4. Орта ғ.Еуропадағы хал.Қат.Конфессионалдық ұстанымын талдаңыз.

Алғашқы орта ғасырда Рим католиктік шіркеуінің қамқорлығымен пұтқа табынушылықтан християндыққа көшті. Жаңа діни жүйе әртүрлі елдер мен облыстардың әркелкі дамығанына қарамастан және олардың өзара бытыраңқылықққа қарамастан батыс өркениетінің негізі бола алды.

Орта ғасырлардағы Европа қоғамында христиан дінінің және шіркеудің рөлі ерекше жоғары болды. Католик шіркеуі күшейіп, ақсүйектік биліктен үстем болу үшін үнемі күрес жүргізді. Тарихи білім берудің мазмұнын қайта қарау, оны оқыту-әдістемелік қайта құруымен қатар жүреді. Өсіп келе жатқан жаңа ұрпақтың шығармашылық мүмкіндіктерін дамыту, жан-жақты дамыған жалпы адамзаттық құндылықтарды бойына жинаған адам ретінде қалыптасуына жағдай жасау.

Христиан шіркеулері үстемдік етуші саяси институт болумен қатар, адамдар санасына да мейлінше ықпал етті. Өмірдің қиын жағдайында, қоршаған дүние туралы білімнің шектеулі болуы, тіпті оған қол жете бермейтіндей жағдай орын алған кезде христиан діні - халыққа дүние жөнінде, онда үстемдік ететін күштер мен заңдар жайында біртұтас білімдер жүйесін ұсынды

IV ғасырда христиан діні бірқатар өзгерістерді басынан өткеріп билеуші таптың дініне айнала бастады. Ұйымдастырылуы жағынан біртұтас христиан шіркеуі идеологиялық әсер етудің күшті факторы бола алатынын түсінген рим билеушілері христиан дінін қолдады.

Христиан діні сонымен бірге мәдениеттің дамуына ықпал етіп отырды. Алғашқы кезде білім, тек шіркеу маңында болды. Діни ғимараттар, иконалар, әлемдік сәулет өнерінің жетістіктері, қайталанбас туындылары болды.

Феодалдық дәуірдегі дін мен шіркеудің ерекше зор ролін олардың адамдардың ақыл-ойына күшті ықпал етуін «орта ғасырларда дүниеге көзқарастың көбіне теологиялық болғандығы» айқындайды. Сол дәуірдегі барлық адамның, қандай әлеуметтік жағдайда болғандығына қарамастан түсініктері діни рухта болды және шіркеу ілімінің сүзгісі арқылы қалыптасты.

Алғашқы орта ғасырлардың өзінде-ақ Батыс Европаның көптеген елдерінде өңделетін жердің дейінгісі дін басыларынын, колына жинақталды және осы арақатынас XVI ғасырдың басына дейін сақталып келді. Шіркеу иеліктері-нің негізгі бөлігі VIII—IX ғасырларда барлық жерде тәуелді шаруалардың еңбегін қатаң қанаған, ірі феодал жер иеленушіге айналған монастырьлар, епископтар және ірі-ірі собор капитул-дарының қолында болды. Шіркеу феодалдары қалыптасып келе жатқан феодал иерархиясында көрнекті орын алды. Өз жер иеліктері бойынша корольдардың және баска да дүнияи патша ағзамдардын. вассалы бола тұрып, олардың ездерінің көптеген тек рухани ғана емес, сондай-ақ ақсүйектік вассалдары да бол-ды. Барлық елдерДегі, әсіресе, Франция мен Германиядағы шір-кеудің ірі феодалдары кең иммунитеттік праволармен, ал феодалдық бытыраңқылық кезеңінде бүтіндей іскерлік саяси дербестікпен пайдаланды. Неғұрлым, ертеректегі кезең сияқты, шіркеудің экономикалық және әлеуметтік ықпалын нығайтуда монастырьлардың зор маңызы болды

Батыс және шығыс шіркеулері арасындағы догматтык, канондық және діни жоралар жөніндегі ала ауыздықтар анықталды. Ең маңызды догматтық ала ауыздықтар төмендегідей еді: Батыста «әулие рухтың» тегі «әке-қүдайдан» да, «бала-қүдайдан» да бірдей дәрежеде шыққан десе, ал Шығыста «әулие рухтың» тегі «әке-қүдайдан» деп санады. Батыс дііркеу «игіліктің» қасиетті коры жасалған-мыс, бұл әулиелердің қүдай алдындағы «асқан зор қызметі» туралы ілім сол игілік есебінен шіркеу өз калауы бойынша адамдарды күнәсынан арылтады және олардың жанына «мәңгілік рақат» жіберіп тұрады дегенді ұстанды. Шығыста бұл ілім жоққа шығарылды. Батыс шіркеуі шығыс шіркеуінен өзгеше, осы ілімге сүйеніп, ақшаға индульгенция деп аталатын грамотаны — әулиелер жасаған «игілік» қорының есебіне күнәдан арылту гра-мотасын сату практикасын дұрыс деп, оны мадактады. Діни ғүрыптар мен канондық ала ауыздыктардың бастылары: като-ликтерде күнәдан тазару кезінде діни адамдар нан мен шарап-тан, ал жәй діндарлар тек қана наннан дәм татып тазарып отырды; православиеліктерде: діндарлардың бәріне шарап та, нан да рүқсат етілді. Католиктердін күнәдан тазару наны ашы-тылмай пісірілсе, православиеліктерде ашытылып пісірілді. Батыста шокыну бес саусақ арқылы болса, Шығыста үш сау-сақпен болды. Батыс' шіркеуінде барлық жерде шокыну латын тілінде оқылса, православие шіркеуі жергілікті халыққа түсі-нікті әр елде әр түрлі тілде окуға рұқсат етті (атап айтқанда славян тілінде). Батыста шіркеу барлық священник пен монах-тардан некесіз болуды талап етті. Шығыста некесіздік тек мо-нахтардан ғана талап етілді. Батыс шіркеуінің Византия шір-кеуінен айырмашылығы, некені бүзбаушылықты мойындады, ді-ни лауазымнан шығуға жол бермеді, көпшілік діндарларға Қасиетті жазуларды оқуға және талқылауға рұқсат етпеді, христиан шіркеуінде папаны, кардинал институттарын бірінші орынға қойды, Шығыста бұны мойындамады

Христиан шіркеуі ірі жер иесі болды. Материалдық байлықтарға болғаннан кейін, Европа мемлекеттерінің корольдар мен билік үшін тайталасты Папаның күшеюі, ерте ортағасырлардң бастапқы кезеңінде ақсүйектіку биліктің әлсіреуімен сәйкес келді. Варварлық шапқыншылқытар кезінде оған қарсы тұрған бірден-бір күш осы Папалық болды. Папалықтың күшеюі Григорий VІІ, Инокентий ІІІ кезінде жүзеге асты.

Реформация кезінде шіркеудің әлсіреуі көрінді. Протестанттық жаңа шіркеу пайда болды. Еретиктерге қарсы күрес инквизиция, индульгенция, крест жорықтары христиан шіркеуінің реакциялық бағытын анықтады. Шіркеу қоғамдағы өзгерістерге лайықтанып, өз ішінде реформалар жүргізуге ұмтылды.

Сонымен бірге, орта ғасырлық адам дінмен тығыз байланыста болды. Ғылым, білім, мәдениет дамуына ықпал етті. Бірақ, католик шіркеуі сауаттылықтың дамуын өз пайдасына шешуге ұмтылды.

Ордендер пайда болды. Олар қатаң тәртіпке негізделген, тікелей папаға бағынатын ұйым болды. Шығыста байып, үлкен капиталға ие болған ордендер кейін кәсіпкерлікпен өсімқорлықпен айналысты. Тевтон ордені Прибалтика елдеріне басқыншылықпен айналысты. Католик шіркеуі феодалдық қоғамның тірегі болды.