Концепция Центральной Европы

Центральная Европа — не столько географическая реальность, сколько историческая, в определенном смысле историко-идеологическая концепция. Нет никаких естественных границ — морей, крупных рек или горных хребтов, отделяющих этот регион от западных, восточных или южных соседей (единственное исключение — север, где естественной границей Центральной Европы служит Балтийское побережье). При этом история Центральной Европы имеет ряд особенностей. До XIX века Центральная Европа отличалась государственно-политическом единством в рамках двух крупных держав — империи Габсбургов и Речи Посполитой — при этнокультурном многообразии.

Фридриха Науман выдвинул очерченную им в одноименной книге в разгар Первой мировой войны концепцию Mitteleuropa (нем. — срединная Европа). В ней Центральная (точнее, «Средняя») Европа рассматривалась как сфера влияния Германии, расширенная после ее предполагаемой победы в войне, но при этом и оговаривалась необходимость строить сотрудничество между странами региона, прежде всего экономическое, на взаимовыгодной основе.

В новом виде концепция Центральной Европы стала предметом относительно широких дебатов в 1980-е годы. Принадлежность Польши, Чехословакии, Венгрии к сфере влияния СССР вызывавала у большей части интеллектуальной элиты этих стран неприятие и отторжение^{[источник не указан 503 дня]}. Отсюда возникало представление о необходимости в будущем вырваться из этой сферы и «вернуться в Европу», которая отождествлялась таким образом с Западной Европой. Именно в этом заключался пафос получившего в 1980-е годы «широкую известность в узких кругах» эссе Милана Кундеры о Центральной Европе, которую он описывал как Европу «похищенную», плененную чуждым ей Востоком, олицетворяемым Россией/СССР.

Фактически «легализация» концепции Центральной Европы произошла уже после революций 1989 г., покончивших с коммунистическими режимами. Стало ясно, что посткоммунистические преобразования в Польше, Чехии, Венгрии идут быстрее, чем в бывшем СССР (за исключением стран Балтии) и бывшей Югославии. Так «большая» социалистическая Восточная Европа 1940-1980-х годов стала рассматриваться как несколько регионов, одним из которых и стала новоявленная Центральная Европа.

Существуют противоречивые оценки и экономических трактовок места и роли России во внешнеполитической и внешнеэкономической стратегии стран Центральной Европы, многочисленных точек зрения на формирование новой региональной идентичности центральноевропейских стран. Автор обобщил и классифицировал существующие подходы по двум основным, но противоположным по содержанию признакам, что позволило однозначно выявить существенные изменения торгового режима этих стран по отношению к России в 90-х годах^[1].

Значительная часть политической элиты стран Центральной Европы усматривает в России источник нестабильности и угрозу европейской безопасности, в связи с чем предлагается рассматривать страны Центральной Европы в качестве «санитарного кордона», а экономические отношения с Россией свести к минимуму. Другая, оппозиционная первой, группа политиков и экономистов считает, что роль государств Центральной Европы в современной системе мирохозяйственных и политических отношений заключается в максимальном использовании возможностей экономического и политического сотрудничества (Центральная Европа как «связующее звено»), упрочнении связей не только с западной, но и с восточной частью Европы. Позиции первой группы определяют геостратегический аспект новой региональной идентичности, позиции второй формируют мирохозяйственный аспект самоопределения стран региона^[2].

Противоречие в самоопределении государств Центральной Европы в отношении России обусловило кризис в политическом и экономическом сотрудничестве между нашими странами. Если экономические реалии в середине 90-х годов сделали очевидным для большей части стран Центральной Европы необходимость развивать экономическое сотрудничество с Россией, то геостратегическое мышление политических элит, следующее устаревшей логике НАТО, способствует выдавливанию России из Европейского региона.

Центральноевропейский регион может стать или «буфером» между восточной и западной частью Европы, или мостом сотрудничества. Развитие внешнеэкономических связей на основе взаимной выгоды является необходимым условием для преодоления предубеждений, предотвращения формирования в Центральной Европе «зоны отчуждения», что ускорит полноценную и эффективную интеграцию России в мировую экономику и международное сообщество. Воплощение концепции Центральной Европы как связующего моста между Востоком и Западом не только безальтернативно в геостратегическом аспекте, но и экономически выгодно для всех частей Европы – западной, центральной и восточной^[2].

10.Азия құрлығындағы аймақтардың қалыптасуын қарастырыңыз.Екі-үш аймақтардың дамуына шолу жасаңыз.

Азия – Жер шарының ең үлкен бөлігі. Еуропамен қосылып, Еуразия құрлығынқұрайды. Еуропамен арадағы шартты шекарасы Орал тауының шығыс етегі, Ембі өзені, Каспий теңізі, Кума-Маныч ойысы, Азов теңізі,Қара теңіз, Босфор бұғазы, Мәрмәр теңізі, Дарданелл бұғазы арқылы өтеді. Ауданы 43.4 млн. км² (бүкіл құрлықтың 30%-ы). Оңтүстік-батыста Суец мойнағы Азияны Африкамен жалғастырады; Солтүстік Америкадан Беринг бұғазымен бөлінеді. Оңтүстігінде құрлыққа Малай топаралы кіреді. Таяу аралдардың жалпы ауданы 2 млн. км²-ден асады. Жағалауы аз тілімделген. Құрлықтың орталық бөліктері мұхиттардан 2-2.5 мың км қашықтықта орналасқан.

Саяси бөлінуі

Азия саяси құрылымы бойынша:

• Солтүстік Азия (Ресей федерациясы);

• Батыс Азия (Кипр, Түркияның негізгі бөлігі, Иран, Ауғанстан, Сирия, Ливан, Израиль, Иордания, Ирак, Кувейт, Сауд Арабиясы, Бахрейн, Катар, Біріккен Араб Әмірлігі (БАӘ), Оман, Йемен Араб Республикасы (ЙАР), Йемен Халық Демократиялық Республикасы (ЙХДР) сияқты Таяу және Орта Шығыс Азия мемлекеттері құрайды);

• Оңтүстік Азия (Пәкстан, Үндістан, Бангладеш, Шри-Ланка, Бутан, Непал, Мальдив Республикасы);

• Оңтүстік-Шығыс Азия (Мъянма, Таиланд, Малайзия, Сингапур, Лаос, Камбоджа, Вьетнам, Филиппин, Индонезия,Бруней, Шығыс Тимор);

• Орталық Азия (Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Түрікменстан, Тәжікстан.)

• Шығыс Азия (ҚХР, МХР, КХДР, Оңтүстік Корея, Жапония) болып бөлінеді

Оңтүстік Азия — БҰҰ макроаймақтық бөлінісі бойынша Азия аймағы.

-физиклық-географиялық қатынаста Оңтүстік Азия Үндістан түбегі, Декан үстірті, Үнді-Ганг ойпаты және Гималай, сонымен бірге Шри-Ланка аралы және маңындағы көптеген ұсақ аралдар кіреді. Оңтүстік Азияның физикалық-географиялық ерекшелігі ежелгі Гондвана материкі мен ежелгі Лавразия материгінің қақтығысынан пайда болған. Осы материктер соқтығысы нәтижесінде Гималай тау жүйесі көтерілген. Оңтүстік Азияға кей кезде тағы да Малаккатүбегі және Үндіқытай түбегі мен маңындағы аралдары да қосылады^[1][2].

-саяси-географиялық қатынаста Оңтүстік Азияға келесі мемлекеттер кіреді: Үндістан, Пәкістан, Бангладеш, Бутан,Непал, Шри-Ланка, Мальдивтер (кейде Ауғанстан мен Иран мемлекеттерінде қосады). Оңтүстік Азия политикалық-географиялық ерекшелігі бұл елдер Британ Империясының құрамында болған, үндіеуропалық тіл жанұясының тілдері таралған, индуизм, буддизм және ислам діндерін ұстанады.

-Оңтүстік Азия жер аумағы 4,5 млн.км² (барлық Азияның10 %-і және барлық әлемнің құрлықтық аумағының 3 %-і), Азия халқының 40 %-ін және әлем халқының 22 %-ін құрайды.

-Оңтүстік-шығыс А́зия — Қытай, Үндістан және Австралияның орталарында орналасқан континеналды аралдар тобы. Үндіқытай түбегі де кіреді.

-Континенталды бөлігінде Вьетнам, Камбоджа, Лаос, Мьянма, Тайланд, аралды бөлігінде — Бруней, Шығыс Тимор,Индонезия, Сингапур, Филиппиндер. Малай түбегінде Малайзия орын тепкен. Вьетнам, Камбоджа және Лаос елдерін Үндіқытай мемлекеттері деп те атайды, жалпылау атауы Нусантара. Аталған елдер Оңтүстік-шығыс Азия елдерінің ассоциациясын құрайды (АСЕАН).

-Территорияда 599 млн адам өмір сүреді, бұл әлемнің тұрғандарының 8 %. Әсіресе Ява аралында адамдар тығыз орналасқан.

Орталық Азия – Азияның ішкі аумағында орналасқан табиғат аймағы. Оның батысы мен солтүстік-батысында ТМД елдері (Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түрікменстан), солтүстігінде Моңғолия, Қытайдың солтүстік-батыс бөлігі орналасқан. Оңтүстік-батысы мен оңтүстігін Ауғанстан, Пәкстан, Үндістанның солтүстік бөліктері, орталығы мен шығысын Қытайалып жатыр. Аумағы 6 млн. км². Жер бедері қиыршық тасты және құмды шөгінділермен жабылған әр түрлі биіктіктегі жазықтар мен оларды қоршай орналасқан биік тау жоталарынан тұрады. Геоморфологиялық ерекшелігіне қарай Орталық Азия батыстан шығысқа қарай созыла орналасқан 3 орографиялық белдеуден тұрады. Солтүстік таулы белдеу құрамына Сарыарқа, Моңғол Алтайы, Хангай, Хэнтэй тау жоталары, тау аралығында орналасқан Жоңғар жазығы, Ұрыңқай, Ебінұр, т.б. ірі көлдердің қазаншұңқырлары кіреді. Орта белдеуге Тянь-Шань тауы және биіктігі 1000 – 2000 м болатын көтеріңкі жазықтарда жатқан Гоби, Алашань, Бейшань және Тарим ойысындағы Такла-Макан шөлдері кіреді. Биік Орталық Азия құрамына орташа биіктігі 4000 – 5000 м-ге жететін Памир, Куньлунь, Гиндукуш, Қарақорым, Тибет, Гандисышан тауларынан тұратын биік тау жүйелері жатады. Кен байлықтарынан: Сарыарқада мыс, молибден, вольфрам, көмір; Куньлунь тауларында нефрит; Тибет, Куньлунь, Наньшань, Хангай тауларында шашыранды алтын, темір кені, мұнай, қалайы, молибден, вольфрам; Хэнтэй тауларында бирюза, топаз; Жоңғар жазығында, Тарим, Цайдам, Турфан ойыстарында мұнайдың, тас көмір, ас тұзы мен глаубер тұзының мол қорлары бар.