1. Жұлдыздардың Әлемдегі рӛлі:

1) Жұлдыздар Әлемдегі ең кӛп таралған объектілер. Әлем затының 98%-і олардан құралған.

2) Жұлдыздар Әлемдегі электрмагнит энергиясының ең маңызды кӛзі болып табылады.

3) Әлемдегі барлық гелийден ауыр химиялық элементтер жұлдыздар ішінде және аса жаңа жұлдыздардың жарылыстары кезінде олардағы термоядролық реакциялар нәтижесінде ғана пайда болып, жұлдыздар жарылғанда, ғарыштық кеңістікке тарайды, ал сосын бұл ауыр элементтерге байытылған заттан жұлдыздардың жаңа ұрпағы, планеталар, т.б. түзіледі. Сӛйтіп, жұлдыздар болмаса, Әлемде гелийден ауыр элементтер болмайтын еді, сонда, мысалы ӛмір де пайда болмас еді.

2. Жұлдыздар физикасының құрылымы мен маңыздылығын талқылаңыз. A) Бас тізбектің жоғарғы бөлігінің жұлдыздары.Бұл массасы Күн массасынан үлкен жұлдыздар. Олардағы температура мен қысым кейінгі спектрлік класс жұлдыздарына қарағанда жоғары және термоядролық энергия бөлінуі көміртегі циклы арқылы жылдам жүреді. Бұдан бас тізбекте орныққан ыстық жұлдыздар жас жұлдыздар екенін білеміз.Энергияның бөлінуі өте жоғарғы температураға байланысты (Т) және ол Стефан–Больцман заңына байланысты Т⁴ дәрежесіне байланысты өседі. Сондықтан энергияны заттың өзі тасымалдау керек және бас тізбектегі жұлдыздар қойнауында орталық конвективтік аймақтар пайда болды. Массасы 10 Күн массасындай жұлдыздардың ішкі конвективтік аймағының радиусы жұлдыз радиусының ¼ - не жуық болады, ал центріндегі тығыздық орташадан 25 есе көп. Конвективтік ядроны қоршап тұрған жұлдыздар қабаты сәулелік тепе-теңдікте болады (яғни күндегідей).Б) Бас тізбектің төменгі бөлігіндегі жұлдыздар Бұл жұлдыздар Күнге ұқсас.Протон-протондық реакция нәтижесінде бөлінетін энергияның қуаты температураға тәуелді. Бас тізбектің төменгі бөлігіндегі жұлдыздарда сыртқы конвективтік қабаттар пайда болады.Жұлдыз суық болған сайын қабат тереңдігі жоғары болады.Егер Күннің 2%-ке ғана конвекция қабаттары болса, ал массасы 0,6 масса ергежейлілерде аралауда бүкіл массаның 10%-ы қатысады.В) Субергежейлілерде ауыр элементтер аз.Субергежейлілер – кәрі жұлдыздар, олар Галактика дамуының ертеректегі кезеңдерінде пайда болды. Ауыр элементтер аз болған себепті субергежейлердің заты бас тізбектегі жұлдыздармен салыстырғанда мөлдір болып табылады, ондағы сәулелік энергия тасымалдануы жеңіл болады.

3.Жұлдыз физикалық объект ретінде мәселені қарастырыңыз. Жұлдыз - оның ішінде айтарлықтай масштабта сутегінің гелийге айналу термоядролық реакциялары жүретін (немесе болашақта болатын, немесе бұрында өткен) гравитация арқылы байланыстырылған кеңістікте жекеленіп тұратын сәулелену үшін мӛлдір емес зат массасы. Бұл анықтамада жұлдызды басқа ғарыштық объектілерден ерекшелейтін үш фактор кӛрсетілген. Біріншіден, зат массасы өзіндік гравитация арқылы ұсталып тұруы тиіс, демек, сол масса аз болмауы және жұлдыз ӛте созылған болмауы тиіс. Екіншіден, зат үздіксіз үлестірілген болуы тиіс, оның тығыздығы мен температурасы жоғары болуы керек. Тек осындай жағдайда зат сәулелену үшін мӛлдір емес болып табылады. Егер анықтамаға галактика, жұлдыз шоғырлары сияқты және т.б. объектілер кіріп кетер еді. Үшіншіден, оның қойнауында жүретін термоядролық реакциялар (сутегінің гелийге айналу процесі). Мектептің анықтамасы бойынша, “жұлдыз-қыздырылған, алып, сәулелену шығаратын, плазмалық шар.” Ақ ергежейлілердің ӛлшемдері жердікіне жуық, ал тығыздығы 106кг/см 3 қа дейін жететін нейтрондық жұлдыздың радиусы 10-15 км. Мұндай жұлдызды алып деп айта алмаймыз. Спектрлік класы кем жұлдыздардың энергиясы алыс инфрақызыл аймақта шығарылады, яғни бұл жұлдыз бетіндегі температура Шолпан бетіндегі температурадан сәл ғана жоғары. Яғни қыздырылған деп айта алмаймыз. Юпитер планета болса да энергия шығарады. Яғни ол да сәулелену шығаратын дене болып табылады.

Нейтрондық жұлдыздардың беті қазіргі заманғы түсінік бойынша қатты болып табылады. Сондықтан плазмалық шар деп айтуға келмейді. Шар деуге болмайды ӛйткені егер жұлдыз тез айналса немесе тығыз қос жүйе ішіне кірсе, жұлдыз пішіні шар тәрізді болмайды. Яғни, мектептің анықтамасы астрономия бүгінгі күні жұлдыз деп атайтын объектілердің барлығын қамти алмайды. Біз берген анықтамаға массалары ~(106-109)Маралықта жататын галактикалар ядроларында орналасқан массасы аса жоғары қара құрдымдар да сәйкес келеді. Сондықтан бұл анықтамада термоядролық реакция туралы сөздің орнына жұлдыздың болуы мүмкін массаларын келтіруге болады:

Жұлдыздар: М . Массалары: дәлірек айтсақ0,01 М (мұндағы, MJ- Юпитер массасы) объектілерді қоңыр ергежейлілер деп атайды (brown dwarfs). Олардың ішінде сутегінің гелийге айналуы ӛтеді, бірақ айтарлықтай масштабта емес, және де Н1жанбайды тек ауыр сутегі D гелийдің He жеңіл изотобына айналады. Ал егер М≤13 болса, оларда еш термоядролық рекция жүрмегендіктен, оларды планета деп атайды. Егер объектінің массасы ~ М ден кӛп болса, ішкі температурасы ӛте жоғары болады, термоядролық реакциялар ӛте тез ӛтеді, сәулелену қысымы ӛте жоғары болады жұлдыз сол қысым әсерінен ыдырап кетеді. Жұлдыздан пайда болатын қара құрдымдар ~ М массаға ие болады. Яғни, олар галактикалардың ядроларындағы қара құрдымдардан масса бойынша ажыратылған. Ал егер массалары табылса оларды жұлдыздарға жатқызу жатқызбау туралы келісу керек болады.

4.Жұлдыздардың шекті массалары. Күн масссасымен алғанда Егер массалары , 13М -Юпитер массасы. Мұндай объектілерді қоңыр ергежейліліер д/а. Массасы М Юпитер массасынан кіші болса, бұл объектілерде ешқандай термоядролық реакциялар жүрмейді.Бұларды планеталар д/а. Егер объектінің массасы М ,онда бұл жерде ішкі температуралары өте жоғары болады, термоядролық реакциялар тез өтеді, сәулелену қисығы өте жоғары болады, бұл қысым әсеринен жұлдыз ыдырап өтеді.