16.Fortran программалау тіліндегі операциялар, өрнектер және стандартты функциялар.
FORTRAN тілінде бес арифметикалық операция бар: қосу +, азайту -, көбейту *, бөлу /, дәрежеге шығару **. ** операциясының басымдылығы ең жоғары және оңнан солға қарай орындалады. Қалған операциялар солдан оңға қарай жүреді. / операциясы нақты операндтарға (машиналық операциялар жасалатын деректер нышаны) нақты бөлгіш, ал бүтін операндтарға бүтін бөлгіш болып табылады (С тілімен сәйкес). Егер арифметикалық операцияның операндыда әртүрлі тип болса, онда олар ереже бойынша бір типке сәйкес келеді: INTEGER*1 < INTEGER*2 < INTEGER*4 < REAL*4 < REAL*8 < COMPLEX*8 < COMPLEX*16 . Егер бір операндтың типі REAL*8, ал екіншісі - COMPLEX*8, онда олардың екеуі COMPLEX*16 типіне келтіріледі. Сонымен қатар, құрастырушы бүтін санды есептеулер шығарудың дұрыстығын тексереді, сондықтан INTEGER*1 операндына орындалатын арифметикалық операциялардың шешімі INTEGER*2 түрге келеді, ал INTEGER*2 операндына орындалатын арифметикалық операциялардың шешімі INTEGER*4 түрге келеді. Салыстыру операциялары мына түрде жазылады: .LT. - кем, .LE. – кем немесе тең, .GT. - артық, .GE. – артық немесе тең, .EQ. - тең, .NE. – тең емес. Олар арифметикалық және символдық операндтарға қолданылады. Комплексті операндтарға тек .EQ. и .NE операциялары анықталған. Салыстыру операциясының шешімі LOGICAL типті. Логикалық операциялар логикалық операндқа қолданылып, .NOT. – логикалық терістеу, .AND. – логикалық "және", .OR. - логикалық "немесе", .EQV. - эквивалентті, .NEQV. – эквивалентті емес түрінде жазылады; айта кетсек бірде-бір салыстыру операциясы, сонымен қатар .EQ. және .NE. логикалық операндтарға қолданылмайды. Символды операндқа тек түркесу операциясы ғана орындалады. FORTRAN тіліндегі операция басымдылықтары келесі түрде жүзеге асады образом : ** > { * , / } > { + , - } > // > {.EQ. , .NE. , .LT. , .LE. , .GT. , .GE.} > .NOT. > .AND. > .OR. > .EQV. > .NEQV.
Функция |
Математикада белгіленуі |
Фортранда жазылуы |
Функция және аргумент түрі |
Диапазон значений аргумента x |
Натуралды логарифм |
ln x |
LOG(X) |
REAL |
x>0 |
Ондық логарифм |
lg x |
LOG10(X) |
REAL |
x>0 |
Түбір |
|
SQRT(X) |
REAL |
x≥0 |
Экспонента |
ex |
EXP(X) |
REAL |
|
Абсолютті шама (модуль) |
|
ABS(X) |
REAL |
|
Бөлгіштен қалдық |
|
MOD(A,B) |
INTEGER |
|
Кем жағына дөңгелектеу |
|
FLOOR(X) |
REAL |
|
Артық жағына дөңгелектеу |
|
CEILING(X) |
REAL |
|
Максималды мәннің есептеуі |
|
MAX
|
INTEGER немесе REAL
|
|
Минималды мәннің есептеуі |
|
MIN |
INTEGER немесе REAL |
|
Тригонометриялық функциялар, радиандағы аргумент |
||||
Синус |
sin x |
SIN(X) |
REAL |
|
Косинус |
cos x |
COS(X) |
REAL |
|
Тангенс |
tg x |
TAN(X) |
REAL |
|
Котангенс |
ctg x |
COTAN(X) |
REAL |
|
Тригонометриялық функциялар, градустағы аргумент (Intel Fortran) |
||||
Синус |
sin x |
SIND(X) |
REAL |
|
Косинус |
cos x |
COSD(X) |
REAL |
|
Тангенс |
tg x |
TAND(X) |
REAL |
|
Котангенс |
ctg x |
COTAND(X) |
REAL |
|
Кері тригонометриялық функциялар |
||||
Арккосинус |
arccos x |
ACOS(X) |
REAL |
|
Арксинус |
arcsin x |
ASIN(X) |
REAL |
|
Арктангенс |
arctg x |
ATAN(X) |
REAL |
|
Арккотангенс |
arcсtg x |
AСОTAN(X) |
REAL |
|
Гиперболалық функциялар |
||||
Синус |
shx |
SINH(X) |
REAL |
|
Косинус |
сh x |
COSH(X) |
REAL |
|
Тангенс |
th x |
TANH(X) |
REAL |
|
Котангенс |
сth x |
СОTANH(X) |
REAL |
|
Кездейсоқ сандардың датчигі |
||||
[0,1) диапазонындағы кездейсоқ шама |
CALL RANDOM_NUMBER(Y) |
|
||
Кездейсоқ сандардың датчигін кездейсоқ түрде орналастыру |
CALL RANDOM_SEED()
|
|
||
