32.Контент- талдау. Құжаттарды талдау тәсілдері.

.Контент-ана́лиз(англ.: contents - мазмұн, содержимое) немесе мазмұнның саралаy-зерттеу стандартты әдістемесі қоғамдық ғылымның облысында саралау пәнімен мәтіндік алаптың және коммуникативті хат-хабардың мазмұны болып табылады.

Құжат деп социологияда адамның белгілі бір материалға түсірген мәліметі ұғынылады. Құжат қолжазба, тасқа басылған мәтін, баяндаманың стенограммасы, магнитофон жазбасы, фотосурет, сурет, кинофильм, видеожазба күйінде болуы мүмкін. Мәліметті жазып алу, беру және сақтау үшін микрофильм, микрофиша, компьютер дискеті, лазер дискасы жиі қолданылады. Құжаттарды түрлі белгілеріне қарай жүйелеуге болады. Мәліметтерді тіркеу тәсіліне қарай төмендегіше бөледі: 1. Жазба құжаттар (іштей тағы да вербальды және статистикалық болып бөлінеді). Вербальды жазбаша құжаттарға кітап, хат, баспасөз, ал статистикалыққа халық санағының, әлеуметтік сұраудың мәліметтері, елдің немесе аймақтық экономикалық және әлеуметтік даму көрсеткіштерінің статистикалық материалдар жинақтары, т.б. жатады. 2. Фонетикалық, яғни есту арқылы қабылданатын құжаттар (грампластинка, лазер дискасы, магнитофон жазбасы, радио хабарлары). 3. Иконографиялық құжаттар (картиналар, фотосуреттер, видеожазбалар). Құжаттарды талдауға қалыпқа түспеген (сапалық) және қалыпқа түскен (сапалық-сандық) әдістер қолданылуы мүмкін. Сапалық талдауда құжаттар оқылып, оның мазмүны логикалық операцияларды пайдалана отырып түсіндіріледі. Мұндай талдау зерттеушінің өз тұлғасына да байланысты. Зерттеушінің білім деңгейі мен қабілеттілігі, психологиялық ерекшеліктері мен идеологиялық бағыты құжаттарды талдау мен түйіндер жасау түрлі дәрежеде көрініс таппай қоймайды. Сөйтіп талдаудың сапалылығы субъективтік жағдайларға тікелей байланысты екен. Осы субъективизмнен арылу мақсатында құжаттарды талдаудың қалыпқа түскен тәсілдері жасалып, ол контент-талдау деп аталады. Оның дамуы мен кеңінен таралуына ақпараттық процестердің бұқаралық сипат алуы, осыған байланысты кең ауқымдағы мәліметтерді талдау қажеттілігі маңызды алғы шарты болды. Контент-талдау бұқараға арнап хабарлар тарататын журналистика саласында айтарлықтай нәтижелер берді. Ол алғашында бұқаралық ақпарат құралдарын зерттеуге қолданылды. Кейіннен бұл әдіс кең тарап, әлеуметтік өмірдің басқа салаларында да, құжаттарда да қолданыла бастады. Сонымен бірге контент-талдау жасауға құжаттардың барлығы бірдей келе бермейтінін, оны қолданудың мәні де бола бермейтінін есте ұстаған жөн. Ол: а) зерттеу нысаны бір типті құжаттардан тұрса; б) зерттеушіні қызықтыратын мазмұн элементтері құжаттарда жеткілікті болса ғана қолданылады. Неғұрлым объективтілік компьютерлік контент-талдауда ғана болады. Құжаттармен жұмыс істеу процесінде қолданылатын контект-талдау әдістемесінің серпімді болуын бақылау тәсілдері бар.

33.Бақылау және оның түрлері.

Нақты социологиялық зерттеу мынадай мүмкіндіктер бере алады:

• Қоғамдағы жағдайлардың анық бейнесін көрүге;

• Әлеуметтік қарым-қатынастардағы шиеленіспен даму тенденцияларын бөліп қарау;

• Социологиялық ситуацияларды болжау;

Қоғамның дамуының және шиеленістерді шешуінің ең тиімді жолдарын анықтау