Өлшеу нəтижелеріне түзету енгізу.
Түзету деп жүйелік қателіктерді алып тастау мақсатында өлшеу нәтижесіне енгізілетін шаманың мәнін айтады.
Көбінде түзетуді тұрақты жүйелік қателіктерге енгізеді.Түзетуге қатысты өлшеудің негізгі теңдеуі:
y =x+∆ж+∆т
х-өлшенетін шама
∆ж-жүйелік қателік
∆т-түзету
Түзету шама жағынан жүйелік қателікке тең ал таңбасы бағыты жағынан қарама –қарсы.
∆т=-∆ж
Түзетуге қолданылатын әдіс:
Орынбасу әдісін түзетуге қолдану.
1)х-белгісіз шама өлшенеді.Осы кездегі прибордың көрсетуі:
xпр=x+∆ж
Өлшеу процесіне ешқандай өзгеріс кіргізілмейді,реттеліп отыратын мөлшердің шамасы (х-тің) орнына енгізіледі.
16 Ағаттықты алып тастау.
Қателікті қасиеттеріне байланысты систематикалық, кездейсоқ және ағаттық деп бөледі.Ағаттық – тәжірибе (өлшеу) жүргізуші адамның салақтығының салдары.Мысалы, өлшеу нәтижелері қате жазылуы мүмкін, т.с.с.Егер ағаттық байқалса оның өлшеу нәтижесін есептеуге енгізбеу керек.
18 Си жүйесіндегі когерентті туынды бірліктердің жасалуының
ережесі(ГОСТ 8.417-81)
Өлшем бірліктерінің халықаралық жүйесі (франсузша: Système International d'unités, SI) — өлшемдердің халықаралық қалыпы, метрикалық жүйесінің заманауи нұсқасы. SI күнделікті өмірмен қатар ғылым және техникада әлемдегі ең көп пайдаланатын бірліктер жүйесі болып табылады. Қазіргі кезде әлемнің көп елдерінде SI заңды түрдегі бірліктер жүйесі ретінде қабылданған және тіпті күнделікті өмірде дәстүрлі бірліктерді қолданатын елдердің өзі осы жүйе бірліктерін ғылымда әрқашан дерлік пайдаланады. Осы аздаған елдер (мысалы, АҚШ) дәстүрлі бірліктердің өзін SI бірліктерне ауыстырған.
Бұл жүйе мына өлшемдерге негізделінеді: ұзындық, алыстық және жылжым үшін — метр, масса үшін — килограм, уақыт үшін — секунда.
ӨЖ жүйесінің туынды бірліктері
Шама |
Бірлік |
|||
Атауы |
Өлшем-дігі |
Атауы |
Белгіленуі |
ӨЖ арқылы өрнектелуі |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
Жиілік |
|
герц |
Гц |
|
Күш, салмақ |
|
ньютон |
Н |
|
Қысым, механикалық кернеу |
|
паскаль |
Па |
|
Энергия, жұмыс, жылу мөлшері |
|
джоуль |
Дж |
|
Қуат |
|
ватт |
Вт |
|
Электр мөлшері |
|
кулон |
Кл |
|
Электр кернеуі потенциал, ЭҚК |
|
вольт |
В |
|
Эл. сыйымдылық |
|
фарад |
Ф |
|
Эл. кедергі |
|
ом |
Ом |
|
Эл. өткізгіштік |
|
сименс |
См |
|
Магниттік индукция ағыны |
|
вебер |
Вб |
|
Магниттік индукция |
|
тесла |
Тл |
|
Индуктивтілік |
|
генри |
Гн |
|
Жарық ағыны |
J |
люмен |
лм |
|
Жарықталғандық |
|
люкс |
лк |
|
Радионуклидтің активтілігі |
|
беккерель |
Бк |
|
Иондаушы сәуле шығарудың жұтылған дозасы |
|
грей |
Гр |
|
Сәуле шығарудың эквивалентті дозасы |
|
зиверт |
Зв |
|
Туынды бірлікті анықтау үшін:
- оның бірліктері негізгіге қабылданатын, физикалық шаманы таңдау керек;
- осы бірліктердің өлшемін анықтау керек;
- шамаларды байланыстыратын теңдеуді таңдау керек;
-
пропорционалдылық коэффициентін бірге
(немесе басқа тұрақты санға) теңестіру
керек.Туынды
бірліктер когерентті және когерентті
емес болуы мүмкін.
Когерентті деп жүйенің басқа бірліктерімен онда сандық көбейткіш бірге тең болып қабылданған теңдеумен байланысқан, физикалық шаманың туынды бірлігі аталады.