5.Энергетиканың экологиялық проблемалары.

Адам антропогенді қызметі экологияға әсері.

Антропогенді факторлар жүктеу негізгі жүйені жүктеуші эко табиғаттан жыл бойы көмірқышқыл газ көмір газ түрінде тазалап тұрып отын қор ретінде бізге бергенін адам баласы қысқа мерзімді өндірістік қайтудан атмосфераға тастады.

2006жылы күйі күл шаң тозан түрінде атмосфераға тасталған 6,7 мил тонна тасталынған бұл климатты өзгерудегі ең күшті болып табылады.Соңғы 50 жыл ішінде әлемдегі топырақ (орташа есеп)1950 ж 13,8 2004 14,15.сонымен қатар өте жоғары 12 жылда. Дағдарысқа дейін бұл еодердің көпшілігінің экономикасының дамуы энергия тұтыну жолымен жүрген. Энергия тұтыну қорқыны экономикалық өсуіне тең немесе жоғары болады. Сондықтан, ішкі өнімнің құнының энергия сиымдылығы жоғары болады.

Әлемдік энергетиканың ресурстық қамтамасыз етілуі және даму перспективасы – өндірілетін отын қорының шектеулі екенін көрсетуде. 1990 ж. өндіру қарқынымен әлемдік өндіру: көмір 3,1, мұнай 4,5, табиғи газ 2,6 (млрд т Ш.О.) болса, онда олардың қоры көмір 1560, мұнай 250, газ 120 жылға жетеді. Әлемдегі жаңырала ататын энергия көздері (ЖЭК) ресурстары қазіргі кезде 20 млрд т Ш.О. Деп бағалануда, ал бұл барлық өндірілетін отындардың жылдық көлемінен 2 есе жоғары.

6. Антропогенді қызмет және оның қоршаған ортаға әсері.Антропогендi алмасудағы табиғи ресурстарды пайдаланудың коэффициентi өте төмен, және мәлiметтер бойынша — 5-10 %, ал басқа мәлiметтер бойынша — 2-5 % ғана. Қалған 90-98% — i адамзат үшiн қайтымсыз жоғалады. Сонымен, заттардың антропогендi зат алмасуы экологиялық жағынан жетiлмеген. Бiрақ оның маңызы артуда, ол үлкен өндiрiстiк орталықтарда негiзгi болып отыр. Белсендi айналымы биосфераға таныс емес синтетикалық материалдар, улыхимикаттар, химиялық тыңайтқыштар және тағы басқа енгiзiлдi.Антропогендік факторға қоршаған ортаға адамның тигізген іс-әрекетінің нәтижесінде атмосфера, өзен-көл және мұхит құрамының өзгеруі, сондай-ақ технология қалдықтар мен радиоактивтік заттардың әсерінен топырақтың ластануы, сөйтіп, жалпы экожүйенің құрамы мен құрылысының бұзылуы жатады.  Бүкіләлемдік бақылау институтының (АҚШ, Вашингтон қ.) мәліметтері бойынша табиғи орта жылдан-жылға нашарлап барады.  Қазақстанда Арал өңірінің, Семей жерінің, Балқаш маңының, Каспий алқабының экол. апатты аймақтарға айналуына Антропогендік факторлар негіз болып отыр. Аралға 1960-1965 жылдар арасында 44 мың м³, ал 1990 жылдары екі есеге қысқарды. Нәтижесінде, Арал теңізінің деңгейі 23 м-ге дейін төмендеп, оның су айдыны 30-200 км-ге дейін қусырылды. Судың тұздылығы 40 %-ға дейін артты. Оның үстіне екі өзен бойындағы шаруашылықтарда тыңайтқыштар мен химиялық препараттарды қолдану бұрын-соңды болмаған көрсеткішке жетті. Тыңайтқыштарды қолдану 10-15 есеге өсен. Осындай антропогендік факторлар Арал өңірін экологиялық апатқа ұшыратты. Құрғап қалған теңіз түбінен жыл сайын айналаға зияндылығы өте жоғары 2 млн. тонна тұзды шаңдар көтеріліп, желмен тарай бастады. Сонымен, Арал апатына себеп болған факторларға:

-         жергілікті жердің тарихи-табиғи ерекшеліктерін ескермеу;

-         ауылшаруашылығын дұрыс жоспарламау, судың қорын есепке алмау;

-         суды өте көп қажает ететін күріш, мақта дақылдарын барныша көбейтіп жіберу;

-         жерді игерудің агротехникалық шараларын сақтамау және суды үнемді пайдалнбау;

Антропогенді ластану жағдайына байланысты, өсімдіктер өркендерінің морфологиялық және анатомиялық құрылымының қазіргі кездегі ерекшеліктерін сипаттау үшін, зерттелген нүктелерден топырақ үлгілері алынды. Топырақ үлгілері 25 см тереңдіктен жиналды. Топырақ үлгілері құрамындағы ауыр металдар мен микроэлементтердің мөлшері бірлескен түрде  «А.И. Бараев атындағы астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы (АШҒӨО)» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің экологиялық және топырақтану агрохимиялық зерттеулер зертханасында жалынды атомизация әсерімен атомдық – абсорбционды әдіс арқылы анықталды.