9.Геотермальды жылу көздері. Оны әлемде қолданудың әдестері мен тәсілдері.

Геотермальды энергия - жердің төменгі қабатындағы жылу анықтаушы көздері.3түрге бөлінеді:

1.термальды сулар бу су қоспасы құрғақ бу термальды

2. тау жыныстардағы жылу

3. жанартаулармен магматикалық ошақтар жинақталған жылу

Геотермальды энергия негізінен геотермальды электр станцияларында қолданылады.Әлемде қолдану мөлшері:1.Исландия 13-15% 2.АҚШ 7-8 мындык қуатты жоғары темп термальды сулар және құрғақ бу өндіру арқылы ЭЭ 45 пайызын үнемдейді. 3. Бұрынғы ТМД-10 % .

Негізгі конструктивті ерекшеліктері Э.С-дың: Негізгі 2 блоктан тұрады . Әр қайсысы бу генераторы, бу трубинасы.Бу генераторы геотермальды скважина. Бу трубинасы 2 ші деңгейдің сеператорлардың конденсаторлардын жиынтығынан тұрады.Басқару блоктары мен технологиялық бөлім бұл деңгейде программалық технологиялар жүйесімен трубиналық генератор мен электр тасмалдаушы желі мен байланысын қамтамасыз етеді.ЭЭ негізгі тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ететін құрылғы болатын.жылу генераторын жұмысын реттеуші болттар құрылымы 1.турбина бұраушы2.турбина бағытын реттеуші 3.қуатты реттеуші4.төменгі қысымды реттеуші 5.максимальді қуатты реттеуші 6.клапандардың корректеуші 7.регулятор аралығы байланыстыратын түзуші.Бұл жүйедегі сорғыштар пайдаланылатын жылу тасымалдағышын қондырғыларды коррозиядан алып қаму,тұздардың шөгіп қалмауын қамтамасыз ету үшін ауа конденсациясын алшақтату қондырғыларымен байланысты.Орталықтандырылған жылу жүйесінде геотермальды көздер жылу энергиясын пайдаланып,біткеннен соң скважиналардың жоғары температура көздерінде қосымша жылулық пайда мүмкіндігі болады.бу трубиналарында толық режимде жұмыс істейтін жүйелер сағатына 600тонна дейін артизиан суын газдан арылдырылғаннан кейін және қосымша сілтілендірілгеннен соң 50см-лік теңдігі бар құбырлармен 80-100км қашықтықтағы елді мекенге берілуі мүмкін.Қазіргі кезде техникалық және технологиялық зерттеулерін ескере отырып термальды суларды үнемді,тиімді пайдалану мақсатын оларға жұмсалатын ресурстарды ЖЭЭ көтеру үшін жаңа республикалық бағдарламалар жасалуда. Бұл техниканын дурыс пайдаланбаудан тиімділігі пайдалану деңгейі өте төмен. Әлемдегі жинақталған тәжірибелер энергиясын пайдалану мәселелері мен бирге бул салада :1. Тиімді жұмыс істейтін мамандар керек 2. Геотермальды энергия өндіру әдістері 3.Жылумен қамтамасыз ету 4. Ауыл шаруашылығы өндіріс обьектилери, коммуналдық шаруашылық,дәстүрлі энергия көздерін елеулі дәрежеде пайдалануға мүмкіндік береді.

11.Қазақстандағы дәстүрлі емес энергия көздерінің күйі және ресурстарын бағалау.Қазақстанда негізгі дәстүрлі емес энергия көздері қүн және жел энергиясы болып табылады.Алматы облысында Жоңғар қақпасындағы жел өте үлкен жылдамдықпен соғады.Бірақ алі күнге дейін ол қолға алынған жоқ.Осы Жоңғар қақпасындағы жел ресурстарын  экономикаға пайдалану үлкен тиімділік әкеледі.Одан басқа да Қазақстан аймақтарында жел жиі болатын облыстар бар.Мысалы Қарағанды облысында 1жылдағы 365 күннің 300күні желді болып табылады.Сондықтан осы облыста да Жел Энергиясын пайдалану мүмкіндігі жоғары.

Қазақстанда Су энергииясын пайдаланудың озық тәжірбиесі бар.Атап айтқанда Ертіс өзенінде гидроэлекетр стансасы. Іле және Сырдария өзендерінде де бір-бірден электр стансалары бар.21ғасыр жаңалығы болып табылатын Мойнақ гидроэлекр стансасы мүлдем жаңа технологиямен жұмыс істейді.Мұнда судың әлеуеті жоғары болып табылады.Себебі су жарты километрге көтеріліп ,турбина соның түбінде орналасады.Мұнда қысым да жылдамдықта да жоғары болады.Мұндай станса ТМД елдерінде 3-ші элктрестанса.Оның мүмкіндіктерін пайдалану керек.

Дәстүрлі энергия көздері біркүні таусылады. Сондықтан басқа энергия көздерін іздестіру өндірістің өсуші талаптарын қанаңаттандыру, жаңа кеңдерді зерттеу, өндірудің қаржылық қиын болуы, өндірудің экологиялық проблемалардың болуы, сонымен қатар жаһандық жылыну мәселесінің өршігуі, альтернативті энергия көздерін меңгеру қажеттігін тұдыруда. Дәстүрлі энергетикада пайда болған проблемаларды шешудің перспективті жолдарынан бірі дәстүрлі емес, жаңарыла алатын энергия көздерін (ЖЭК) қолдану болады. Ол: қоршаған ортаға әсерді азайтуға, алыс жеолерді электр қуатымен қамтамасыз етуге, органикалық отынды химиялық өндіріске үнемдеуге мүмкіндік береді.

12. Альтернативті энерготасушы ресурстар және олардың пайдалану перспективалары.Жаңартылған энергия көздерінде қолданылатын құрылғылар қоршаған ортаға әдеттегі дәстүрлі энергия тасқындарына қарағанда әлдеқайда аз кері әсер етеді. Жаңартылған энергия көздері халықты жылу және электр жүйесімен қамтамасыз етудегі шығындарды азайтып қана қоймай, сонымен бірге, энергияны үнемдеуді ішкі магистралдар мен жүйелердің байланысынсыз-ақ автоматты түрде реттеп отыруға жол ашады. Бұл мемлекетіміздегі электр желісін орнату қиынға түсетін, тіптен, мүмкін болмайтын елді-мекендер үшін өте маңызды мүмкіндік.  Бұдан басқа, жаңартылған энергия көздері экологиялық аспектіге де пайдасын тигізеді: қоршаған ортадағы көмірқышқыл газының үлесінің төмендеуі, зиянды қалдықтардың азаюы, өзен-көл суларының ластануының бір қалыпқа келуі мен жер қыртысының құнарлануы және т.б. тікелей осы энергия көздерінің көмегімен бастапқы қалпына келіп жатыр. 

Қазіргі таңда жаңартылған энергияның салмағының өсуі әлемдегі барлық мемлекеттер үшін мынадай маңызды мәселердің шешімін табуға мүмкіндік беріп отыр: • Органикалық отындарды экономдау мен энергияны үнемдеуге деген сенімділіктің күшеюі; • Жергілікті энергияны үнемдеу мәселесінің оңтайлы шешімін табуы; • Тұрғылықты халықтың кәсіптері мен өмір сүру дәрежесін арттыру; • Алыс аймақта орналасқан елді-мекендерді тұрақты электр желісімен толық қамтамасыз ету; • Мемлекеттердің қоршаған ортаны қорғау туралы халықаралық келісіміне сәйкес атқарылатын міндеттерін жүзеге асыру.

Альтернативті энергия көздері саласына ұлттық стандарттарды тиімді енгізу мен жетілдіру келесі басымдылықтарға қол жеткізуге жол ашады: • Бірыңғай терминология мен мөлшер орнату; • Менеджмент жүйесі мен алдыңғы қатарлы тәжірибелерді кодификациялау; • Қажетті инженерлік тәжірибелер қорын жинау; • Сенімделген, өлшенген және есепке алынған біркелкі тәсілдерді жақсарту; • Энергия жинақтау басқармасының жұмысын алға жылжыту; • Ғылыми әріптестік пен әрекетке, жалпы саясаттағы үйлесімділікке қолдау көрсету; • Пайдаланушылар мен тұтынушылардың біліктілігі мен жеткілікті мәлімет алуын қамтамасыз етіп отыру.