Добавил:

Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.

Вуз:

Казахский Гуманитарно-Юридический Университет

Предмет:

[НЕСОРТИРОВАННОЕ]

Файл:

олшем лекция с ответами.doc

Скачиваний:

Добавлен:

01.07.2025

Размер:

587.78 Кб

Скачать

☆

<<< < Предыдущая 1 2 3 4 5 67 / 87 8 > Следующая >>>

Дәлме-дәл келеді немесе бір-бірінен өзгеше болады

Бір-бірімен дәлме-дәл келеді

Бір-бірінен шамалы ғана өзгеше болады Бір-біріне дәлме-дәл келмейді Бір-бірінен едәуір дәрежеде өзгеше болады

№3-Тақырып: Атаулы немесе номинальды шкала: эквиваленттілік–эквиваленттілік емес

Дәріс мақсаты: Статистикалық болжамды тексерудің жалпы принциптерді талдау

Сұрақтар:

1.Атаулы немесе номинальды шкала: эквиваленттілік–эквиваленттілік емес

2.Американдық психолог-психофизик С. Стивенс (1946).

3.Қатынас шкаласы, интервалдыреттік және номиналды шкалалар.

Өлшеу әдістері дегеніміз - нақты бір өлшеуіш міндет үшін таңдалған өлшеу қағидалары мен құралдарын пайдалану іс-әрекеттерінің жиынтығы. Өлшеу әдісі түсінігіне өлшеу қағидаларын теориялық негіздеумен қатар, өлшеу құралдарын қолдану іс-әрекеттерін әзірлеу де кіреді.

Өлшеу әдістері классификациясының ішінен өлшеу қағидалары мен құралдарын пайдалану іс-әрекеттерінің жиынтығы бойынша классификация кеңінен қолданылады. Бұл классификация бойынша тікелей бағалау әдісі және салыстыру әдісі ажыратылады (22-сурет)

Тікелей багалау әдісі арқылы өлшеген кезде шаманың ізделетін мәні сәйкес бірліктерде градуирленген өлшем құралының есептеуіш құрылғысы бойынша анықтайды. Мысалы, циферблатты таразыда өлшеу, бұйым мөлшерін микрометр көмегімен анықтау немесе қысымды серіппелі манометрмен өлшеу.
Шамамен салыстыру әдісі - өлшенетін шаманы өлшемнің жаңғыртатын шамасымен (мысалы, рычагтық таразыда массаны салыстыру) салыстыратын әдіс. Салыстыру әдістерінің ерекше белгісі өлшемнің өлшеу процедурасына тікелей қатысуында. Ал тікелей бағалау әдісінде өлшем өлшеу процесіне қатыспайды, оның мөлшері градуирлеу кезінде өлшем құралына алдын ала өлшеуіш құрылғысына беріліп қояды. Салыстыру әдісі кезінде салыстыру құрылғысы міндетті болуы қажет.

Өлшеммен салыстыру әдісінің бірнеше түрі бар:

Нөлдік әдіс
Дифференциалды әдіс
Алмастыру әдісі
Сәйкес келу әдісі

Нөлдік эдіс - салыстыратын құрылғыға өлшенетін шаманың нәтижелі әсер етуі эффектісі мен шаманың қарама-қарсы әсері нөлге келтірілетін өлшеммен салыстыру әдісі.

Мысал. Иықтары тең таразыда массаны өлшеу, мұнда таразыға тх массаның әсері токір массасымен толық теңестіріледі (23, а-сурет).

Дифференциалды әдіс кезінде толық теңестіру жасалмайды, ал өлшенетін шама мен өлшемнің жаңғыртатын шамасының арасындағы айырма аспап шкаласы бойынша есептеледі. Дифференциалды әдіс дене температурасы мен қаттылығы сияқты шамаларды өлшеуде пайдаланылмайды.

Мысал. Иықтары тең таразыда массаны өлшеу, мұнда таразыға тх массаның әсері токір массасымен біршама ғана теңестіріледі, ал массалардың айырмасы масса бірліктерінде градуирленген таразы шкаласы бойынша есептеледі (23, б-сурет). Бұл жағдайда өлшенетін шаманың мәні, m_x = m₀ + Δm, мұнда Δm - таразы көрсеткіші.

23-сурет. Салыстыру әдістері

Алмастыру әдісі — өлшенетін шаманы өлшемнің жаңғыртатын белгілі шамасымен алмастыру арқылы өлшеммен салыстыру әдісі. Мысалы; бұйымның мөлшерін рычагты микрометрмен өлшеу немесе электрлік шамаларды айнымалы ток көпірлері көмегімен өлшеу.

Мысал. Серіппелі таразыда өлшеу. Өлшеу екі іс-өрекетпен жасалады. Алдымен таразыға өлшенетін массаны салады және таразы көрсеткішінің жағдайын белгілейді. Сонан соң тх массасы то кір массасымен алмастырылады. Мұнда таразының көрсеткіші алғашқы жағдайдағы орынға келуі керек. Сонымен қатар m_x = m₀ (23, в-сурет).

Сәйкес келу әдісінде өлшенетін шама мен өлшеммен жаңғыртылатын шама арасындағы айырма шкала белгілерінің немесе периодты белгілердің сәйкес келуін пайдалану арқылы өлшейді.

Мысал. Стробоскоп көмегімен валдың айналым санын өлшеу – вал периодты түрде жарық көзімен жарықтандырылады, ал жарық көзінің жиілігі валда жасалған ен баңылаушыға қозғалмайтындай болып көрінетіндей етіп орнатылады. Шкалалардың негізгі және нониусты белгілерінің сәйкес келуін пайдаланатын сәйкес келу әдісі сызықты мөлшерлерді өлшеу үшін қолданылатын штапгенприборларда жүзеге асырылады.^[1]

Теория, шынайылықтың бөлігі туралы білімдердің ішкі қайшы емес жүйесі болып табылады. Теорияның элементтері бір-біріне тәуелді. Оның мазмұны көптеген пікірлермен түсініктерден белгілі бір ереже бойынша шығарылады. Эмпирикалық емес білімнің көптеген формалары бар: заңдар, жіктеме және типология, модельдер, сызбалар, болжамдар т.б. Теория ғылыми білімнің жоғарғы формасы болып табылады. Кез-келген теория келесі негізгі компоненттерден тұрады: 1) бастапқы эмпирикалық негіз (фактілер, эмпирикалық заңдылықтар); 2) базис- теорияның идеалданған объектісін суреттейтін, көптеген алғашқы шартты жорамаладардың жиыны,; 3) теория логикасы- теория шеңберінде көрсетілетін логикалық қорытындының көптеген ережесі; 4) негізгі теоретикалық білімді құрайтын теориядағы көптеген бекітулердің болуы;

Теорияның эмпирикалық негізі эксперимент және бақылау мәліметтерін интерпретациялау негізінде алынады. Құрылу тәсілі бойынша аксиоматикалық және гипотетико-дедуктивті теорияларды бөліп көрсетеді. Біріншісі аксиома, қажетті және жеткілікті, теория шеңберінде дәлелденбейтін жүеде құрылады; екіншісі- эмпирикалық, индуктивті негізге ие болжамдар негізінде құрылады. Теорияларды: математикалық аппаратураның көмегінсіз құрылған, сапалы, формалданған және формальды деп бөлуге болады. Сапалы теорияға психологияда А.Маслоудың мотивация туралы концепциясын, Л.Фистенгердің когнитивті диссонанс теориясын, Дж.Гибсонның қабылдаудың экологиялық концепциясын жатқызуға болады. Формалданған теориялар құрылымнда математикалық аппарат қолданылады,-бұл Д.Хоманстың когнитивті баланс теориясы, Жан Пиаженің интеллект теориясы, К.Левиннің мотивация теориясы, Дж.Келлидің тұлғалық конструкторлар теориясын жатқызуға болады. Формальды теория мысалы, Д.Раштың стохастикалық тест теориясын жатқызуға болады.

Теорияның құндылығы, шынайылықтың қандай құбылысын болжай алады және ол қаншалықты дәл болатыны.

Ғылыми проблема. Проблеманы қою- кез-келген зерттеудің бастамасы. Ең аңқау сұрақ, «балалар»сұрағы(«Неге аспан көк? немесе «Кім күшті: кит пе? Немесе піл ме?») проблеманың прототипі болып табылады. проблемалар дүниенің өзгеруімен және адамдардың рухани белсенділігінен туындайды. Тұрмыстық проблемадан ерекшелігі ғылымипроблема белгілі бір ғылым саласының терминінде қалыптасады. Проблеманы қою гипотезаны қалыптастыруға алып келеді. Проблема туындаудың келесі этаптарын көрсетуге болады:

шынайылық туралы ғылыми білімнің жетіспеуін көрсету;
проблеманы қарапайым тіл деңгейінде суреттеу;
проблеманы ғылыми пән терминінде қалыптастыру;

Проблема- бұл зерттеуші табиғатқа сұрақ қойып, оған өзі жауап беретін риторикалық сұрақ. Проблемалар шынайы проблемалар және «псевдопроблемалар » деп бөлінеді. Бұдан басқа шешімі табылмайтын проблемалар класын бөліп көрсетуге болады.

Гипотеза-бұл теориядан шығатын, расталмаған немесе жоққа шағырылмаған ғылыми болжамдар. Ғылым методологиясында теоретикалық және гипотеза және эмпирикалық болжам ретіндегі гипотеза деп бөліп көрсетуге болады. Біріншісі теория құрылымына негізгі бөлігі ретінде кіреді. Теоретикалық гипотезалар теориядағы ішкі қарама-қайшылықтарды шеттету немесе теориядағы келіспеушіліктерді ығыстыру үшін шығарылады және теоретикалық білімді жетілдірудің инструменті болып табылады.

= Белгілерді іріктеп тарату үшін қосалқы статистикалық есептеулер әдісін қай кезде қолдануға болады?

егер де белгілердің іріктеп таралуы қалыпты болса бұл қажет болған жағдайда белгілердің таралуы бірдей болған кезде барлық жағдайда егер де белгілердің іріктеп таралуы қалыптыдан өзгеше болса

= Сән дегеніміз не?

Зерттеленетін белгінің іріктеуде неғұрлым жиі кездесетін сандық мәні

Зерттеленетін белгінің іріктеуде неғұрлым жиі кездесетін сапалық мәні Зерттеленетін белгінің іріктеуде неғұрлым сирек кездесетін сандық мәні Зерттеленетін белгінің іріктеуде неғұрлым сирек кездесетін сапалық мәні Зерттеленетін белгінің сандық және сапалық мәні

= Қандай жағдайларда сәннің мәні орташаның және медианың мәндерімен дәлме-дәл келеді?

қалыпты таралу үшін қалыпты сипаттамасы жоқ таралу үшін симметриялық емес таралу үшін эксцесс үшін кез келген таралу үшін

= Белілер мәндерінің 1,2,5,2,4,2,6,7,2 тізбегі үшін қайсысы сән боп табылады?

2 5 4 6 9

= Мәліметтердің бастапқы іріктеулерін интервалдарға не үшін алмастырады?

Олардың санын арттыру және сонымен қатар есептеулердің қажетті дәлдігін сақтау үшін Есептеулердің қажетті дәлдігін сақтау үшін Олардың санын анықтау үшін Олардың санын қысқарту және сонымен қатар есептеулердің қажетті дәлдігін сақтау үшін Есептеулерді неғұрлым дәлірек ету үшін

= Интервал деген не?

Есептеу процесінде орташа мәнмен алмастырылатын белгінің шамалары бойынша реттелген мәндерінің тобы Есептеу процесінде медианамен алмастырылатын белгінің шамалары бойынша реттелген мәндерінің тобы Есептеу процесінде дисперсиямен алмастырылатын белгінің шамалары бойынша реттелген мәндерінің тобы Есептеу процесінде сәнмен алмастырылатын белгінің шамалары бойынша реттелген мәндерінің тобы Есептеу процесінде іріктеу ауытқуымен алмастырылатын белгінің шамалары бойынша реттелген мәндерінің тобы

= Интервалдық қатар құрау үшін берілген қатарда қанша белгі болуы қажет?

30-дан көп

20-дан көп

50-ден көп

100-ден көп

10-нан көп

= Регрессиялық есептеу мәліметтерді қандай графикке жинайды?

Сызықтық

Сызықтық емес

Симметриялық

Ассиметриялық

Синусоидалық

= Стьюденттің t-критерийі не үшін пайдаланылады

Орташа мәндердің бір-біріне статистикалық дұрыс өзгешеліктері бар ма, соны анықтау үшін Орташа мәндердің бір-бірінен статистикалық дұрыс өзгешеліктері жоқ па, соны анықтау үшін. Орташа мәндердің бір-бірінен статистикалық дұрыс емес өзгешеліктері бар ма, соны анықтау үшін Орташа мәндердің бір-бірінен статистикалық дұрыс емес өзгешеліктері жоқ па, соны анықтау үшін Орташа мәндердің ұқсастығын анықтау үшін

= Қандай критерий t белгісімен таңбаланады?

Стьюдент Фишер Уилкоксон Манн-Уитни Колмогоров

= Екі іріктеуден алынған салыстырмалы орташа мәндер шын мәнінде статистикалық дұрыс өзгеше болады

Егер Стьюденттің t-критерийінің есептеп табылған мәні кестелік мәннен көп немесе тең болса Егер Стьюденттің t-критерийінің есептеп табылған мәні тең болса Егер Стьюденттің t-критерийінің есептеп табылған мәні кестелік мәннен аз немесе тең болса Егер Стьюденттің t-критерийінің есептеп табылған мәні кестелік мәннен өзгеше болса Егер Стьюденттің t-критерийінің есептеп табылған мәні кестелік мәннен көп болса

= Ғылыми нанымды қорытынды жасау үшін мүмкін болатын қателіктің ықтималдығы қанша?

0,05

0,01

0,1

0,2

0,5

= Мүмкін болатын қателіктің ықтималдығы 0,05 болған кезде қандай қателікке жол беріледі 5% -дан аспайтын

1%-дан аспайтын 10%-дан аспайтын 15% -дан аспайтын 25%-дан аспайтын

= Мүмкін болатын қателіктің ықтималдығы 0,05 болған кезде есептеудің қандай дәлдігі қамтамасыз етіледі 95% 75% 50% 100% 30%

= Стьюденттің t-критерийі әдістемесі қай кезде қолданылады

Эксперимент ойдағыдай болды ма, болмады ма, соны айқындау қажет кезде Эксперимент ойдағыдай болмағанын айқындау қажет кезде Эксперимент таза шыққанын айқындау қажет кезде Эксперимент таза шықпағанын айқындау қажет кезде Эксперимент ойдағыдай болғанын айқындау қажет кезде

= Х² - критерий көмегімен не салыстырылады?

Мәліметтердің жиіліктік таралуы

Экспериментке дейінгі және кейінгі шамалардың абсолюттік орташа мәндері

Экспериментке дейінгі шамалардың абсолюттік орташа мәндері Эксперименттен кейінгі шамалардың абсолюттік орташа мәндері Орташа шамалардың жиіліктік таралуы

= Х² - критерий формуласына параметрлердің қайсылары енгізілген?

Экспериментке дейінгі және кейінгі бақылау нәтижелерінің жиілігі

Эксперименттен кейінгі бақылау нәтижелерінің жиілігі Эксперименттегі бақылау нәтижелерінің жиілігі Экспериментке дейінгі бақылау нәтижелерінің жиілігі Эксперимент нәтижелерінің жиілігі

= Екі іріктеудің дисперсияларын қандай критерийдің көмегімен салыстырады?

Фишер критерийінің Колмогоров критерийінің Манн-Уитни критерийінің Уилкоксон критерийінің Стьюдент критерийінің

= Фишер критерийі қалай белгіленеді?

F Фишер критерийі Ф КФ Кf

= Эксперименттік мәліметтердің екі қатарының арасындағы байланыс қандай әдістің көмегімен айқындалады

Корреляциялық талдау Дисперсиялық талдау Факторлық талдау Орташа шамаларды салыстыру Регрессиялық талдау

= Сызықтық корреляциялық талдау нені айқындауға мүмкіндік береді?

Айнымалы шамалардың арасындағы олардың абсолюттік мәндері бойынша түзу байланыстарды Айнымалы шамалардың арасындағы олардың абсолюттік мәндері бойынша жалпыландырылған байланыстарды Айнымалы шамалардың арасындағы олардың абсолюттік мәндері бойынша корреляциялық байланыстарды Айнымалы шамалардың арасындағы олардың абсолюттік мәндері бойынша сызықтық байланыстарды Айнымалы шамалардың арасындағы олардың абсолюттік мәндері бойынша жанама байланыстарды

= Рангтік корреляция нені айқындауға мүмкіндік береді?

Мәліметтер қатарындағы алатын реттік орындар арасындағы тәуелділікті Айнымалылар арасындағы тәуелділікті Эксперимент мәліметтері арасындағы тәуелділікті Айнымалылар арасындағы корреляцияны Эксперимент мәліметтері арасындағы корреляцияны

Қазіргі кезде ғылымда барлық әдістер теоретикалық және эмпирикалық болып бөлінеді.

Теоретикалық зерттеуде ғалым шынайылықпен емес, ойындағы- ақыл-ой формасындағы бейнелермен, формулалармен, кеңістіктік-динамикалық модельдермен, сызбалармен, жаратылыстану тілінде суреттеумен жұмыс жасайды. Теоретикалық жұмыс «ойда» жасалады.

Эмпирикалық зерттеу теориялық құрылымдардың дұрыстығын тексеру үшін жүргізіледі; ғалым объектінің белгілік символдық немесе кеңістіктік-бейнелік аналогымен емес, өзімен жұмыс жасайды.

Жалпығылыми эмпирикалық әдістерге 1) бақылау, 2) эксперимент, 3) өлшеу.

Бірінші әдіс, -бұл ғылымдағы жалғыз эмпирикалық әдіс. Зерттелетін объектіні мақсатқа бағытталған, ұйымдастырылған және белгілі бір бейнемен қабылдау- бақылау. Бақылау тікелей немесе мәліметтерді тіркеу үшін техникалық құралдарды қолдану арқылы жүргізуге болады.

Психологиялық эксперимент зерттеудің болжамын құрудан басталады. Болжам зерттеушінің эксперимент барысы және нәтижесі жайлы ойларын жүйеге келтіріп, статистикалық әдістер көмегімен нақты түрде тексеруге, зерттеу барысын ұстануға мүмкіндік береді. Психологиялық экспериментте қойылған болжам – статистикалық болжам деп аталады. Ол нөлдік және альтернативті, бағытталған және бағытталмаған деп жіктеледі. Нөлдік болжам – қандай-да салыстырмалы топтар арасында айырмашылықтың жоқтығы туралы болжам. Ол деп белгіленеді: , мұндағы , - көрсеткіштердің салыстырылып отырған мәндері. Альтернативті болжам – экспериментте салыстырылып отырған топтар арасында айырмашылықтың бар екендігі туралы болжам. Ол деп белгіленеді. Көрсеткіштер арасындағы айырмашылықтардың статистикалық мәнді екендігін дәлелдеуді қажет ететін альтернативті болжамды эксперименттік болжам деп те атайды.

Бақылау әдісінің басты ерекшеліктері:

Бақылаушы және бақыланатын объектінің арасындағы тікелей байланыс;
Бақылаудың әділетсіздігі(эмоционалды бояулығы).
Қайталаушы бақылаудың күрделілігі (мүмкіншілігінің болмауы).

Өлшеу табиғи сондай-ақ жасанды жағдайларда да жүргізіледі. Бақылаудан ерекшелігі өлшеу, объект және өлшеу инструментімен приборлы-жанамаланған барысында жүрісінде: объектінің «мінез-құлқы» моделденбейді, бірақ прибормен бақыланады және тіркеледі. Өлшеу кезінде себепті-салдарлы тәулділікті көрсету мүмкін емес, бірақ объектінің түрлі параметрлерінің деңгейлерінің арасында байланыс орнатуға мүмкіндік береді.

Психологиялық өлшеу реалдылық параметрлерінің көлемін бағалау, реалдылық объектісінің ұқсастығы және айырмашылығын бағалау деп есептеледі және бұл бағалауды зерттелуші жүргізеді. Осы бағалаулардың негізінде зерттеуші зерттелушінің субъективті реалдылығының ерекшеліктерін «өлшейді».

Жаратылыстану ғылымында С.С.Паповян ойынша, өлшеудің үш түрін көрсетеді:

Фундаменталды өлшеу, эмпирикалық жүйеден тікелей сандық қатынастар жүйесін алып шығуға мүмкіндік беретін, фундаменталды эмпирикалық заңдылықтарға сүйенеді.
туынды (производное)өлшеу- бұл айнымалыларды басқалармен байланыстыратын, заңдылықтар негізінде айнымалыларды өлшейді.
«анықтама бойынша» өлшеу , біз ырықсыз түрде, бақыланатын белгілер жүйесін, дәл мына нәрсе сипаттайды, басқа қасиет немесе күй емес деп болжам жаанда туындайды.

Эксперимент реалдылықты зертеудің белсенді әдісі болып табылады. зерттеуші тек сұрақ қоймайды ол оған жауап беруге мұқтаждық жасайды. Бақылау және өлшеу «Қалай? Қашан?, Қалайша?» деген сұрақтарға жауап берсе, ал экспермент «Неге?» деген сұраққа жауап береді. Арнайы құрылған жағдайда, себеп-салдарды байланыс туралы эксперменталды гипотезаны тексеру мақсатындағы жүргізілген зерттеу эксперимент деп аталады. Эксперимент процесінде зерттеуші объектінің мінез-құлқын бақылайды және оның күйін өлшейді. Зерттеуші объектіге оның күйін өлшеу үшін жоспарлы және мақсатты түрде бағытталады. Бұл операция эксперименталды әсер деп аталады.

Экспермент- қазіргі таңдағы жараылыстану және психологияға бағытталған жаратылыстануғылымының негізгі әдісі.

Өзіміз танып білген әлемдегі жағдайларды объективті және психологиялық бейнелеу әрекеті психология ғылымынан бұрын пайда болған. Психологияда психикалық процестерге ерекше мән беріледі. Мысалы, қабылдау, ес, ойлау бұлардың бәрінің мағынасы пәндік мағынада болуы керек. Бірақ та бұл процесс күрделі және ұзақ процесс болып табылады. Себеп, осы процестердің аралығындағы уақыт кеңістігінің болуы. Пәнділік – мағынада болмыста психикалық түрге ие болады. Ол белгілі-бір уақыт аралығында тіршілік ете алады. Бірақ кеңістікте тіршілік етпейді. Осыдан бональды ой туады. Ол түсініксіз болмыста орналастырылған. Сондықтан мидың психикалық кеңістігінде орналасады. Психологиялық зерттеудегі мәселелер күрделі және де шиеленіскен қарым-қатынаста әр түрлі типтік деңгейлерде болады. Біз жалпылай айтқанда психикалық түрде сөйлейміз. Психология бар болғаны әр түрлі ғылымдардан алынған абстрактілі жүйе және белгілі-бір ұғымдар жинағы бар теория болып табылады. Сонымен қатар ол әр түрлі көрініс беретін бір деңгейге тәуелді. Оған зерттеу жүргізілген және ол талдаудың әр бір қадамында өзгеріп отырады. Қарым – қатынас арасындағы жіберілген байланыстардың осындай жолдармен өтуі мұнда күрделі мәселе туғызуы мүмкін. Психиканың ғылыми талдауы өзінің нәтижелі көзқарасында пайдаланылатын бір өте күрделі талдауға берілген байланысты үзіп тастау. Бұл стихиялы спиритуализм.Адамның табиғи мүмкіншіліктерінің көп қалыпты қондырма бөлімі адамды табиғи-тарихи, себепті, әлем қатарына қосатын негізгі тірек болып табылады. Олар өздерінде менталды және саналы өмірдің өткірлік механизмдерін алып жүреді.

Зерттеуші айнымалылармен манипуляциялар жасайтын және басқа айнымалыларға осы әсердің нәтижесінде шыққан эффектілерді бақылайтын зерттеудің бөлігін біз эксперимент деп атаймыз.

Сұрақтама әдістері:

әңгімелесу;
сұхбат;
анкеталар;
тұлғалық сұрақтамалар.

Тесттер:

тест тапсырма;
тест сұрақтама;
проективті тест.

Модельдеу әдістері:

кибернетикалық модельдеу;
логикалық модельдеу;
техникалық модельдеу;
математикалық модельдеу.

№4-Тақырып: Реттік шкала.

Дәріс мақсаты: Мәліметтерді өңдеудің статистикалық өлшемі мен шкалалардың түрлерін сипаттау.

Сұрақтар:

1.Реттік шкала дегеніміз не?

2.«Көп емес» және «аз» реттік шкалалары және т.б.

Психологиялық зерттеулер нәтижесін өңдеу- эксперименталлды психологияның статистикасымен және логикасымен тығыз байланысты арнайы бөлім. Мәліметтерді өңдеу келесі міндеттерді шешуге бағытталған:

Алынған материалды реттеу;
Мәліметтердегі қателерді және ескертулерді табу және жою;
Тікелей қабылдаудан жасырын тенденцияларды, заңдылықтар мен байланыстарды айқындау;
Эмпирикалық процесс барысында байқалмаған және күтілмеген жаңа фактілерді табу;
Жиналған мәліметтердің дәлдігін және сенімділік деңгейін анықтау және солардың негізінде ғылыми негізделген нәтижені алу;

Статтитикадағы мәліметтер- талдауға жататын негізгі элементтер. Мәліметтер ретінде қандай-да бір популяция мүшелеріне тән қасиеттер немесе сандық қорытындылар болуы мүмкін, яғни өңдеу мақсатында категорияларға бөлініп, жіктелетін кез-келген ақпарат алынады. Мәліметтердің үш түрі бар: сандық мәліметтер, сапалық мәліметтер, реттік мәліметтер.

Саныдық мәліметтер нақыт өлшеу барысында алынады.
Сапалық мәліметтер қандай-да бір популяция немесе таңдау тобы элементтері қасиетінің сипаты.
Реттік мәліметтер-элементтердің өсу реті бойынша орналасақандағы сәйкес орны.

Мәліметтерді сандық және сапалық өңдеу түрлері бар. Сандық өңдеу- зертелінетін объектінің өлшенетін сипатымен жұмыс жасау. Сапалық өңдеу-объектінің мәніне оның өлшенбейтін қасиеттерін көрсету жолы арқылы ену.

Сандық өңдеу объектіні сырттай зерттеуге бағытталған, сапалық- оны іштей мазмұнды зерттеу. Сандық зерттеуде танымның аналитикалық құрамы басы болады, бұл жерде қолданылатын сандық әдістерге: корреляциялық талдау, факторлық талдау жатады. Сандық өңдеу математикалық-статистикалық әдістер көмегімен жүзеге асады.

Сапалық өңдеу танымның синтетикалық тәсіліне ие.сапалық өңдеудің нәтижесі объектінің көптеген қасиеті туралы интеграцияланған көзқарас.

Мәліметтерді алғашқы статистикалық өңдеу

Сандық өңдеудің барлық әдісін алғашқы және екінші деп бөлуге болады.

Алғашқы статистикалық өңдеу объект туралы және зертеу пәні туралы ақпаратты реттеуге мақсатталған. Бұл сатыда «шикі» материалдар топтастырылып қортынды кестеге енгізіледі. Алғашқы статистикалық өңдеудің негізгі әдістеріне: орталық тенденция мәндері және таралу өлшемі жатады.

=Жұп корреляциялық талдау нені анықтауға мүмкіндік береді?

Айнымалылар жұптары арасындағы корреляциялық тәуелділіктерді Айнымалылар арасындағы корреляциялық тәуелділіктерді Бір айнымалылар ішіндегі корреляциялық тәуелділіктерді Айнымалылар топтары арасындағы корреляциялық тәуелділіктерді Бір мезгілде көптеген айнымалылар арасындағы корреляциялық тәуелділіктерді

=Жиындық корреляциялық талдау нені анықтауға мүмкіндік береді?

Бір мезгілде көптеген айнымалылар арасындағы корреляциялық тәуелділіктерді Бір айнымалылар ішіндегі корреляциялық тәуелділіктерді Айнымалылар топтары арасындағы корреляциялық тәуелділіктерді Айнымалылар жұптары арасындағы корреляциялық тәуелділіктерді Айнымалылар арасындағы корреляциялық тәуелділіктерді

=Көпөлшемді корреляциялық талдаудың қандай түрі кең тараған? Факторлық талдау Дисперсиялық талдау Регрессиялық талдау Сызықтық корреляциялық талдау Көпөлшемді талдау

=Түзу корреляцияның ең жоғарғы коэффициенті мынаған тең +1 0 +2 +10 +5

= Кері корреляцияның ең жоғарғы коэффициенті мынаған тең

-1 -0 -2 -10 -5

=Сызықтық корреляция коэффициенті қалай белгіленеді? r R Х Н y

=Қандай шкала интервалдық деп аталады?

Оның мәндері арасындағы ара-қашықтықты бағалауға мүмкіндік беретін Айнымалылар арасындағы алшақтық коэфициенттерін санауға мүмкіндік беретін

Интервалдарға бөлінетін Индекстерді санауға мүмкіндік беретін Интервалдарды өлшеуге мүмкіндік беретін

= Қандай өлшейтін аспап реттік деп аталады?

Бір көрсеткіштердің басқалардан қаншалықты көп екендігін айта алмайтын Бір көрсеткіштердің басқалардан қаншалықты көп екендігін айта алатын Бір көрсеткіштердің басқалардан қаншалықты аз екендігін айта алатын Бір көрсеткіштердің басқалардан қаншалықты аз екендігін айта алмайтын

Көрсеткіштер бірдей мие дегенді айта алатын

=Реттік шкалаларға сызықтық корреляция коэффициентін қолдануға болады ма?

Жоқ Мүмкін Иә және жоқ Жеке жағдайларда Иә

=Реттік шкалалар жағдайында қандай корреляция коэффициентіне жүгінеді?

Рангтік корреляция

Сызықтық корреляция Регрессиялық корреляция Дисперсиялық корреляция Толық корреляция

=Спирмен бойынша рангтік корреляция коэффициенті қалай белгіленеді?

R r Х Н y

=Факторлық талдау нені анықтауға мүмкіндік береді? Эксперимент материалындағы ішкі өзара байланыстардың жиынтығы Эксперимент материалындағы мәліметтердің жиынтығы Эксперимент материалындағы сыртқы өзара байланыстардың жиынтығы Эксперимент материалындағы ішкі өзара байланыстардың жиілігін Эксперимент материалындағы ішкі өзара байланыстардың себептерін

=Дербес (жұптық) корреляциялық тәуелділіктердің жиынын түсіндіретін себептер былай деп аталады

Факторлар Корреляциялар Мәндер Себептер Тәуелділіктер

=Қандай психологиялық әдістеме факторлық талдау негізінде құрылған?

Р.Кеттел тесті Роршах тесті Розенцвейг тесті ТАТ тесті Hand-test

=Қандай факторлар бас факторлар деп аталады?

Факторлық жүктемелерінің барлығы нөлден өзгеше факторлар Жүктемелерінің біреуі ғана нөлден айтарлықтай өзгеше факторлар Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі нөлден өзгеше факторлар Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі нөлге тең факторлар Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі бірге тең факторлар

=Қандай факторлар жалпы факторлар деп аталады?

Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі нөлден өзгеше факторлар Жүктемелерінің біреуі ғана нөлден айтарлықтай өзгеше факторлар Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі нөлге тең факторлар Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі бірге тең факторлар Факторлық жүктемелерінің барлығы нөлден айтарлықтай өзгеше факторлар

=Қандай факторлар бірліктік факторлар деп аталады?

Жүктемелерінің біреуі ғана нөлден айтарлықтай өзгеше факторлар Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі нөлден өзгеше факторлар Факторлық жүктемелерінің барлығы нөлден айтарлықтай өзгеше факторлар Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі нөлге тең факторлар Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі бірге тең факторлар

=Эксперимент нәтижелері бар кестелер деген не?

Сандық және сапалық мәліметтердің көлденең және вертикал бойынша реттелген рамкаға алынған немесе рамкасыз жинақтамасы Сандық және сапалық мәліметтердің вертикал бойынша реттелген жинақтамасы Сандық және сапалық мәліметтердің көлденең бойынша реттелген жинақтамасы Сандық және сапалық мәліметтердің реттелген рамкаға алынған жинақтамасы Сандық және сапалық мәліметтердің реттелген рамкасыз жинақтамасы

=Эксперимент мәліметтерін көрсетудің графикалық тәсілі нені білдіреді?

Графикті Шеңберді Гистограмманы Сызықты Диаграмманы

=Жазықтықтықтағы график нені білдіреді?

Екі айнымалылар арасындағы тәуелділікті көрсететін сызықты Үш айнымалылар арасындағы тәуелділікті көрсететін жазықтықты Екі айнымалылар арасындағы тәуелділікті бейнелейтін жазықтықты Үш айнымалылар арасындағы тәуелділікті көрсететін сызықты Жазық график

=Кеңістіктегі график нені білдіреді?

Үш айнымалылар арасындағы тәуелділікті көрсететін жазықтықты Екі айнымалылар арасындағы тәуелділікті бейнелейтін жазықтықты Үш айнымалылар арасындағы тәуелділікті көрсететін сызықты Екі айнымалылар арасындағы тәуелділікті бейнелейтін сызықты Кеңістіктегі график

=Екіөлшемді графикті пайдаланған кезде көлденең сызық бойынша қандай айнымалының орналастырады?

Тәуелсіз айнымалыны Тәуелді айнымалыны Екіөлшемді айнымалыны Бірөлшемді айнымалыны Сызықтық айнымалыны

=Екіөлшемді графикті пайдаланған кезде вертикал сызық бойынша қандай айнымалының орналастырады?

Тәуелді айнымалыны Тәуелсіз айнымалыны Сызықтық айнымалыны Екіөлшемді айнымалыны Бірөлшемді айнымалыны

=Гистограммалар қандай болады?

Бағанды диаграммалар Дөңгелек диаграммалар Торлар Жазық диаграммалар Матрицалар

=Қандай жағдайда гистограмманың көлемдік ретінде бейнелейді? Егер де ол үшөлшемді кеңістікке сәйкес келсе Егер де ол бірөлшемді кеңістікке сәйкес келсе Егер де ол екіөлшемді кеңістікке сәйкес келсе Егер де ол көпөлшемді кеңістікке сәйкес келсе Егер де ол көлемдік кеңістікке сәйкес келсе

Зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтерді алғашқы статистикалық талдауоны шағымдалған түрде сипаттауға мүмкіндік береді және екі сұраққа жауап береді: 1) таңдау тобы үшін қандай мән тән; 2) мәнге қатысты мәілметтердің таралымы қандай.

Орталық тенденция мәндері- бұл айналасында қалған мәліметтер топталатын өлшем. Орталық тенденция мәндеріне: орта арифметикалық шама, мода, медиана жатады.

Орта арифметикалық шама(М)- бұл барлық мәндердің жиынтығын зерттелушілер санына бөлу.

Медиана(М_е)- алынған мәндер жиынтығының өсу реті бойынша орналастырғандағы ортаңғы мән.

Мода (Мо)- таралуда неғұрлым жиі кездесетін мән. Егер топтағы мәндер жиі кездесетін болса, онда мода жоқ деп есептелінеді. Егер үлестірімде екі мода болса беймодальды мода деп атайды.

Статистикалық жиынтық – эксперимент нәтижелері болатын оқиғалардың жүйесі, қандай-да бір статистикалық заңдылықтар бойынша өзгеретін зерттелінген шаманың көрсеткіштерінің реті , , , . Варианта ( ) – статистикалық жиынтық топтың көрсеткіші, жеке зерттеудің нәтижесі. Статистикалық жиынтықтың көлемі (N) - статистикалық жиынтық топтағы варианталардың, жеке зерттеу көрсеткіштерінің жалпы саны. Жиілік ( ) - әр вариантаның статистикалық жиынтық топта кездесу саны, барлық жиіліктердің жиынтығы зерттеу тобының көлеміне тең. Негізгі жиынтық – статистикалық жиынтық негізінде эксперимент кезінде қасиеттері анықталатын, шексіз мүмкін болатын өлшеулер жиынтығы немесе адамдар тобы. Жалпылау – статистикалық жиынтық топтан эксперимент көмегімен алынған ғылыми қорытындылардың негізгі жиынтық топқа қолданылуы. Реттеу – статистикалық топ варианталарын талдау жеңіл болуы үшін көрсеткіштерінің өсу не азаю реті бойынша белгілі бір кезекпен орналастыру. Топтау – варианталарды көрсеткіштерінің белгілі бір шектері бойынша интервалдарға біріктіру.

№5-Тақырып: Интервалдар шкаласы.

Дәріс мақсаты:

Сұрақтар:

1.Интервалдар шкаласы бірінші метрикалық өлшем ретінде.

2.Қатынас шкаласы. Қатынас шкаласының мәні.

3.Қатынас шкаласын қолдану салалары.

Корреляциялық зерттеу теориясын ағылшын математигі К.Пирсон жасады. Мұндай зерттеуді жүргізу объектіге басқаратын әсер жоқ. Корреляциялық зерттеудің бірнеше психологиялық қасеиттерінің арасында статистикалық байланыс туралы гипотезаларды шығарады.

Корреляциял тура мағынасында қатысты болу дегенді білдіреді. Екі айнымалы арасындағы себеп-салдарлы байланысты анықтау. Корреляцияның болмауы айнымалылар арасындағы байланыс туралы гипотезаны жоққа шығарады.

Корреляциялық байланыстың типртері:

тура корреляциялық байланыс (бір айнымалының деңгейі басқа айнымалының деңгейіне тікелей қатысты);
үшінші айнымалымен қамтылған корреляция
кездейсоқ корреляция (еш айнымалымен шартталмаған)
біртекті емес таңдаулармен қамтылған корреляция

корреляциялық байланыстың түрлері:

жағымды корреляция
жағымсыз корреляция (бір айнымалы деңгейінің өсуі басқасының түсуі)
нөлдік корреляция (айнымалының байланыстың жоқ туралы )
сызықтық емес корреляция

Корреляциялық зерттеуді жоспарлау.

Корреляциялық зерттеудің негізгі типтері.

= «Психологиядағы математикалық өңдеудер әдістері» кітабының авторы кім?

Е.В.Сидоренко Р.Рунион Стьюдент Колмогоров

Г.В.Суходольский

= «Психологтарға арналған математикалық статистиканың негіздері» оқулығының авторы кім?

Г.В.Суходольский Р.Рунион Колмогоров Стьюдент Е.В.Сидоренко

= «Параметрлік статистика бойынша анықтамалықтың» авторы кім?

Р.Рунион Г.В.Суходольский Колмогоров Стьюдент Е.В.Сидоренко

= Атауы бойынша жіктелетін шкала қалай аталады?

Номинативтік Интервалдық Реттік Тең қатынасты Сызықтық

= Объектілерді немесе субъектілерді өлшенетін қасиеттің өрнектелу дәрежесі бойынша жіктейтін шкала қалай аталады?

Тең қатынасты Интервалдық Сызықтық Номинативтік Реттік

= Критерийлердің қайсысы параметрлік болып табылады?

Стьюденттің t-критерийі Т.Вилкоксон Дисперсия Медиана Критерий

= Критерийлердің қайсысы параметрлік емес болып табылады?

Т.Вилкоксон Стьюденттің t-критерийі Дисперсия Медиана Критерий

= Қандай талдау дисперсиялық деп аталады?

Қандай да бір бақыланатын айнымалы факторлар ықпалындағы белгінің тұрақсыздығын талдау Белгінің құбылмалылығын талдау Айнымалы факторларды талдау Қандай да бір бақыланатын айнымалы факторлар ықпалындағы белгінің тұрақтылығын талдау Тұрақты белгіні талдау

= Қалыпты таралу немен сипатталады?

Ондағы белгінің шектік мәндері айтарлықтай сирек, ал орташа шамаға жақындары айтарлықтай жиі кездеседі Ондағы белгінің шектік мәндері айтарлықтай сирек кездеседі Ондағы орташа шамаға жақын мәндері айтарлықтай жиі кездеседі Ондағы белгінің шектік мәндері қалыпты таралуға сәйкес келеді Ондағы орташа шамаға жақын мәндері қалыпты таралуға сәйкес келеді

= Нөлдік болжам деген не?

Бұл айырмашылықтардың жоқтығы туралы болжам Нөл туралы болжам Бұл айырмашылықтардың көптігі туралы болжам Бұл айырмашылықтардың маңыздылығы туралы болжам

Айырмашылықтардың маңыздылығы туралы болжам

= Балама болжам деген не?

Айырмашылықтардың мәнділігі туралы болжам Балама мәндер туралы болжам Бұл айырмашылықтардың маңызы туралы болжам Айырмашылықтардың көптігі туралы болжам Айырмашылықтардың жоқтығы туралы болжам

= Балама болжамды тағы қалай деп атайды?

Эксперименталдық Нөлдік Маңызды Маңызсыз Әртүрлі

= Статистикалық критерий деген не?

Ықтималдығы жоғары болжамның шынайысының қабылдануын және жалғанының қабылданбауын қамтамасыз ететін ереже Ықтималдығы жоғары жалған болжамның қабылдануын қамтамасыз ететін ереже Ықтималдығы жоғары жалған болжамның қабылданбауын қамтамасыз ететін ереже Ықтималдығы жоғары шынайы болжамның қабылдануын қамтамасыз ететін ереже Ықтималдығы жоғары шынайы болжамның қабылданбауын қамтамасыз ететін ереже

= Психологиялық айнымалылар қандай шамалар болып табылады?

Кездейсоқ Кездейсоқ емес Психологиялық Орнықты Орнықсыз

= Белгінің мәндері ненің көмегімен анықталады?

Өлшеу шкалаларының Математикалық формулалардың Графиктердің Кестелердің Диаграммалардың

= Қандай статистикалық критерийлер көпфункционалды деп аталады?

Әртүрлі мәліметтерге, іріктемелерге және есептерге пайдаланылатын критерийлер Бірнеше функциялары бар критерийлер Жиын мәндері бар критерийлер Көпфункционалды бола алатын критерийлер Бірнеше статистикасы бар критерийлер

= Қандай бағдарлама әлеуметтік-психологиялық зерттеулердің нәтижелерін ЭЕМ көмегімен өңдеуге мүмкіндік береді?

SPSS WINDOWS DOS NORTON SSPS

= SPSS деген не?

Мәліметтерді статистикалық талдау және басқарудың әмбебап жүйесі Мәліметтерді басқару жүйесі Мәліметтерді өңдеу жүйесі Есептеп шығарудың әмбебап жүйесі Мәліметтерді түзету жүйесі

= SPSS-ты қосудың реттілігі қалай?

Start – SPSS - Programs SPSS – Programs - Start Start – Programs – SPSS Programs – SPSS - Start Start - SPSS

= SPSS басты менюінің қанша пункті бар?

9 10 3 5 7

Екі топты салыстыру. Параметрлердің көріну деңгейі бойынша екі топтың ұқсастығын орнату үшін қолданылады. Екі топтың орта нәтижені Стьюдент t- критерийі көмегімен салыстырады. Екі топтың көрсеткіштерінің дисперсиясын салыстыру үшін Фишер F- критерий қолданылауы мүмкін.

Бір топты түрлі жағдайда зерттеу. Бұл зерттеудің жоспары эксперименталдыға жақын. Бірақ корреляциялық зерттеу жағдайында тәуелсіз айнымалыны басқармаймыз, ол тек түрлі ситуациядағы индивидтің мінез-құлқының өзгеруін констатациялаймыз.

Эквивалентті топтарды жұптап корреляциялық зерттеу. Бұл жоспар егіздерді ішкі жұптық корреляция әдісі арқылы зерттеу барысында қолданылады. Егіздер әдісі келесі жағдайларға негізделеді: монозиготты егіздердің генотипі 100% тең, ал дизиготты егіздер 50% дизиготты, монозиготты егіздердің даму ортасы бірдей.

= SPSS-тағы шығару терезесі қалай аталады?

Output Start Programs Exit File

= SPSS-тағы жұмыс сеансын аяқтау үшін қандай командаларды таңдау қажет?

File Exit File Start File Output File Programs File Data

= Айнымалы құру үшін SPSS менюінде нені таңдау қажет? Data Define Variable Data Define Define Variable Data Variable Define Data

= SPSS-тағы айнымалылардың атын ашып айту үшін таңбалар немесе мыналар пайдаланылады

Labels Markers Files Maps Crosstabs

=Қандай статистикалық процедура SPSS-та екі айнымалыны қиып өтуге мүмкіндік береді?

Crosstabs Enter Compute Frequencies Count

=Критерий қуаты –бұл айырмашылықты айқындау тәсілі

Егер де олар бар болса Егер де олар жоқ болса Егер де олар онша үлкен болмаса Егер де олар елеулі болса Егер де маңызды болса

=Қандай әдістер статистикалық өңдеу әдістері деп аталады:

Сандық есептеулер тәсілдері, оның көмегімен эксперимент барысында алынатын көрсеткіштер жалпыландырылады Мәліметтерді өңдеудің сапалық әдістері Статистикалық талдау әдістері Мәліметтерді өңдеудің сандық әдістері Математикалық формулалар

=Мәліметтерді өңдеудің математикалық әдістері қандай топтарға бөлінеді?

Бастапқы және қосалқы Элементар Қосалқы Элементар емес Бастапқы

=Қандай әдістер бастапқы әдістерге жататындары?

Мәліміттерді іріктеп бөлу Дисперсиялық талдау Факторлық талдау Корреляциялық талдау Таксономикалық талдау

=Мәліметтерді іріктеп бөлуді сипаттайтын элементар статистикаларға төмендегілердің қайсысы жатады?

Іріктеудің орташа саны Дисперсиялық талдау Фишер критерийі Таксономия Стьюдент критерийі

=Мәліметтерді іріктеп бөлуді сипаттайтын элементар статистикаларға төмендегілердің қайсысы жатады?

Іріктеу дисперсиясы Регрессия Регрессия Фишер критерийі Дисперсиялық талдау

=Мәліметтерді іріктеп бөлуді сипаттайтын элементар статистикаларға жататындар:

Сән Таксонометрия Дисперсиялық талдау Регрессия Стьюдент критерийі

=Мәліметтерді іріктеп бөлуді сипаттайтын элементар статистикаларға жататындар

Медиана Таксонометрия Стьюдент критерийі Фишер критерийі Регрессия

=Математикалық статистиканың қандай әдісі іріктеудің жеке сатистикаларының өзгеруінің динамикасы туралы тұжырым жасауға мүмкіндік береді? Дисперсиялық талдау Таксонометриялық талдау Сызықтық талдау Корреляциялық талдау Жиындық талдау

=Математикалық статистиканың қандай әдісі іріктеудің жеке сатистикаларының өзгеруінің динамикасы туралы баяндайды? Регрессиялық талдау Сызықтық талдау Факторлық талдау Таксономикалық талдау Жиындық талдау

Параметрлік критерийлер – есептеу формуласында бөлу параметрлері, яғни топтың орташа арифметикалық шамасы, дисперсия қолданылатын статистикалық өңдеу әдістері (Стьюденттің t-критерийі, F критерий және т.б.). Параметрлік емес критерийлер – есептеу формуласында топтың көрсеткіштерінің жиіліктері, рангтері қолданылатын статистикалық өңдеу әдістері (Q Розенбаум критерийі, T Вилкоксон критерийі және т.б.).

=Айнымалы шамалар арасындағы сатистикалық байланыстар туралы қандай әдіс баяндайды?

Корреляциялық талдау Бірөлшемді талдау Регрессиялық талдау Дисперсиялық талдау Көпөлшемді талдау

=Айнымалы шамалар арасындағы сатистикалық байланыстар туралы қандай әдіс баяндайды? Факторлық талдау Көпөлшемді талдау Регрессиялық талдау Бірөлшемді талдау Дисперсиялық талдау

=Айнымалы шамалар арасындағы сатистикалық байланыстар туралы қандай әдіс баяндайды?

Іріктеу мәліметтерін салыстыру Бірөлшемді талдау Көпөлшемді талдау Регрессиялық талдау Дисперсиялық талдау

=Психодиагностика нәтижелерін қандай статистикалық өңдеудің нәтижесін бастапқы әдіс деп атайды

Бастауыш Статистикалық Аралық Ақтық Жалпы

=Қосалқы деп оның көмегімен нені анықтайды?

Жасырын статистикалық заңдылықтар Бастапқы статистикалық өңдеу нәтижелері Айқын статистикалық заңдылықтар Элементар статистикалар Эксперимент нәтижелері

=Іріктеу орташасының анықтамалағы қайсы?

Іріктеу орташасы – бұл экспериментте зерделенетін психологиялық қасиеттің орташа бағасы Іріктеу орташасы – бұл шріктеудің ең төмен мәні Іріктеу орташасы – бұл іріктеудің ең жоғар мәні Іріктеу орташасы – бұл экспериментте зерделенетін психологиялық қасиеттің бағасы Іріктеу орташасы – бұл кез келген психологиялық қасиеттің мәні

=Екі немесе бірнеше іріктеулердің орташа мәндерін салыстырғанда мыналар анықталады

Осы іріктеулерді құрайтын адамдардағы бағаланатын қасиет дамуының салыстырмалы дәрежесі Осы іріктеулерді құрайтын адамдардағы бағаланатын қасиет дамуының орнықты дәрежесі Осы іріктеулерді құрайтын адамдардағы бағаланатын қасиет дамуының шамалы дәрежесі Осы іріктеулерді құрайтын адамдардағы бағаланатын қасиет дамуының айқын дәрежесі Осы іріктеулерді құрайтын адамдардағы бағаланатын қасиет дамуының ықтимал дәрежесі

Дизиготты және монозиготты егіздер екі топқа бөлінеді, әр опта егіздердің жұбы. Егіздердің тобында зерттеушіні қызықтырған параметр өлшенеді. Сосын параметр арасындағы корреляция есептеледі. Монозиготты және дизиготты егіздердің ішкі жұптық корреляциясы салыстыра отырып, ортаның әсерін анықтауға болады. Егер монозиготты егіздердің корреляциясы дизиготты егіздердің корреляциясынан жоғары болса, онда белгінің генетикалық дитерсминациясы туралы айтуға болады, керісінше жағдайда орта дитерминациясы болады.

Көпөлшемді корреляциялық зерттеу. Бірнеше айнымаолылардың байланысы туралы гипотезаны тексеру үшін жүргізіледі. Бірнеше тесттен тұратын белгі бір бағдарлама бойынша тестіленетін эксперименталды топ таңдалады. Зертеу мәліметтері «шикі» мәліметтер кесетісне енгізіледі. Кейін бұл кесте өңделеді, сызықытық корреляция коэффициенті есептеледі. Корреляциялар статистикалық айырмашылық бойынша бағаланады.

=Қалыпты таралу кезіндегі орташа мен медиананың ара-салмағы қандай?

Дәлме-дәл келеді немесе бір-бірінен өзгеше болады

Бір-бірімен дәлме-дәл келеді

Бір-бірінен едәуір дәрежеде өзгеше болады Бір-біріне дәлме-дәл келмейді Бір-бірінен шамалы өзгеше болады

= Қосалқы статистикалық есептеулер әдісі қай жағдайда қолданылады?

Егер де белгілердің іріктеп таралуы қалыпты болса Егер де белгілердің іріктеп таралуы қалыптыдан өзгеше болса Бұл қажет болған жағдайда Барлық жағдайда Белгілердің таралуы бірдей болған кезде

=Сән анықтамаларының қайсысы дұрыс?

Сән – бұл зерттеленетін белгінің іріктеуде неғұрлым жиі кездесетін сандық мәні Сән – бұл зерттеленетін белгінің сандық және сапалық мәні Сән – бұл зерттеленетін белгінің іріктеуде неғұрлым сирек кездесетін сандық мәні Сән – бұл зерттеленетін белгінің іріктеуде неғұрлым жиі кездесетін сапалық мәні Сән – бұл зерттеленетін белгінің іріктеуде неғұрлым сирек кездесетін сапалық мәні

=Сән мен орташа қай кезде тең болады?

қалыпты таралу кезінде қалыпты сипаттамасы жоқ таралу кезінде кез келген таралу кезінде эксцесс кезінде симметриялық емес таралу кезінде

=Мына 1,2,5,2,4,2,6,7,2 қатары үшін сәннің мәні

2 9 6 4 5

= Интервал не үшін қажет?

Бастапқы іріктеудегі мәліметтер санын азайту және сонымен қатар есептеулердің қажетті дәлдігін сақтау үшін Есептеулердің қажетті дәлдігін сақтау үшін Есептеулерді неғұрлым дәлірек ету үшін Бастапқы іріктеудегі мәліметтер санын арттыру және сонымен қатар есептеулердің қажетті дәлдігін сақтау үшін Бастапқы іріктеудегі мәліметтер санын анықтау үшін

=Интервал – бұл белгінің шамалары бойынша реттелген мәндерінің немен алмастырылатын тобы?

Орташа мәнмен Медианамен Дисперсиямен Іріктеу ауытқуымен Сәнмен

=Қатарды интервалдарға бөлу үшін берілген қатардағы белгілер қаншадан көп болуы қажет?

30-дан көп 10-нан көп 100-ден көп 50-ден көп 20-дан көп

=Регрессиялық есептеу мәліметтерді неге жинайды?

Сызықтық графикке Ассиметриялық графикке Симметриялық графикке Сызықтық емес графикке Синусоидалық графикке

=Стьюденттің t-критерийі мынаны анықтау үшін пайдаланылады

Орташа мәндер бір-біріне статистикалық дұрыс өзгеше ме Орташа мәндер бір-бірінен статистикалық дұрыс өзгеше емес пе Орташа мәндер бір-бірінен статистикалық дұрыс емес өзгеше ме Орташа мәндердің ұқсастығын Орташа мәндер бір-бірінен статистикалық дұрыс емес өзгеше ме

Құрылымдық корреляциялық зерттеу. Өлшенетін көрсеткіштер арасындағы корреляциялық байланыстардың деңгейіндегі айырмашылықты анықтайды.

Статистикалық критерий – жоғары мәнділік деңгейінде дұрыс болжамды дәлелдеп қабылдауды, бұрыс болжамды жоққа шығаруды білдіретін негізгі ереже (Суходольский Г.В., 1972, с.291). статистикалық критерийлер параметрлік және параметрлік емес деп бөлінеді. Өзіндік бақылауға арналған тапсырмалар: Ғылыми зерттеудің методологиялық негізі? Психологиялық зерттеу нәтижелерінің сенімділігін қалай қамтамасыз етуге болады? Зерттеу әдістерінің қандай шектеулері бар?

№6-Тақырып: Психологиялық өлшемнің басқа шкалалары.

Дәріс мақсаты: Фишердің критерийін анықтау және онымен жұмыс істеуді ұйымдастыруды үйрету.

Сұрақтар:

1.Дихотомикалық классификация, Әртүрлілік шкаласы,

2.Абсолюттік шкала.

3.Шкаланың басқа типтері: табиғи бастаумен ординальды (реттік), лог-интервальды, реттелген метрикалық және т.б.

Нөлдік гипотеза, альтернативті гипотеза. Параметрлік критерийлер жиынтықтың параметрлері негізінде құрылған, оларға Стьюденттің t-критерийі (t-тарату), Фишердің F-критерийі, т.б. жатады. Орталардың арасындағы айырымды бағалау, орталардың арасындағы айырымның қатесі: көлемдері бірдей жиынтықтар үшін, көлемдері бірдей емес жиынтықтар үшін. Жұптасқан варианттары бар бірі бірімен байланысқан жиынтықтар арасындағы айырымды бағалау. Параметрлік емес критерийлер жиынтықтың варианттары мен олардың жиіліктерінен тәуелді. Ван-дер-Варденнің Х-критерийі, Уилкоксонның U-критерийі, белгілер критерийі z. Биологиялық заттарды бағалау, Спирмен-Кербер тәсілі, әсердің (эффект) орта дозасы.

Күрделі есептеулерде, бірнеше жиынтықты бір уақытта салыстыру қиынға түседі. Осыны ескеріп Р. Фишер салыстырылып отырған орташаларды комплексті (кешенді) бағалау әдісін – дисперсиялық анализді ұсынды. Девиаталар, таңдаулы дисперсиялар, нолдік гипотеза. Дисперсиялық комплекстерді құрау шарттары және олардың түрлері. Бірфакторлы комплекстерді талдау. Көлемі бірдей комплекстер. Көлемдері әртүрлі клмплекстер. Корреляциялық кестелерді қолдану. Рангтік анализ. Екі факторлы комплекстерді талдау. Ортогоналды комплекстер. Ортогоналды емес комплекстер.

=Іріктеу орташасы қандай таңбамен белгіленеді?

хх х2 Х х

= Дисперсияның көмегімен дербес мәндердің қаншалықты ... анықтайды?

Осы іріктеудегі дербес мәндердің орташа мәндерден ауытқитынын Орташа мәндерге дәл келетінін Медианадан ауытқитынын Сәннен ауытқитынын Осы іріктеудегі орташа мәндерден ауытқымайтынын

=Дисперсия мен орташа шаманың ауытқуы арасындағы ара-қатынас қандай?

Дисперсия неғұрлым көп болса, іріктеудегі орташа шаманың ауытқуы немесе мәліметтердің шашыраңқылығы соншалықты

көп Дисперсия неғұрлым көп болса, іріктеудегі орташа шаманың ауытқуы немесе мәліметтердің шашыраңқылығы соншалықты

көп немесе тең Дисперсия неғұрлым көп болса, іріктеудегі орташа шаманың ауытқуы немесе мәліметтердің шашыраңқылығы соншалықты

аз Дисперсия неғұрлым көп болса, іріктеудегі орташа шаманың ауытқуы немесе мәліметтердің шашыраңқылығы соншалықты

аз немесе тең Дисперсия неғұрлым көп болса, іріктеудегі орташа шаманың ауытқуы немесе мәліметтердің шашыраңқылығы соншалықты

бірдей

=Дисперсияны белгілеуге қандай белгі сәйкес келеді?

М __

М D Д

=Дисперсияның туынды шамасы бұл?

іріктеу ауытқуы Дисперсия туындысы Іріктеу туындысы Ауытқитын туынды Дисперсиядан ауытқу

=Белгілердің қайсысы іріктеу ауытқуы белгісіне сәйкес келеді?

S2 _

S3 _

=Медиана - зерделенетін белгінің мәні, ол осы белгінің мәні бойынша реттелген іріктеуді ... бөледі Теңдей екіге Үш бөлікке Құраушы бөліктерге Ортасынан Тең бөліктерге

=Мына 2,3,4,4,5,6,8,7,9 мәндер қатары үшін медиана болатын сан

5 6 9 7 2

=Мына 0,1,1,2,3,4,5,5,6,7 мәндер қатары үшін медиана болатын сан

. 3,5 4 3 және 4 7 3

=Медиананың көмегімен зерделенген белгінің дербес мәндерінің таралуы қандай екенін анықтауға болады?

Симметриялы және қалыпты таралуға жақын Дербес мәндер Қалыпты таралуға жақын Таралу Симметриялы

=Мына t белгісі неге сәйкес келеді?

Стьюдент критерийіне Фишер критерийіне Колмогоров критерийіне Манн-Уитни критерийіне Уилкоксон критерийіне

=Екі іріктеуден алынған салыстырмалы орташа мәндер шын мәнінде статистикалық дұрыс өзгеше болады, егер Стьюденттің t-критерийінің есептеп табылған мәні

-кестелік мәннен көп немесе тең болса кестелік мәнге тең болса кестелік мәннен көп болса кестелік мәннен өзгеше болса кестелік мәннен аз немесе тең болса

=Зерттеу қорытындылары ғылыми нанымды болу үшін мүмкін болатын қателіктің ықтималдығы мынаған тең болса жеткілікті 0,05 0,01 0,5 0,1 0,2

=Ықтималдық 0,05 болған кезде қателік мынадан аспауға тиіс

5% 1% 20% 10% 15%

=Мүмкін болатын қателіктің ықтималдығы 0,05 болған кезде есептеудің дәлдігі қандай болады

95% 100% 50% 30% 75%

=Стьюденттің t-критерийі әдістемесін нені анықтау қажет кезде қолданған дұрыс

Эксперименттің ойдағыдай болғанын, болмағанын Эксперименттің ойдағыдай болғанын Эксперименттің таза шыққанын Эксперименттің ойдағыдай болмағанын Эксперименттің таза шықпағанын

=Х2 - критерийді пайдаланған кезде не салыстырылады?

Мәліметтердің жиіліктік таралуы Экспериментке дейінгі және кейінгі шамалардың абсолюттік орташа мәндері Орташа шамалардың жиіліктік таралуы Эксперименттен кейінгі шамалардың абсолюттік орташа мәндері Экспериментке дейінгі шамалардың абсолюттік орташа мәндері

=Х2 - критерий формуласында ненің нәтижелерінің жиілігі бар?

Экспериментке дейінгі және кейінгі бақылаулардың Эксперименттегі бақылаулардыңЭкспериментЭкспериментке дейінгі бақылаулардың Эксперименттен кейінгі бақылаулардың

=Екі іріктеудің дисперсияларын кімнің критерийінің көмегімен салыстыруға болады?

Фишердің Колмогоровтың Манн-Уитнидің Уилкоксонның Стьюденттің

=Фишер критерийіне төмендегі белгілердің қайсысы сәйкес келеді?

F КФ Ф Фишер критерийі Кf

=Эксперименттік мәліметтердің екі қатарының арасындағы байланысты айқындайтын әдіс- бұл ... әдісі

Корреляциялық талдау Регрессиялық талдау Факторлық талдау Дисперсиялық талдау Орташа шамаларды салыстыру

=Сызықтық корреляциялық талдаудың көмегімен айнымалы шамалардың арасындағы қандай байланыстарды айқындауға болады?

Түзу Жанама Корреляциялық Сызықтық Жалпыландырылған

=Рангтік корреляцияның көмегімен нені айқындауға болады?

Мәліметтер қатарындағы алатын реттік орындар арасындағы тәуелділікті Айнымалылар арасындағы корреляцияны Эксперимент мәліметтері арасындағы тәуелділіктіАйнымалылар арасындағы тәуелділікті Эксперимент мәліметтері арасындағы корреляцияны

=Жұп корреляциялық талдау көмегімен қандай корреляциялық тәуелділіктерді анықтауға болады?

Айнымалылар жұптары арасындағы Бір мезгілде көптеген айнымалылар арасындағы Айнымалылар арасындағы Айнымалылар топтары арасындағы Бір айнымалылар ішіндегі

=Корреляциялық талдау қандай корреляциялық тәуелділіктерді анықтай алады?

Бір мезгілде көптеген айнымалылар арасындағы Бір айнымалылар ішіндегі Айнымалылар арасындағы Айнымалылар топтары арасындағы Айнымалылар жұптары арасындағы

=Талдаулардың қай түрі көпөлшемді корреляциялық талдаудың ең кең тараған түрі болып табылады? Факторлық Дисперсиялық Регрессиялық Көпөлшемді Сызықтық корреляциялық

=Сандардың қайсысы түзу корреляцияның ең жоғарғы коэффициентінің мәніне сәйкес келеді?

+1 0 +5 +2 +10

=Сандардың қайсысы кері корреляцияның ең жоғарғы коэффициентінің мәніне сәйкес келеді?

-1 -0 -5 -2 -10

=Сызықтық корреляция коэффициенті

r R Н Х y

Іріктемелі байқау нәтижесінде тек бас жиынтықың белгілі бөлігі жөнінде ғана ақпарат түседі. Осы ақпаратты бас жиынтықтың барлық деңгейіне дейін кеңейтуге мүмкіндік беретін әдістер бар. Статистикалық байқауларда негізінде іріктеме элементтерін өлшеу қолданылуда, яғни оларға анықталған салмақтарды беру.

Өлшеу келесі жағдайларда іске асырылады:

Іріктеме сипаттамасын жиынтыққа тарату;
жоқ деректерді толтыру мүмкіндігі;
қосымша ақпараттарды пайдалану есебінен талдаудың дәлдігін жоғарлатады;
байқалатын деректердің басқа да зерттеулердің деректерімен қарама-қайшылықтарының болмауын қамтамасыз етеді.

Іріктемеге қосылған бірліктерді өлшеу немесе салмақ беру деректерді жинауға дейін жасалынуы да мүмкін. Қайта өлшеу әрқашан деректерді жинағаннан кейін жасалынады.

Іріктеме сипаттамасының жиынтыққа әсері – бұл бірінші кезеңнің қосылу ықтималдылығы басты рөлді алатын үдеріс. Қандай да бір элементтің бірінші кезеңнің қослу ықтималдылығы – бұл осы элементтің іріктемеге қосылады деген ықтималдылық.

Іріктемеге қосылу ықтималдылығына кері өлшемі (Пк) к элементін қосу өлшемі деп аталады және fк=1/ Пк ретінде анықталады. Өлшеу термині қосылу өлшеміне қатысты қолданылады. Іріктеме алдында жиынтық стратификатталатын және іріктеме страталардан кездейсоқ таңдау принципі бойынша жасалынатын болса, h стратасындағы элеменнтердің қосылу өлшемі келесіге тең

fк=Nh/ nh ,

Nh – h стратасындағы жиынтықтың саны,

nh – h стратасындағы іріктеменің саны.

Зерттеулердің көбінде статистикада деректердің жоқтығы проблемасымен кездесуге тура келеді. Әдетте деректердің жоқтығының екі негізігі түрін айқындайды – деректерді толықтай тапсырмау және деректерді жарым-жартылай тапсырмау . Қайта өлшеу деректерді толықтай тапсырмау кезінде қолданылады. Деректерді жарым-жартылай тапсырмау кезінде шартты есептеу әдісі қолданылады.

№7-Тақырып: Психологиялық өлшемдердің түрлері.

Дәріс мақсаты: Критерийді қолдану мен нәтижелерді өндеу тәсілдерін үйрету.

Сұрақтар:

1.Психологиялық өлшемдердің әдістері.

2.Ранжирования әдісі.

3.Екі жұпты салыстыру әдісі.

4.Абсолютті бағалау әдісі.

5.Таңдау әдісі.

6.Гутманның шкалограммалы талдамы

Q – Розенбаум критерийі. Екі статистикалық топтың сандық көрсеткіштері арасындағы айырмашылықты бағалау. Мәліметтерді графикте бейнелеу. Критерийдің шектеулері. Критерийді есептеу алгоритмі. Сәйкестендіру және салыстыру есептерінің негізі. Көрсеткіштер арасындағы айырмашылықтарды анықтау. Статистикалық топты зерттелінген қасиеттерінің даму деңгейі бойынша бөлу. Статистикалық топтардағы деңгейлік көрсеткіштерді салыстыру. U – Манна-Уитни критерийі. Шағын статистикалық топтар арасындағы айырмашылықты анықтау. Критерийді есептеу алгоритмі. Мәліметтерді графикте бейнелеу. Критерийді есептеу алгоритмі. H – Крускал-Уоллис критерийі. Үш және одан көп статистикалық топтардың көрсеткіштерінің деңгейлері бойынша айырмашылықтарын бағалау. Критерийді есептеу алгоритмі. Мәліметтерді графикте бейнелеу. Критерийдің шектеулері. S – Джонкирдің тенденциялар критерийі. Көрсеткіштердің бір статистикалық топтан екінші статистикалық топқа ауысу кезіндегі өзгеру тенденцияларын анықтау. Критерийді есептеу алгоритмі. Мәліметтерді графикте бейнелеу. Критерийдің шектеулері.

=Шкала интервалдық деп аталады, егер де ... мүмкіндік берсе

Оның мәндері арасындағы ара-қашықтықты бағалауға Айнымалылар арасындағы алшақтық коэфициенттерін санауға Интервалдарды өлшеуге Индекстерді санауға Интервалдарға бөлінсе

=Қандай өлшейтін аспап мына жағдайда реттік деп аталады, егер де ол

Бір көрсеткіштердің басқалардан қаншалықты көп екендігін айта алмаса Бір көрсеткіштердің басқалардан қаншалықты аз екендігін айта алмаса Бір көрсеткіштердің басқалардан қаншалықты аз екендігін айта алса Бір көрсеткіштердің басқалардан қаншалықты көп екендігін айта алса Көрсеткіштер бірдей ме дегенді айта алатын

=Сызықтық корреляция коэффициентін реттік шкалаларға қатысты пайдалануға болады ма?

Жоқ Иә Иә және жоқ Жеке жағдайларда Мүмкін

=Реттік шкалалар жағдайында қандай корреляция коэффициентін пайдалану қажет?

Рангтік Сызықтық Толық Регрессиялық Дисперсиялық

=Спирмен бойынша рангтік корреляция коэффициенті

R r Х Н y

=Факторлық талдаудың көмегімен эксперимент материалындағы ненің бар екендігі анықталады?

Ішкі өзара байланыстардың жиынтығы Ішкі өзара байланыстардың себептері Сыртқы өзара байланыстардың жиынтығы Ішкі өзара байланыстардың жиілігі Мәліметтердің жиынтығы

=Дербес (жұптық) корреляциялық тәуелділіктердің жиыны былай деп аталады

Факторлар Тәуелділіктер Мәндер Корреляциялар Себептер

=Факторлық талдау көмегімен құрылған тест – бұл ... тесті?

Р.Кеттел Hand-test Розенцвейг тесті ТАТ Роршах тесті

=Бас факторлар деп мына факторлар аталады?

Факторлық жүктемелерінің барлығы нөлден өзгеше Жүктемелерінің біреуі ғана нөлден айтарлықтай өзгеше Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі бірге тең Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі нөлге тең Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі нөлден өзгеше

=Жалпы факторлар деп мына факторлар аталады?

Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі нөлден өзгеше Факторлық жүктемелерінің барлығы нөлден айтарлықтай өзгеше Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі нөлге тең Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі бірге тең Жүктемелерінің біреуі ғана нөлден айтарлықтай өзгеше

=Бірліктік факторлар деп мына факторлар аталады?

Жүктемелерінің біреуі ғана нөлден айтарлықтай өзгеше факторлар Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі нөлден өзгеше факторлар Факторлық жүктемелерінің барлығы нөлден айтарлықтай өзгеше факторлар Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі бірге тең факторлар Факторлық жүктемелерінің бір бөлігі нөлге тең факторлар

=Эксперимент нәтижелері бар кестелер – бұл сандық және сапалық мәліметтердің ... реттелген жинақтамасы

Көлденең және вертикал бойынша реттелген, рамкаға алынған немесе рамкасыз Рамкаға алынған Көлденең бойынша Вертикал бойынша Рамкасыз

=Эксперимент мәліметтерін көрсетудің графикалық тәсілі мына бейнеде

График Шеңбер Диаграмма Сызық Гистограмма

=Жазықтықтықтағы график қандай түрде бейнеленеді?

Екі айнымалылар арасындағы тәуелділікті көрсететін сызық Үш айнымалылар арасындағы тәуелділікті көрсететін жазықтық Жазық график Үш айнымалылар арасындағы тәуелділікті көрсететін сызық Екі айнымалылар арасындағы тәуелділікті бейнелейтін жазықтық

=Кеңістіктегі график қандай түрде бейнеленеді?

Үш айнымалылар арасындағы тәуелділікті көрсететін жазықтық Екі айнымалылар арасындағы тәуелділікті бейнелейтін жазықтық Үш айнымалылар арасындағы тәуелділікті көрсететін сызық Кеңістіктегі график Екі айнымалылар арасындағы тәуелділікті бейнелейтін сызық

=Екіөлшемді графикті пайдаланған кезде көлденең сызық бойынша мына айнымалыны орналастырады Тәуелсіз Сызықтық Екіөлшемді Бірөлшемді айнымалыны Тәуелді

=Екіөлшемді графикті пайдаланған кезде вертикал сызық бойынша мына айнымалыны орналастырады

Тәуелді Екіөлшемді Сызықтық Тәуелсіз Бірөлшемді

=Гистограммалар – бұл

Бағанды диаграммалар Дөңгелек диаграммалар Матрицалар Жазық диаграммалар Торлар

=Егер де гистограмманы көлемдік ретінде бейнелесе, онда ол қандай кеңістікке сәйкес келеді?

Үшөлшемді Бірөлшемді Екіөлшемді Көлемдік Көпөлшемді

=«Психологиядағы математикалық өңдеудер әдістері» кітабын жазған

Е.В.Сидоренко Р.Рунион

Г.В.Суходольский Колмогоров Стьюдент

=«Психологтарға арналған математикалық статистиканың негіздерін» жазған

Г.В.Суходольский Р.Рунион Е.В.Сидоренко Стьюдент Колмогоров

=«Параметрлік емес статистика бойынша анықтамалықты» жазған

Р.Рунион Стьюдент Колмогоров Г.В.Суходольский Е.В.Сидоренко

=Атауы бойынша жіктелетін шкала – бұл ... шкала

Номинативтік Интервалдық Сызықтық Тең қатынасты Реттік

=Объектілерді немесе субъектілерді өлшенетін қасиеттің өрнектелу дәрежесі бойынша жіктейтін шкаланың атауы

Тең қатынасты Реттік Сызықтық Интервалдық Номинативтік

=Төмендегі 5 критерийдің қайсысы параметрлік деп аталады?

Стьюденттің t-критерийі Т.Вилкоксон Критерий Медиана Дисперсия

=Төмендегі 5 критерийдің қайсысы параметрлік емес болып табылады?

Т.Вилкоксон Медиана Дисперсия Стьюденттің t-критерийі Критерий

=Дисперсиялық талдау – бұл ... талдау

Қандай да бір бақыланатын айнымалы факторлар ықпалындағы белгінің тұрақсыздығын Белгінің құбылмалылығын Белгінің тұраұқтылығын Қандай да бір бақыланатын айнымалы факторлар ықпалындағы белгінің тұрақтылығын Айнымалы факторларды

=Сипаттамалардың қайсысы қалыпты таралудың дұрыс анықтамасына сәйкес келеді?

Ондағы белгінің шектік мәндері айтарлықтай сирек, ал орташа шамаға жақындары айтарлықтай жиі кездеседі Ондағы орташа шамаға жақын мәндері айтарлықтай жиі кездеседі Ондағы орташа шамаға жақын мәндері қалыпты таралуға сәйкес келеді Ондағы белгінің шектік мәндері қалыпты таралуға сәйкес келеді Ондағы белгінің шектік мәндері айтарлықтай сирек кездеседі

=Нөлдік болжам – бұл … болжам

Айырмашылықтардың жоқтығы туралы Айырмашылықтардың маңыздылығы туралы Айырмашылықтардың көптігі туралы Айырмашылықтардың маңыздылығы туралы

Нөл туралы

=Балама болжам – бұл ... болжам

Айырмашылықтардың мәнділігі туралы Балама мәндер туралы Айырмашылықтардың жоқтығы туралы Айырмашылықтардың көптігі туралы Айырмашылықтардың маңызы туралы

=Балама болжамның тағы бір атауы бар. Қандай?

Эксперименталдық Әртүрлі Маңызды Маңызсыз Нөлдік

=Статистикалық критерий – бұл ... қамтамасыз ететін ереже

Ықтималдығы жоғары болжамның шынайысының қабылдануын және жалғанының қабылданбауын Ықтималдығы жоғары жалған болжамның қабылдануын Ықтималдығы жоғары шынайы болжамның қабылданбауын Ықтималдығы жоғары шынайы болжамның қабылдануын Ықтималдығы жоғары жалған болжамның қабылданбауын

=Психологиялық айнымалыларды ... деп есептеу керек

Кездейсоқ шамалар Кездейсоқ емес шамалар Орнықсыз шамалар Орнықты шамалар Психологиялық шамалар

=Белгінің мәндері біз ... көмегімен білеміз

Өлшеу шкалаларының Математикалық формулалардың Диаграммалардың Кестелердің Графиктердің

Психологиялық эксперименттерде екі, үш не одан көп статистикалық топтардың көрсеткіштерін өзара салыстыру міндеттері қойылады. Мысалы, денсаулығы жасқы балалардан науқас балалардың психологиялық жағдайының ерекшелігін, кәмелетке толмаған қылмыскерлердің психикалық ерекшеліктерінің қатарластарынан айырмашылығын, мемлекеттік мекеме қызметкерлері мен жеке фирма қызметкерлерінің психикалық айырмашылықтарын, ұлттық сипатқа байланысты ерекшеліктерді, әр түрлі жастағы адамдардың ерекшеліктерін салыстыру жұмыстары жүргізіледі. Зерттелетін көрсеткіш деңгейлеріндегі айырмашылықтарды анықтауда келесі әдістер қолданылады: Розенбаум критерийі Q – қандай-да көрсеткіш деңгейі бойынша екі статистикалық топтың айырмашылықтарын анықтауда қолданылады. Эксперименттік топтың әрқайсысында 11 зерттелінушіден кем болмау керек. Манна-Уитни критерийі U – қандай-да көрсеткіш деңгейі бойынша екі кіші статистикалық топтың айырмашылықтарын анықтауда қолданылады. Эксперименттік топтың көлемі аз болған кезде айырмашылықтарды анықтауда тиімді, мұндағы ≥3 немесе , және Розенбаум критерийінен қарағанда нақты нәтиже береді. Крускал-Уоллис критерийі Н – қандай-да көрсеткіш деңгейі бойынша үш, төрт және одан да көп статистикалық топтардың арасындағы айырмашылықтарын анықтауда қолданылады. Бұл критерий көрсеткіштің топтан топқа ауысқандағы деңгейлерінің өзгерістерін анықтауға мүмкіндік береді, алайда өзгерістердің бағытын анықтамайды. Джонкирдің тенденциялар критерийі S – үш және одан да көп статистикалық топтың көрсеткіштерінің топтан топқа ауысқандағы өзгерістерінің бағытын анықтауда қолданылады.

№8-Тақырып: Тестілеу обьектінің қасиеттерін өлшеу процедурасы ретінде.

Дәріс мақсаты:

Сұрақтар:

1.Психикалық мәндер қасиетінің негізгі типтері:

а) дәлдік;

б) сызықтық;

в) көпөлшемдік.

Психологиялық зерттеулерде факторлардың өзара әрекеттесуін анықтауда қолданылатын екі факторлы дисперсиялық талдау әдісін игеру. Екіфакторлық дисперсиялық талдау әр фактордың жеке әсерін ғана емес, екі фактордың өзара байланысты әсерін анықтауға мүмкіндік береді. Мысалы, бір фактор көрсеткішке басқа фактордың мәні өте жоғары немесе өте төмен болған кезде ғана әсер етуі мүмкіндігін анықтау керек (сыйлықтың көлемін ұлғайту интеллект көрсеткіші жоғары зерттелінушілердің есептерді шешу жылдамдығын өсірсе, интеллект көрсеткіші төмен зерттелінушілердің жылдамдығын азайтады; жазалауды күшейту қыздардың агрессия реакцияларын азайтатын болса, ер балаларда керісінше өсіреді; иландыру кіші сынып оқушыларына әсер етеді, ал жеткіншектерге әсер етпейді). Сонымен, бір фактор екінші фактордың көрсеткішке әсерін не әлсіретеді, не күшейтеді.

Көрсеткіш мәндерінің өзгерісін бағалау. G – таңбалар критерийі. Көрсеткіштің өзгеріс бағытын анықтау. Сандық және сапалық өзгерістерді анықтау. «Нөлдік» өзгерістер.

К.Пирсонның сәйкестілік (корреляция) коэффициенті бойынша осы екі көрсеткішті мына формуламен есептедік:

rxy =

Бұл көрсеткіш бойынша алынған нәтиже rxy = 0,98, яғни екі көрсеткіш арасында аса жоғары сәйкестілік бар екені дәлелденді (математикалық тұрғыда).

Педагогикалық шарттар жүйесінің тиімділігін дәлелдеу үшін корреляция коэффициентін Пирсонның сызықтық корреляция формуласы бойынша есептеп шығардық:

мұндағы r – корреляция коэффициенті; - бастапқы сараптама берінділері; - соңғы сараптама берінділері; n – таңдау жиынтығы.

Мұндағы таңдау жинағы (n) барлық үш компонент бойынша орташа және жоғары деңгей көрсеткіштерінің қалыптасқандығын құрайды (x - бақылау тобының көрсеткіштері, y - эксперименталды топтың көрсеткіштері).

Бұл формула бойынша корреляцияның коэффициенті 0,94 болып шықты. Яғни, бұл коэффициент біздің ұсынылып отырған ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді іс қағаздарын жүргізуге оқытудың педагогикалық шарттарының тиімділігінің дәлелі.

№9-Тақырып: Тестің классикалық эмпирикалық-статистикалық теориясы.

Дәріс мақсаты:

Сұрақтар:

1.Тестің классикалық эмпирикалық-статистикалық теориясы.

2.Тестік нормалар және стандартизация.

3.Валидтілік және сенімділік басымдылықтары.

«Корреляция» түсінігі өзара байланыс дегенді білдіреді. «Корреляциялық байланыс» және «корреляциялық тәуелділік» түсініктері де қолданылады.

Корреляциялық байланыс – екі немесе одан да көп көрсеткіштердің өзара байланысты сәйкес өзгерістері (көптік корреляциялық байланыс). Корреляциялық байланыс бір көрсеткіштің өзгеруі басқа көрсеткіштің өзгерістеріне тәуелді, басланысты екендігін білдіреді. Басланыстың ықтималдылығы статистикалық топтың әр көрсеткіштеріне басқа көрсеткіштердің шартты сәйкес келгендігі орын алса болады.

Біздің таңдамаға жүргізілген тұлғалық дифференциал әдістемесінің қорытындысы бойынша: сыналушыардың екі тобында да тұлға ретінде және кәсіби маман ретінде де өзін-өзі тануы бойынша Бағалау факторының мәні жоғары екені, яғни мұның өзі сыналушылардың позитивті, әлеуметтік мінез-құлықты иемденгенін, өз-өзімен қанағаттанғанын, жалпы өзін жеке тұлға ретінде де және кәсіби маман ретінде де саналы сезінетінің білдіреді.

Психология мамандығының студенттері үшін, күш факторының бұл топта екі жағдайдада төмендігі өзін-өзі қадағалаудың төмендігін, сыртқы себептер мен жағдайларға тәуелділікті көрсетсе, бақыланушы топта, яғни заң тану факультетінің студенттерінде белсенділік факторының төмендігі тұлға ретінде және маман ретінде бағалауларында байқалады. Бұл интроверттілікті, пассивтілікті, эмоционалды реакциялардың әлсіздігін білдіреді. Зерттеудің келесі кезеңі сыналушылардың «Мен-өзім» және «Мен-кәсіби маман ретінде» өздерін бағалауларын үш фактор бойынша талдаулардың арасындағы байланысты Спирменнің rs рангтік коэффициент арқылы корреляциялау болып табылады (2,3-кесте).

а) Спирменнің рангтік корреляциясы формуласына саламыз /43/.

rs=1- 6×å(d ) = 1- _6×792__ = 1- 4752 = 1-0,11= 0,89 (1)

n×(n -1) 19× (361-1) 6840

ә) Кесте бойынша критикалық мәнін анықтаймыз. (В. Урбах)

rsкр = 0,46 (P≤0,05)

0,58 (P≤0,01) rsэмп<rкр (P=0,05) (2)

Жауап: А тобында «Мен-өзім» және «Мен-кәсіби маман» ретінде

өзін-өзі бағалаулаларының арасында өзара байланысы бар, ол статистикалық мәнді деңгейіне жетеді.

Тұлғалық факторлар арасындағы байланыстың жоғары байқалуы №1- болжамымызды растайды: «Тұлғаның мамандық түріне интеграциялануы неғұрлым жоғары болған сайын кәсіби сәйкестілікте жоғары байқалады деп ойлаймыз»

2-кесте. Спирменнің рангтік корреляциясы формуласы бойынша А тобында «Мен-өзім» және «Мен-кәсіби маман»ретінде

өзін-өзі бағалаулаларының байланысы

№«Мен-өзім»

«Мен-кәсіби маман »ретінде

Б1 Ранг1 К Ранг2 Б2 Ранг3 Б1 Ранг1 К Ранг2 Б2 Ранг3

1 20 2 11 4 8 9 20 1 13 4 8 7

2 21 1 9 6 13 6 20 1 8 8 14 3

3 8 11 14 2 10 7 16 5 16 2 10 5

4 20 2 -2 15 7 10 17 4 -7 14 5 9

5 14 7 6 10 7 12 14 7 6 9 6 8

6 15 6 8 7 9 8 13 8 12 5 14 3

7 16 5 13 3 17 2 17 4 2 12 14 3

8 14 7 4 12 7 10 15 6 6 9 6 8

9 17 4 6 9 7 5 18 3 15 3 9 6

10 19 3 15 1 14 1 19 2 8 8 18 1

11 16 5 5 11 18 13 13 8 18 1 10 5

12 13 8 10 5 3 4 15 6 9 7 17 2

13 12 9 11 4 15 5 14 7 6 9 14 3

14 19 3 5 11 14 11 20 1 12 5 6 3

15 12 9 11 4 6 7 17 4 10 6 12 8

16 10 10 7 8 10 11 11 9 6 9 8 4

17 6 12 2 13 16 3 15 6 6 9 12 7

18 10 10 1 14 8 9 6 10 5 10 -3 10

19 17 4 1 14 9 8 17 4 0 13 10 5

Спирменнің ранглік корреляциясы формуласы бойынша Б тобында «Мен-өзім» және «Мен-кәсіби маман» ретінде өзін-өзі бағалаулаларының байланысы (3-кесте).

а) Спирменнің ранглік корреляциясы формуласына саламыз /43/.

rs=1- 6×å(d ) = 1- _6×69___ = 1- 414 = 1-0,08= 0,92 (1)

n×(n -1) 17× (289-1) 4896

ә) Кесте бойынша критикалық мәнін анықтаймыз. (В. Урбах)

rsкр = 0,48 (P≤0,05)

0,62 (P≤0,01) rsэмп<rкр (P=0,05) (2)

Жауап: Б тобында «Мен-өзім» және «Мен-кәсіби маман» ретінде

өзін-өзі бағалаулаларының арасында өзара байланысы бар, ол статистикалық мәнді деңгейіне жетеді.

3-кесте. Срирменнің ранглік корреляциясы формуласы бойынша Б тобында «Мен-өзім» және «Мен-кәсіби маман» ретінде

өзін-өзі бағалаулаларының байланысы

№ «Мен-өзім» «Мен-кәсіби маман» ретінде

Б1 Ранг1 К Ранг2 Б2 Ранг3 Б1 Ранг1 К Ранг2 Б2 Ранг3

1 8 9 12 5 6 6 11 7 3 11 5 8

2 10 7 4 8 2 9 12 6 12 8 8 6

3 10 7 13 4 17 2 0 10 18 3 15 3

4 8 9 12 5 3 8 19 3 19 2 12 4

5 19 2 10 7 1 10 21 1 15 5 5 8

6 20 1 15 2 2 9 21 1 15 5 15 3

7 16 3 11 6 15 3 15 5 21 1 15 3

8 19 2 14 3 17 2 19 3 14 6 17 2

9 14 5 16 1 18 1 15 5 16 4 18 1

10 9 8 8 1 10 5 9 9 9 10 7 7

11 4 10 -1 9 2 9 10 8 2 12 6 8

12 20 1 10 7 17 2 20 2 10 9 11 5

13 19 2 12 5 10 5 20 2 9 10 11 5

14 15 4 16 1 14 4 20 2 14 6 8 6

15 14 5 11 6 6 6 11 7 16 4 6 8

16 13 6 14 3 17 2 9 9 16 4 17 2

17 19 2 10 7 5 7 18 4 13 7 11 5

Осылайша, А және Б тобының тұлғалық дифференциал әдісінің нәтижесін Спирменнің ранглік корреляциясы формуласына салып 43/, екі топта да «Мен-өзім» және «Мен-кәсіби маман» ретінде өзін-өзі бағалаулаларының арасында өзара байланыстың бар екені анықталды, ол статистикалық мәнді деңгейіне жетеді.

Бұл, кәсіби білімнің аяқталу кезеңіне қарай (жоғары курс студенттерінде) өз мамандықтары бойынша кәсіби құндылықтар жүйесі мен жеке құндылықтар жүйесінде сәйкестілігі жоғары болады деген 3-болжамымыздың расталғанының білдіреді.

№10-Тақырып: Тестің стохасткалық теориясы (IRT)

Дәріс мақсаты: Көп өлшемді әдістердің тағайындалуы және классификациясын түсіндіру.

Сұрақтар:

1.Латентті-құрылымдық талдамы

2.Латентті сипатты өлшеу теориясы.

3.IRT әдісіндегі алғашқы модель (Г. Раш ұсынған латентті арақашықтық модель[Rasch G., 1980])

Көп мән берерлік жадай ол алынған нәтижелерді бағалау критерииін таңдау б. т. Әр зерттелушіден алынған нәтиже: нормаға қойылып,квалифициаланады орташа жоғары немесе төмен болып. Бұл зерттелушінің белгілі нормативтік таңдауға немесе стандарттық таңдауға байланысты жағдайларын анықтауға мүмкіндік береді. Ол үшін дұрыс жауаптар саны арнайы кесте арқылы стандартты көрсеткіштерге ауысады. Бұл жағдайда статистикалық норма қолданылады.

Бірақ кейде тестілеудің нәтижесін бағалаудың бұл тәсілін сынға салып жүр. Психодиагностикалық әдістердің сапалық көрсеткіштерінің ең маңыздысы сенімділігі мен валидтілігі.

Психодиогностикалық әдістің сенімділігі ол нәтиженің стабильділігін, қалыптылығын және тұрақтылығын көрсетеді. Ол қаншалықты психологиялық өлшеудің нақтылығын және алынған нәтиженің қаншалықты сенімді екенін көрсетеді.

К. М. Гуревич сенімділіктің 3 түрін ұсынды.

1. Өлшеу құралының сенімділігі.

2. Стабильділік

3. Константтылық .

Тесттің сенімділігі – оның нәтижесінің тәуелсіздігін әр түлі кездейсоқ факторлардың әрекетінен көрсетеді.

Әр түрлі ішкі және сыртқы факторлар тесттің нәтижесіне ауытқулар әкелуі мүмкін. Сондықтан орташа орифметикалық өлшеуді анықтау керек. Ол мына формула бойынша анықталады: Мында - бөлек өлшеудің нәтижесі. - өлшеу саны. Дисперсияны былай анықтайды: - әр өлшеудің ауытқуы.Стабильділігін тексеру үшін мына әдіс қолданылады «тест - ретест». Ол психодиогностикалық сынауды (испытания) қайтадан өткізу. Сол таңдаудағы зерттелушілерге белгілі бір уақыт аралығында бірінші және екінші тестілеудің нәтижелерінің арасындағы корелеция коэффициентін анықтау үшін қолданады. Бұл коэффициент стабильділікті көрсетеді . Яғни тесттің сенімділігі сол бір адамдарға қайтадан тексеруден өткенде, бірдей нәтиже берді. Кореляция коэффициентінің формуласы - бірінші тестілеу. - екінші тестілеу.

=Көпфункционалды – бұл ... статистикалық критерийлер

Әртүрлі мәліметтерге, іріктемелерге және есептерге пайдаланылатын Бірнеше функциялары бар Жиын мәндері бар Бірнеше статистикасы бар Көпфункционалды бола алатын

=ЭЕМ көмегімен әлеуметтік-психологиялық зерттеулердің нәтижелерін өңделеді. Ол үшін қандай бағдарлама пайдаланылады?

SPSS WINDOWS SSPS NORTON DOS

=SPSS бағдарламасы – бұл ... жүйесі

Мәліметтерді статистикалық талдау және басқару Мәліметтерді басқару Мәліметтерді түзету Есептеп шығару Мәліметтерді өңдеу

=SPSS-ты қандай команданың көмегімен қосуға болады?

Start – Programs – SPSS Start - SPSS Start – SPSS - Programs Programs – SPSS - Start SPSS – Programs - Start

=SPSS басты менюінде бірнеше пункт бар, атап айтқанда

9 10 7 5 3

=SPSS-тағы шығару терезесі – бұл

Output Start File Exit Programs

Тест сенімді =0.8-0.9. Егер көрсеткіші төмен болса онда кездейсоқ факторлар қатты әсер еткені, онда ол сенімді бола алмайды. Онда өлшеу қажеті тест бойынша зерттелушінің шынайы балы қаншалықты өлшемнен балдан ауытқиды және ол тест қаншалықты сенуге болады екенін көрсетеді . Е реже бойынша қайта тексеру бірнеше ай өткеннен кейін жүгізіледі. Қайта тексеруді бірден біріншісінен кейін аз уақыт ішінде өткізуге болмайды. Себебі мынадай қауіп бар: зерттелушілер өздерінің жауаптарын естеріне түсіріп соны қайталауы мүмкін. Егенмен ол мерзім тым ұзақ болуына да болмайды. Ол жағдайда зерттеудің өзінде өзгерістер болуы мүмкін. Стабильділік коэффициентінің өлшемі 0,8-ден төмен болмауы керек.

Константтылық коэффициенті – екі диагностикалық сынақтың нәтижелерінің корреляция жолымен анықтау б. т. Ол зерттеудің таңдауы мен шарттары бірдей бірақ әр түрлі зерттелушілермен жүргізіледі.

=SPSS-тағы жұмыс сеансын аяқтау үшін File-дағы қандай командаларды таңдау қажет

Exit Data Output Programs Start

=Айнымалы құру үшін SPSS менюінде ... командасын таңдау қажет

Data Define Variable Data Define Define Variable Data Variable Define Data

=SPSS-тағы айнымалылардың аты арнайы таңбамен белгіленген, олардың аты

Labels Markers Crosstabs Maps Files

=SPSS-та екі айнымалыны қиып өту үшін ... командасын пайдалану қажет

Crosstabs Enter Compute Count Frequencies

=Критерий қуаты айырмашылықтарды айқындайды, егер де

Олар бар болса Олар маңызды болса Олар онша үлкен болмаса Олар елеулі болса Олар жоқ болса

Әдістің сапалығы оның қаншалықты жақсы құрылуымен анықталады.

Құралдың сенімділігін тексеру үшін «поципление әдісін» қолданады. Ол үшін психодиагностикалық құралдың барлық жұмыстары жұп және таққа бөлінеді. (сан бойынша). Олар бөлек өлшенеді, және кейін каррляция коэффициенті саналады. Каррляция коэффициентінің мөлшері неғұрлым жоғары болса, соғұрлым әдістің біркелкілігі және сенімділігі жоғары болады.

Әдіс сапалығының басқа көрсеткіші болып, оның валидтілігі болып саналады. Американдық тестолог А. Аностозидің анықтауы бойынша.

Тестің валидтілігі-тест өлшемді және қаншалықты жақсы оны істейді деген түсінік.

Валидтілік – белгілі бір қасиеттердің немесе ерекшеліктердің өдшеуі үшін белгілі әдістің керектілігі және қаншалықты эффективті екенін көрсетеді.

Көбіне көп таралған түрі канверинтті валидтілік б. т. Бұл белгілі әдістің авторитетті әдістермен маңызды байланысының барлығымен дәлелденеді. Оған керісінше дискриминантты валидтілік д.с.

Валидтіліктің басқа бір түрі – прогматикалық валидтілік – бұл әдістің тексерілуі оның практикалық негізіне, эффективтілігіне, қажеттілігіне сүйене отырып жүгізілуі. Мұндай тексеру жүргізу үшін, тәeелсіз сыртқы критерийлер қолданылады, яғни тесттеh қолданылады. Ондай сыртқы критерийлерге мысалы үлгерімі профисионалдық жетістіктер, әр түрлі істерде жетістікке жету, субективті бағалау. Тесттің валидтілігін тексеру үшін «белгілі топтар» әдісін қолдануға болады. Мұнда адамдар шақырылғада олардың критерии бойынша қандай топқа кіретінін білу. Мысалы жоғары үлгерімді студенттер – жоғары критериге, ал төмен немесе үлгермейтін студенттер – төмен критериге кіреді. Ал орташа дәрежелі студенттер тестілеуге қатыспайды.

Жоғары критерий Төмен критерий

Тесттің жоғары нәтижесі a b

Тесттің төменгі нәтижесі c d

Мұнда a – жоғары топқа тест және критериі бойынша түскен зерттелушілер саны. с – бұл критериі бойынша жоғарыға ал тест нәтижесі бойынша төмен түскен зерттелушілер саны. Тест толық валидті болғанда b мен d элементтері нөлге тең болуы керек. Сәйкестік өлшемін тест бойынша сыртқы топтар арасындағы критерийді Гимфорттың фи – коэффийиентінің көмегімен бағалайды. коэффийиент валидтілігінің мөлшеріне келетін болсақ, ол әр түрлі себепкерге байланысты әрқашан төмен болып келеді, сенімділік коэффийиентіне қарағанда, жетекші психодиогностиктердің ойынша, төмен валиттіліктің коэффийиенті болып ретпен 0,20-0,30 орташ 0,30-0,50ал жоғары 0,60 б. т.диогностикалық әдістің және сыртқы критерилердің спецификасына байланысты оның бірнеше түрін көрсетеді.

1. Бірмезгілділік немесе ағымда валидтілік. Сыртқы критерий арқылы анықталады яғни зерттеу жүргізу алдында алынған ақпарат.

2. Прыноитикалық немесе болжау валидтілігі. Бұл зерттеу жүргізіліп, бірнеше уақыт өткеннен кейін оның сыртқы критериі туралы ақпарат жинау.

3. Ретроспективті валидтілік – критериі негізінде анықталады бірақ өткен жағдайды бейнелейді.

К. М. Гуревич сенімділіктің 3 түрін ұсынды.

1. Өлшеу құралының сенімділігі.

2. Стабильділік

3. Константтылық .

Тесттің сенімділігі – оның нәтижесінің тәуелсіздігін әр түлі кездейсоқ факторлардың әрекетінен көрсетеді.

Әр түрлі ішкі және сыртқы факторлар тесттің нәтижесіне ауытқулар әкелуі мүмкін. Сондықтан орташа орифметикалық өлшеуді анықтау керек. Ол мына формула бойынша анықталады: . Мында - бөлек өлшеудің нәтижесі. - өлшеу саны. Дисперсияны былай анықтайды: - әр өлшеудің ауытқуы.Стабильділігін тексеру үшін мына әдіс қолданылады «тест - ретест». Ол психодиогностикалық сынауды (испытания) қайтадан өткізу. Сол таңдаудағы зерттелушілерге белгілі бір уақыт аралығында бірінші және екінші тестілеудің нәтижелерінің арасындағы корелеция коэффициентін анықтау үшін қолданады. Бұл коэффициент стабильділікті көрсетеді . Яғни тесттің сенімділігі сол бір адамдарға қайтадан тексеруден өткенде, бірдей нәтиже берді. Кореляция коэффициентінің формуласы - бірінші тестілеу. - екінші тестілеу.

Әдістің сапалығы оның қаншалықты жақсы құрылуымен анықталады.

Әдіс сапалығының басқа көрсеткіші болып, оның валидтілігі болып саналады. Американдық тестолог А. Анастазидің анықтауы бойынша.

Тестің валидтілігі-тест өлшемді және қаншалықты жақсы оны істейді деген түсінік.

Жоғары критерий Төмен критерий

Тесттің жоғары нәтижесі a b

Тесттің төменгі нәтижесі c d

3. Ретроспективті валидтілік – критериі негізінде анықталады бірақ өткен жағдайды бейнелейді.

Дисперсиялық талдау – көрсеткіштердің қандай-да бақылаудағы факторлардың әсерінен болатын өзгерістерін талдау әдісі. Шет ел әдебиетінде диспериялық талдау әдісі ANOVA деп белгіленеді, яғни «вариативтілікті талдау» деп аударылады. Әдістің авторы – Р.А. Фишер. Өзара байланысты емес статистикалық топтар үшін бірфакторлы дисперсиялық талдау. Әдіс қандай-да фактордың, жағдайлардың әсерінен болатын көрсеткіштің өзгерістерін анықтауда, зерттеуде қолданылады. Факторлардың әсеріне әр түрлі зерттелінушілер тобы түседі. Факторлар үштен кем болмау керек. Бірфакторлы дисперсиялық талдаудың параметрлік емес әдісі – Крускала-Уоллис критерийі Н болып табылады.

Мәліметтерді графикте бейнелеу. Критерийдің шектеулері. T – Вилкоксон критерийі Өзгерістердің бағыты мен күшін анықтау. Өзгеріс көрсеткіштерін рангтеу. Мәліметтерді графикте бейнелеу. Критерийдің шектеулері. Χ – Фридман критерийі Бір статистикалық топты үш жағдайда зерттеу. Критерийді есептеу алгоритмі. Мәліметтерді графикте бейнелеу. Критерийдің шектеулері. Көрсеткіш мәндеріндегі өзгерістердің сенімділігін анықтаудың маңыздылығы. Психологиялық зерттеулерде қандай-да факторлардың әсерінен көрсеткіш деңгейлерінде сенімді өзгерістердің болғандығын дәлелдеу қажеттілігі туады. Мұндай факторларға ең алдымен уақыт жатады. Бір ғана зерттелінушілер тобының әр уақытта бір әдіс бойынша алған нәтижелері уақыт бойынша өзгеріп отырады. Таңбалар критерийі G – зерттелген көрсеткіштің өзгерісінің жалпы бағытын анықтауға арналған.

Вилкоксон критерийі Т – бір ғана зерттелінушілер тобын екі әр түрлі жағдайда зерттеуде алынған көрсеткіштерді салыстыруда қолданылады. Фридман критерийі -бір ғана зерттелінушілер тобын үш және одан көп әр түрлі жағдайда зерттеуде алынған көрсеткіштерді салыстыруда қолданылады. Пейдждің тенденциялар критерийі L – бір ғана зерттелінушілер тобын үш және одан көп әр түрлі жағдайда зерттеуде алынған көрсеткіштерді салыстыруда қолданылады.

Χ – Фридман критерийі. Бір статистикалық топты үш жағдайда зерттеу. Критерийді есептеу алгоритмі. Мәліметтерді графикте бейнелеу. Критерийдің шектеулері. L – Пейдж тенденциялары критерийі. Критерийді есептеу алгоритмі Статистикалық топтарды үш жағдайда зерттеу көрсеткіштерін салыстыру. Мәліметтерді графикте бейнелеу. Критерийдің шектеулері. Көрсеткіштердің бөлінуіндегі айырмашылықтарды анықтау Χ – Пирсонның критерийі Эмпирикалық мәліметтердің бөлінуін теориялықпен салыстыру. Үш немесе одан көп эмпирикалық бөлінулерді салыстыру. Критерийді есептеу алгоритмі. Мәліметтерді графикте бейнелеу. Критерийдің шектеулері. Λ – Колмогоров-Смирнов критерийі Эмпирикалық және теориялық бөлінулерді салыстыру. Екі эмпирикалық бөлінулерді салыстыру. Критерийді есептеу алгоритмі. Мәліметтерді графикте бейнелеу. Критерийдің шектеулері. Көрсеткіштердің бөлінуіндегі айырмашылықтарды анықтаудың маңызы. Статистикалық топ көрсеткіштерінің бөлінуі орташа шамасы, дисперсия, асимметрия, эксцесс бойынша ерекшеленеді. Пирсон критерийі - екі мақсатта қолданылады: көрсеткіштің эмпирикалық бөлінуін теориялық, қалыпты бөлінумен салыстыруда; бір көрсеткіштің екі, үш және одан да көп эмпирикалық жағдайларда бөлінуін салыстыруда қолданылады. Колмогоров-Смирнов критерийі - эмпирикалық және теориялық көрсеткіштердің бөлінуін салыстыруда; бір эмпирикалық көрсеткіштерді екінші эмпирикалық көрсеткіштермен салыстыруда қолданылады.

Әлеуметтік – экономикалық құбылыстарды нәтижелік белгі деңгейін қалыптастыратын арнайы фактордан ықпал етуі мүмкін. Сөзсіз, мұндай жағдай экономикалыққұбылыстар көрсеткіштерінің өзара байланысы корреляциялық сипатта болатынын дәлелдейді.

Корреляциялық әдістің негізгі міндеті қарастырып отырған байланыстың жұптық байланыс кезінде нәтижелік белгімен фактордың немесе көп факторлықты байланыс қарастырылса нәтижелік белгімен факторлардың арасында тығыздық дәрежесін, яғни байланыс күшін анықтау болып есептелінеді. Ескерту: егер байланыс тек екі көрсеткіштің арасында қарастырылса, онда жұптық байланыс, ал нәтижелік белгіге бірнеше факторлардың әсері зерттелінетін болса, онда көп факторлы байланыс делінеді.

Корреляция – біреуінің өзгеруі басқасның математикалық түтілуінің өзгеруіне әкелктін, сонымен қатар функционалдық қатаң сипсты жоқ, кездійсоқ шамалардың бір – бірімен статистикалық тәуелділігі.

Жоғарыда байланыс тығыздығы корреляция коэффиценті шамамен бағалынатынын атап өттік. Белгілер арасындағы байланыс тығыздығының сандық спатамен көрсететін корреляция коэффиценттері көптік регрессия теңдеуін құру кезінде векторлық белгілердің пайдалылығын анықтауға мүмкіндік туғызады. Корреляция коэффицентінің шамасы себеп – салдр байланысымен анықталған регрессия теңдеуінің сәйкестік бағасы қызметінде атқарады. Корреляция мен регрессия бір – бірімен тығыз байланысты: корреляция статистикалық байланыстың күшін (тығыздығын) бағалайды, регрессия оның формасын (қалпын) зерттейді. Екеуіде экономикалық құбылыстар арасындағы арақатынас заңдылығын орнатуға,сонымен қатар байланыс бар немесе жоқтығын анықтауға бағытталған.

Корреляциялық және регрессиялық талдаудың жалпы түсінігі – тығыздықты өлшеу, байланыс бағытын және формасын анықтау, сонымен қатар байланыстың параметрлерін анықтаудан, адекватты математикалық өрнегін құрудан тұрады. Регрессиялық талдау кейде регрессиялық әдіс деп те аталуы мүмкін.

Бір шаманың өзгерісі бір немесе бірнеше тәуелсіз шамалардың әсерінен болатын заңдылықты көрсететін байланыстың аналитикалық өрнегін тұрғызу үрдісін регрессиялық әдіс дейді, ал тәуелді шамаға әсер ететін көптеген басқа ескерілмеген факторлар әсерін тұрақты және орташа мән деп қабылдайды. Регрессия бір факторлы және көп факторлы болып бөлінеді.

<<< < Предыдущая 1 2 3 4 5 67 / 87 8 > Следующая >>>

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]

#
05.02.201617.59 Кб26обложка, титулка, план и содержание.docx
#
01.07.20251.13 Mб0Образец отчета.docx
#
07.09.201975.04 Кб21Общая характеристика современной культуры.docx
#
01.05.2025123.9 Кб0оку-танысу тәжирибеси адист нускай Каржы.doc
#
12.11.20192.07 Mб33ОКЭД 5-тизнач.doc
#
01.07.2025587.78 Кб1олшем лекция с ответами.doc
#
01.04.2025191.49 Кб3ОМ и М.doc
#
05.02.2016168.96 Кб23он...казакстан обл.doc
#
05.02.20165.4 Mб140ОП .doc
#
05.02.201682.21 Кб12Орман кодексі.docx
#
05.02.2016878.59 Кб23ОРП.doc