Иондаушы сәулеленудің ашық көздерімен істелетін жұмыс кластары (СанЕмН-2003)
Жұмыс кластары |
А тобына келтірілген, жұмыс орнындағы жиынтық белсенділігі, Бк |
I класс |
108 жоғары |
II класс |
105–нен 108- ге дейін |
III класс |
103–нен 105 ге дейін |
12.9-кесте. Жеке радионуклидтердің доза коэффициенттерінің, ауамен жылдық түсу шегінің және ауадағы рұқсат етілген орташа жылдық көлемдік белсенділігінің(РҚН-99) «Қызметкер»санатына арналған мәндері
Радио- нуклид |
Жартылай ыдырау кезеңі, Т1/2 |
Ингаляция кезіндегі қосылыс-тардың түрі [1] |
Доза коэффициенті
|
Жылдық түсу шегі, ЖТШ қызметкер, Бк/жыл |
Рұқсат етілген орташа жылдық көлемдік белсенділігі, РЕКБ қызметкер, Бк/м3 |
14С |
5,73+03 жыл |
Г1 |
5,8-10 |
3,4+07 |
1,4+04 |
24Na |
15,0 жыл |
Т |
2,9-10 |
6,9+07 |
2,8+04 |
60Со |
5,27 жыл |
А |
9,6-0,9 |
2,1+06 |
8,3+02 |
90Sr |
29,1 жыл |
Т |
2,4-08 |
8,3+05 |
3,3+02 |
131I |
8,04 тәул |
Т |
7,6-09 |
2,6+06 |
1,1+03 |
137Cs |
30,0 жыл |
Т |
4,8-09 |
4,2+06 |
1,7+03 |
Зв/Бк
Бұл кестелерде доза шектері, қызметкер үшін жылына 20 мЗв, ал халық үшін - 1 мЗв тең деп алынған. 12.9.- және 12.10 -кестедегі 1,6-12 түріндегі жазба 1,6 10-12 білдіреді, ал 1,6+12 түріндегі жазба - 1,6 10+12 білдіреді. Сәулеленуге ұшыраудын барлық жолдары үшін стандартты жағдайда рұқсат етілген деңгейлерінің мәні төмендегі параметрлер бойынша сипатталады:
күнтізбелік жыл бойына ағзаға радионуклид түсетін, тыныс алуда жұтылатын ауаның көлемімен (V);
күнтізбелік жыл бойына сәулеленуге шалдығу уақытымен (t);
күнтізбелік жыл бойына ағзаға радионуклид түсетін ауыз судың массасымен (М);
иондаушы сәулелену ағындарынан сыртқы сәулеленуге шалдығудың геометриясымен.
Тыныс алу мүшелері арқылы радионуклидтердің белсенді аэрозольдер түрінде ағзаға енуін нормалау мақсатында, олардың химиялық қосылыстары
12.10-кесте
Тыныс алатын ауадағы рұқсат етілген көлемдік белсенділігінің ауа және тағаммен жылдық түсу шегінің дозалық коэффициенттерінің маңызы және «тұрғындар» категориясы үшін сумен түсетін жекелеген радионуклидтердің түсуі кезіндегі араласу деңгейі (РҚН-99)
Радио-нуклид |
Жартылай ыдырау кезеңі, Т1/2 |
Ауамен түсу |
Сумен және тағаммен түсу |
||||||
Күйзеліс тобы, КТ [5] |
Дозалық коэффи-циент, Зв/Бк |
Жылдық ену шегі ЖЕШ, Бк/жыл |
Рұқсат етілген орта жылдық көлемдік белсенділік, РКБ, Бк/м3 |
Күйзеліс тобы, КТ [5] |
Дозалық коэффициент ДК, Зв/Бк |
Жылдық ену шегі ЖЕШ, Бк/жыл |
Араласу деңгейі АДсу, Бк/кг |
||
14С
|
5,73+3 жыл |
#5 |
2,5-9 |
4,0+5 |
5,5+1 |
#2 |
1,6-9 |
6,3+5 |
2,4+2 |
24Na
|
2,60 жыл |
#2 |
7,3-9 |
1,4+5 |
7,2+1 |
#2 |
1,5-8 |
6,7+4 |
4,3+1 |
60Со
|
5,27 жыл |
#5 |
1,2-8 |
8,3+4 |
1,1+1 |
#2 |
2,7-8 |
3,7+4 |
4,1+1 |
90Sr
|
29,1 жыл |
#5 |
5,0-8 |
2,0+4 |
2,7 |
#5 |
8,0-8 |
1,3+4 |
5,0 |
131I
|
8,04 тәул |
#2 |
7,2-8 |
1,4+4 |
7,3 |
#2 |
1,8-7 |
5,6+3 |
6,3 |
137Cs
|
30,0 жыл |
#6 |
4,6-9 |
2,2+5 |
2,7+1 |
#6 |
1,3-8 |
7,7+4 |
1,1+1 |
Ескерту: [5] КТ белгісі: #1 – 1 жасқа дейінгі жаңа туылған сәбилер; #2 –1-2 жастағы сәбилер; #3 – 2-7 жастағы балалар; #4 –7-12 жастағы балалар; #5 –12-17жастағы балалар; #6 – ересектер (17 жастан жоғары).
радионуклидтің өкпеден қанға өту жылдамдығына байланысты үш түрге бөлінеді:
«Б» түрі (баяу еритін қосылыстар): бұл туріне жататын заттар өкпеде еріген кезінде, радионуклидтің негізгі белсенділігі қанға 0,0001 тәул.1 жылдамдықпен түседі;
«А» түрі (аралық жылдамдықта еритін қосылыстар): бұл түріне жататын заттар өкпеде еріген кезінде, радионуклидтің негізгі белсенділігі қанға 0,005 тәул.1 жылдамдықпен түседі;
«Т» (тез еритін қосылыстар): бұл түріне жататын заттар өкпеде еріген кезінде, радионуклидтің негізгі белсенділігі қанға 100 тәул.1 жылдамдықпен түседі;
Радиоактивті газ түрінде тыныс мүшелері арқылы радионуклидтердің ағзаға түсуін нормалау мақсатында кейбір элементтердің қосылыстарының газдары мен буларының «Г» (Бу-Газ) түрлерібөліп көрсетілген.
Радионуклидтердің тыныс жолдары арқылы түсуін бағалау кезінде стандартты параметрлердің келесі мәндерін пайдаланады: Vқызм. = 2,4 х 103 м3/жыл; tқызм. = 1700 сағ/жыл. «Халық» санатына арналған көрсеткіштері «қызметкер» санатына арналған көрсеткіштеріне ұқсас, бірақ «халық» санаты үшін, сондай-ақ келесілер көрсетіледі (12.10-кесте ):
а) радионуклидтердің тыныс алатын ауамен түсуі жағдайында – сындарлы (критическая) жас тобы, сонымен қатар осы жас тобына және қосылыстардың түрлері үшін ЖТШхалық және дозалық коэффициенттінің мәндері;
б) тамақ және су арқылы радионуклидтердің түсу шарты үшін – сындарлы жас топтары (1 жасқа дейінгі балаларда радионуклидтердің тамақпен түсуі қарастырылмайды, себебі басым жағдайда емшек сүтімен қоректенеді),осы топтар үшін дозалық коэффицент жылдық түсу шегі (ЖТШтұрғ.) маңызды, бұнда ЖТШтұрғ. аз мөлшерде, сонымен қатар ауыз суда АДтұрғ. орташа жылдық меншікті белсенділігі бойынша орналасу деңгейінің маңызы. Тағамдық азықтарда АД келтірілмейді және халықтың ішкі және сыртқы сәулеленуге шалдығуының жергілікті ерекшеліктерін ескере отырып арнайы әдістемелік нұсқаулар бойынша анықталуы қажет.
Халық үшін стандартты параметрлердің келесі мәндері белгіленген:
tхал.. = 8800 сағат/жыл; Мхал.. = 730 кг/жылүлкен адамдар үшін.
«Халық» санаты үшін тыныс алатын ауаның жылдық көлемі жасына байланысты белгіленген (12.11- кесте).
12.11-кесте