8. Ақ ергежейлілердің ерекшеліктерін талқылаңыз.

Ақ ергежейлілер-шағын объектілер, радиустары яғни бірнеше мың км, массасы (көбінде0,6 ), тығыздығы ӛте үлкен. Сондықтан электрондар ӛте тығыз орналасқан бір жүйе болады да ондағы газ күшті азғындалған болып табылады. Бұл газдың қысымы ӛздік гравитацияға қарсы жұмыс жасайды. Ал иондық газ аса азғындалмаған. Бетіндегі гравитация ӛте үлкен. Айталық, М=1 (Сириус серігіндегіндей) болғанда,

g Бірақ сондықтан гравитациялық потенциал аса үлкен емес, яғни Ньютон теориясын қолдана беруге болады. Азғындалған газда қысым температурадан тәуелсіз болғандықтан, жұлдыз ақ ергежейлі күйінде тұра береді, ӛйткені энергияның сәулеленуге шығыны ақ ергежейлінің механикалық тепе-теңдігіне әсер етпейді. Сәулелену иондық жылулық энергия есебінен шығарылады. Иондық газ біртіндеп суыйды, бірақ бұл қысымға әсер етпейді. Иондық газдың қысымының әсері азғындалған электрондық газ қысымынан аз. Температура жетерліктей азайғанда, зат кристаллизациясы болады,

иондар кристаллдық тор құрайды. Беттік аудан аз болғандықтан ақ ергежейлінің жарқырауы аз, ол ( ) Сондықтан сығылған кезінде қорланған жылулық энергия милиардтаған жылдарға жетеді. Бұл энергия біткенде жұлдыз сӛніп, қара ергежейліге айналуы мүмкін деген болжам айтылады. Ақ ергежейлі массасы Чандрасекар шегі деп аталатын 1,4 критикалық мәннен кӛп бола алмайды: Ақ ергежейлі:М .

Ақ ергежейлінің бастапқы массасы қалыпты жұлдыздың эволюциясының соңғы кезеңі болып табылады. Ақ ергежейлінің массасын ӛте кӛп жоғалту себебі, оның кӛп массасы қызыл гигант кезеңінде жұлдыздық жел арқылы кетеді. Екіншіден, дәл пайда олар алдында қызыл гигант кезінде жұлдыз сыртқы қабығын лақтырады. Ақ ергежейлі тығыз қос жүйеге кірсе, азғындалмаған құраушыдан (қалыпты жұлдыз) ақ ергежейліге зат ағылуы түрлі құбылыстарды туғызады. Мысалы, ақ ергежейлі айналасында акрециялық диск пайда болады.

9.Әлемнің химиялық құрамының эволюциясын талқылаңыз.

1. p + p → 2D + e+ + νe(Eν,pp < 0.42MeV) τ ~ лет

2. 2D + p →3He + γτ τ ~ 1.5 сек

С вероятностью 65%:

3. 3He + 3He → 4He + 2p τ ~ лет или (35%)

4. 3He + 4He→7Be + γ, после чего

4a. 7Be + e −→ 7Li + νe , ( 0.81МэВ), 7Li + p → 24He или (гораздо менее вероятно)

46. 7Ве + р -→ 8В + γ, 8В → 8 Be* + е+ + νe , ( ~ 8 -14МэВ), 8Be* → 24He

10. Жұлдыздардың жалпы (глобальды) сипаттамаларын талқылаңыз. Әлемде жұлдыздардан (немесе планеталық жүйелерден) бастап, галактикалардың асашоғырларына дейінгі астрономиялық құрылымдардың күрделі иерархиясы бақыланады. Оның барлық сатыларында (деңгейлерінде) зат өлшемдері арақашықтықтарынан көрі әлде-қайда аз кеңістік аймақтарына жиналуға тенденцияны білдіреді, яғни өте біртексіз үлестірілген болады. (Әлемнің мұндай құрылымдығы атом ядроларынан басталады деп те айтуға болады.) Мысалы, біздің Күн жүйесі затының негізгі массасы Күнде, көрінетіндей масса (~0,001М_Күн) планеталарда жиналған, ал планета аралық кеңістіктегі заттың массасы Күн массасына қарағанда елемейтіндей аз болады. Қашықтықтарды қарастыратың болсақ, Күн радиусы Күн мен планеталар арасындағы қашықтықтан едәуір аз болып табылады (мысалы, ол Күн мен Жердің арақашықтығынан 200 көп есе аз). Күнге ең жақын жұлдыз болып табылатын Центаврдың Проксимасы Күннен 4,29 жарық жыл қашықтықта орналасқан, бұл Күн жүйесі өлшемінен шамамен 3000 есе, ал Күн радиусынан ~610⁷ есе көп. Ал жұлдыз аралық кеңістіктегі заттың массасы жұлдыздарда жиналған массасының тек бірнеше пайызын құрайды.Жұлдыздардың өздері де кеңісткте өте біртексіз, түрлі топтарға жиналып орналасады. Мысалы, жартысынан кем емес жұлдыздар қос болып табылады, яғни бір бірінен басқа жұлдыздарға дейінгі қашықтықтан әлдеқайда аз қашықтықта орналасады. Жұпқа кіретін жұлдыздардың арақашықтығы соншалықты аз болады, олар бір біріне елеулі гравитациялық әсер етеді де, ортақ массалар центрі бойымен айналады. Тығыз қос жүйе жұлдыздарының арақашықтығы олардың радиусымен салыстырмалы болады, бұл жағдайда гравитациялық тартылыс әсерінен заттың бір жұлдыздан екінші жұлдызға ағылуы байқалу мүмкін. Бұл жұлдыздар эволюциясына үлкен әсер етеді және түрлі стационар емес процестерге әкеледі. 3, одан да көп еселі жұлдыздар болады.