21.Ерте орта ғасырлардағы Жапонияның қоғамдық-саяси дамуын сипаттаңыз

Негізгі еңбектер -Васильев Л. С. История Востока,История Японии. В 2-х т Кузнецов Ю. Д., Навлицкая Г. Б., Сырицын И. М. История Японии. Жапон аралдарының ең ежелгі тұрғындары — қазіргі айнулардың арғы атасы — эбисулер болып есептеледі Жапон халқының қалыптасуында қазіргі Индонезия мен Үнді- Қытай жарты аралын мекендеген малаялықтар мен т.б. тайпалар маңызды рөл атқарды.III ғасырдың аяғы мен VI ғасырдың ортасында барлық тайпалардың ішіндегі ең күштісі ямато болды. Ол Хонсю аралының орталығына орналасты. Алғаш Жапония осы тайпаның атымен Ямато деп аталған. Жапонияда егіншілік ерте дамыды. Аңыздар мен дəстүрлер, ғұрыптар бойынша өңделген егістікке зиян келтіру өте ауыр қылмыс деп есептелді. Археологиялық қазба материалдары бұл кезде Жапонияда қолөнерінің өмірге келгендігін байқатады. Тарихи деректер тоқымашылар, ұсталар, зергерлер туралы баяндайды. III—VI ғасырлардағы ауыл шарушылығының, əсіресе, қолөнерінің дамуына Қытай мен Кореядан қоныс аударғандар зор ықпал етті. Жапониядағы ерте феодалдық мемлекеттің қалыптаса бастауы VI ғасырдың екінші жартысына жатады. Ол тайпалар одағының басшысы — Ямато патшалары мен жергілікті көсемдердің арақатынасынан өз көрінісін тапты: соңғылары орталық өкіметтің өкілдері ретінде қарастырылды. Көсемдер мен қауым мүшелерінің арақатынастары да өзгерді: бұрынғы құрбандықтың (ауланған аңнан беретін үлес, үйде жасалған бұйымдарды сыйлау) орнын астық салығы — «татикара» басты. Сондай-ақ, қолөнер салығы да болды. Ол «мицуги» деп аталды. Құрылыс жұмыстарындағы міндеткерлік енгізілді. Ол «этати» деп аталды. Феодалдық өндірістік қатынастардың қалыптасуы қауымдық жерден «ата» деп аталған ақсүйек жерінің бөлініп шығуынан да көрінеді. Бұл бөлініп шыққан жердің иесі феодалға айналды. Ол өз жеріндегі жұмысқа «табэ» деп аталған кедейленген қауым мүшелерін жалдады. «Бэ» деген сөз «құл» деген мағынаны білдіреді. Бұрынғы үй шаруашылығында пайдаланатын «яцуке» деп аталатын құлдан «табэнің» айырмашылығы — оның өз мүлкі болды, оны қожасы өлтіре алмады, сата да алмады. Сондықтан да оларды көптеген тарихшылар жартылай ерікті егіншілер дейді. Бұл жартылай еріктілер Жапон мемлекетінің құрылуында үлкен рөл атқарды. Себебі, олардың еңбегі өндіргіш күштерін дамытты. Мұндай жартылай еріктілер қатарын қоныс аударған немесе күштеп əкелінген қытайлықтар мен кəрістер толықтырып отырды. ханзаданың атағы). Сетоку Тайси 605 ж. Ямато патшалығының мəлімдемесін (декла-

рациясын) жариялады. Ол «14 бап» деп аталды. С.Тайси бұл заңға теңелген мəлімдеме арқылы орталықтандырылған билікті нығайтуды көздеді. Ол мəлімдемеде: «патша — аспан, оның пенделері — жер. Мемлекеттегі барлық халықтың қожасы — патша. Барлық əкім-қызметкерлер — патшаның малайы»,— делінген.

22. Жапониядағы Тайка төңкерісін сипаттап, оның салдарларын көрсетіңіз

Негізгі еңбектер -Васильев Л. С. История Востока,История Японии. В 2-х т Кузнецов Ю. Д., Навлицкая Г. Б., Сырицын И. М. История Японии. Жапон аралдарының ең ежелгі тұрғындары — қазіргі айнулардың арғы атасы — эбисулер болып есептеледі Жапон халқының қалыптасуында қазіргі Индонезия мен Үнді- Қытай жарты аралын мекендеген малаялықтар мен т.б. тайпалар маңызды рөл атқарды.III ғасырдың аяғы мен VI ғасырдың ортасында барлық тайпалардың ішіндегі ең күштісі ямато болды. Ол Хонсю аралының орталығына орналасты. Алғаш Жапония осы тайпаның атымен Ямато деп аталған.. Олар жер өңдеумен, мал шаруасымен айналысқан (Дзәмон және Яеи мәдениеттері).. 5 ғ Ямато тайпаларының одағы елдіғ көп жерлерін өзінің басқаруына алды. Рулық қоғам ауыл қоғамына орнын берді,ақсүйектер байып,халынтан бөлінді. Олар ең жақсы жерлерге ие болды. Қоғамның ыдырауына көп әсер тигізген 645 жылғы Тайка төңкерісі. Бүкіл тайпаларды біріктіріп рулық қоғамның қалдықтарыында жаға мемлекет құрылды. Орталық мемлекеттік билік күшейіп, ямато билеушілері Қытай императорына бірнеше елшілік аттандырды (6 ғ.) және осы кезден бастап ел ішінде будда діні тарай бастады. . Енді Жапонияны император басқаратын болды Ямато патшалары өздерін ”тэнно” деп атады және бұл атау күні бүгінге дейін император деген ұғымды білдіреді. Тайк жылдың аты. Осы жылғы патша сарайындағы кəріс елшілігін

қабылдау кезінде принц Наканоэ мен сол кездегі патшалық құрып тұрған Сога Ирук тұқымының ата жауы Накатоми Каматари өз жақтастарымен патшаны өлтіріп, билікті бұрынғы патша əулетіне қайтарды. Сога тұқымы заңды патша əулетін биліктен тайдырып, 50 жылға жуық мемлекеттік билік тізгінін ұстап тұрған болатын. Таққа «патша үйінің» ең үлкен өкілі — Кару отырғызылды. Наканоэ тақтың мұрагері деп жарияланды. Ал Накатоми Каматари Фудзивара деген фамилияны алып, «сарай министрі» болып тағайындалды. Наканоэ Сога тұқымын құртып жіберді.

Тайка төңкерісі бірнеше реформалардан тұрады. Реформалар «Ұлы өзгерістер» д.а. Олар үлгі ретінде қытай мемлекетән алады,императорлар басқарған кезең қытайша аталады, әрі кезеңнің өз ұраны болатын. Реформалар арасындағы ең маңыздысы-жер реформасы. 646 ж императордың декреті б-ша жеке жер иелену жойылды.. Халық мемлекеттің үлесін иемденушілер болып есептелді. Халықтың басым көпшілігі — шаруалар — əр жеке басына 2 таннан (бір тан — 0,12 га) жер (үлес) алды. Əйелдер сол 2 танның үштен екі бөлігін алды. Əр алты жылда бір рет отбасындағы өзгерістерге қарай жер үлестері қайта бөлініп тұратын. Шаруалар отбасына үйінің төңірегіндегі бау-бақшалық, усадьбалық учаскелері жеке меншіктікке берілді. Адам басына үлес алған шаруалар мемлекетке астық салығын жəне үйде өндірілетін өнімдерден: матадан, қолөнер бұйымдарынан салық төлеуге тиіс болды. Азық-түлік рентасынан басқа шаруалар барщина өтеді. Жылына жүз, тіпті одан да көп күн мемлекет пайдасына тегін жұмыс істеуге тиіс болды. Шаруаның үлестен бас тартуы немесе үлесті тастап кетуі қатаң жазаланды. Бұл ерте феодалдық құрылыстың негізгі принциптері 701 жылы құрастырылған Тайхоре кодексінде бекітілді. Үстем таптың өкілдері

де жер үлестерін алды. Жеке жерлер «сеэн» д.а. Ақсүйектер жерлері Тайхоре кодексі бойынша олардың атағына, қызметіне байланысты шаулармен салыстырғанда 401250 рет көп болатын.Бұндай жерлер сыйлық ретінде берілген және қызметіне екі түрге бөлінетін деп берілген. Бірінші аталған жерлер өмір бойы меншікке,екінші түрі тек қана қызмет істегенше аппайдаланатын жер. 645 жылы болған Тайк төңкерісінен кейін құл иелену жойылып, жалдамалы шаруалар мен ірі жер иелері пайда болды.