7)Таза шалаөткізгіштікте және металдарда жарықтың жұтылуын түсіндіріңіз

Жарықтың жұтылуы — орта арқылы өткен жарық қарқындылығының сол орта бөлшектерімен өзара әсерлесуі нәтижесінде кемуі. Жарықтың жұтылуы кезінде зат қызады, атомдар не молекулалар иондалады не қозады, фотохимиялық процестер жүреді, т.б. Жарық энергиясы затта толығымен жұтылуы не сол заттан кері қарай басқа бір жиілікпен шығуы мүмкін. Жарық толқыны шө-тің бетіне түскенде жарық ағынының бір бөлігі шө-ке өтіп кетеді, бір бөлігі шашырайды. Жарық жұтылуының бірнеше механизмдері бар: меншікті, қоспалы, экситонды және решеткалы. Меншікті – фотонның энергиясы шө.тің тиым салынған зонасының еніне тең немесе одан үлкен болған сәулелену әсерінде электрондардың валенттік зонадан өткізгіш зонаға өтуі. Қоспалы – шө.тегі жұтылудағы қоспа ортасы иондалады. Экситонды-кристалл ішінде бір бірімен байланысқан және бірге көше алатын электрон мен кемтіктен тұратын күй. Решеткалы – фотондар энергиясы қосымша фотондарды пайда етуге күш жұмсайды.

Жарықтың жұтылуының негізгі заңы — Бугер — Ламберт — Бер заңы.

 I=I₀(1-R)^-αx мұндағы I₀ шө.тің бетіне түсетін қандай да бір жиілікті фотондар ағыны, I₀(1-R)шө.тің ішіне кірген фотондар ағыны, α жұтылу коэффициенті, R қайту коэффициенті

Металлдарға қарағанда кристаллдық шалаөткізгіштер таза күйінде (қоспаларсыз) егер оларға сырттан ешқандай факторлар (температура, электрлік өріс, жарық) әсер етпесе, бос электрондары болмайды, демек шалаөткізгіштердің кристаллдық торының атомынан бөлінген электрондары болмайды. Алайда шалаөткізгіш материалдар қандай да бір температураның (көбінесе бөлме температурасының) әсерінде болғандықтан, атомдармен байланысқан электрондардың бір бөлігі жылулық тербелістердің әсерінен атомдардан бөліне алатындай энергияға ие болуы мүмкін. Осындай электрондар еркін электронға айналып, электрлік тогын өткізу процесіне араласа алады.

Жарықтың жұтылуы ғылым мен техниканың әр түрлі саласында(абсорбциялық спектрлік анализ,  спектрофотометрия, колориметрия, т.б.) қолданылады. 

8)p–n ауысудың фотоэлектрлік қасиетін түсіндіріңіз

Жарық шө-ке жұтылуы нәтижесінде электрон-кемтік жұптары пайда болады. Бұл жұптар p-n ауысуға жақын барғанда өріс әсерінен ажыратылады. Генерацияланған жұптардың саны шө-тің ішіне азайып барады. Жарық әсерінен генерацияланған заряд тасымалдаушылардың бір бөлігінде көлемдік рекомбинация пайда болады. электрон-кемтік жұбы p-n ауысуда ажыратылуы нәтижесінде электрондар n-ге, кемтіктер p-аймаққа топтала бастайды. Бұл процесс p-n ауысуда фотоэлектр қозғаушы күштің пайда болуына алып келеді. p-n ауысуға ие болған шө-те жарық түсуімен n-аймаққа электрондардың, p-аймаққа кемтіктердің артып баруы толық жүзеге аспайды. Себебі p-n ауысудан потенциал барьер азаюымен тура ток пайда болады. p-n ауысуда ажыратылған электрондар мен кемтіктердің бағыты тура токқа қатысатын заряд тасымалдаушылардың бағытына қарама-қарсы болады. Жарық әсерінде пайда болған электрон-кемтік жұбы p-n ауысуда ажыратылу нәтижесінде n-ге өтетін электрондар мен тура токқа кіретін n-нен p-аймаққа өтетін электрондар саны бір-біріне тең болып қалса, екі бағытқа бағытталған кемтіктердің саны теңесуі нәтижесінде стационар күй пайда болады. Осы уақытта p-n ауысуда пайда болған ЭҚК -“фотоэлектр қозғаушы күш” деп аталады.

9)Күн элементінің Омдық контактілерін түсіндіріңіз. Омдық контакт -бұл металл мен металдың немесе металл мен шалаөткізгіштің арасында болатын контакт. Омдық контакт кезінде волть амперлік сипаттама сызықты болады. Енді металл мен n-типті шалаөткізгіш арасындағы контактыны алатын болсақ, металдағы заряд тасымалдаушылардың шығу жұмысынан n-типті шалаөткізгіштегі заряд тасымалдаушылардың шығу жұмысы үлкен болады. Ол дегеніміз n-типтегі шө.тің заряд тасымалдаушылары металға қарай өте алмайды деген сөз. Сол себепті металдағы теріс заряд тасымалдаушылар контакт арасына топтала бастайды.(1.а-сурет)

(1.а-сурет). (1.б-сурет). Ал енді металл мен р типтегі шалаөткізгіштің арасындағы контактыны алатын болсақ(1.б-сурет)., онда металдағы заряд тасымалдаушылардың шығу жұмысы р типтегіден үлкен болады. Сол себепті контакт арасына р типтегі оң заряд тасымалдаушылар топтала бастайды. Ал егер де екеуінің де шығу жұмысы бірдей болған жағдайда арада потенциалдық барьер пайда болып кетеді. Ол жерде омдық контакт болмайды. Омдық контакт аты айтып тұрғандай (R=Ом) кедергіге тікелей тәуелді болып келеді. Омдық контакт кезінде ескерілетін екі түрлі кедергі бар: шунттық кедергі мен тізбектей кедергі. Шунттық кедергі тізбектей кедергіге қарағанда үлкен мәнді қабылдайды. Оны волть амперлік сипаттамаға қарап анықтауға болады.