудің үлкен сатысына сипатты. Барлық қонақ үйлердің көп жоспарлығыда қызмет көрсетудің түрлерін және үлгілердің палитрлігін кеңейтеді және клиенттерге барынша кең таңдау ұсынады.

Заманға сай қонақ үйлік қожалықта өндірістің интернационалистік процессінде маңызды орын алады (мысалы, қонақ үйлік қатарлар: қонақ үйлер үшін бірыңғай стандарттар енгізу, әртүрлі елдердегі алмастыру нысандарымен, жұмысшы күшін алмастыру, брондаудың бірыңғай жүйесі және т.б.) және оған кері процесс - тәуелсіздікке ұмтылыс (мысалы, тәуелсіз қонақ үйлер).

Әлемдік қонақ үй қожалығының дамуының бас тенденциясы глобализация және қонақ үйлік қызметтің планеталық нарықтың бірыңғай құрамына қозғалыс болып табылады. Дегенмен, біз «тенденция» деп айтамыз, яғни қонақ үйлік өндіріс үшін глобализация - қазір орын алып отырған фактілер. Халықаралық аренада алға шығу қонақ үй үшін халықаралық туризм туындауы сияқты көліктерде дамыған. Сол уақыттан бері қонақ жайлық өндіріс, қытайлық саяхатшылар Нью-Иорктан Лондонға үнділік авиажелімен ұшып келе алады және канада компанияларының қонақ үйлерінде тоқталады.

Әртүрлі экономикалық құбылыстар нақты қарым-қатынасты сипаттағы бірыңғай дамуының сол немесе басқа кезеңдегі әрбір осындай елдер үшін, әлеуметтік және экономикалық, саяси процесстердің кешенінің әрекеттестігінің өзіндік нәтижесін ұсынады. Осыған қарай отырып, нарыққа өтудің теориялық және тәжірибелік мәселелерінің туындауы олардың маңыздылығы дәрежесінің байқалу үлгісі мен өндірістік қатынасының барлық жүйесінің жүзеге асуымен шешіледі.

Әртүрлі экономикалық құбылысты зерттеуге дұрыс таңдалған ыңғай нақты тәжірибеде пайдаланылатын, жаңа білім алу үшін қажетті негіз, теорияны жүзеге асыру әсеріне енеді. Сондықтан жеке мәселелердің кешенінде, терең теориялық саналылықты және негізділікті қажет ететін, бүгінде қызмет көрсету, олардың ішінде - қонақ үйлік қызмет түрі ерекше маңызды орын алады.

Көптеген жағдайда қонақ үйлік қожалық орналастыру құралындағы азық-түлікті ұсынумен айналысады және осы мағынада «қонақ үйлік қожалық» термині оған тәуелсіз болмайтын және оған кірмейтін азық-түлік секторы қаншалықты болса, соншалықты қонақ жайлық өндіріс синонимі болып табылады (еске түсірейік, Рокко Анджело және Эндро Владимир анықтау бойынша қонақ жайлық өндірісі - қысқа мерзімді тұрақты ұсыну өндірісі және / немесе тамақтандыру). /8/

Қызмет көрсету жүйесі еңбектің ерекше тұтынушылық құны - қызметінде негізделеді және өндірістің материалды және материалсыз жүйесінің зат ретінде емес, ал әрекет ретінде тұтынылатын әрекеттестігі процесінде қалыптасады.