203. Консорциалдық несие мен оның ерекшеліктері

Консорциалдық несие —  ірі жобаларды несиелеу мақсатында банктердін өзара қосылып беретін  несиелері. Мұндай несиелер негізінен  ірі жоабалрды несиелеуде бір  банктің несиелеу шегінен асқан  жағдайда қолданылуы мүмкін.

204. Несие қайтарымдылығын қамтамасыз ету нысандары мен кепілді бағалау

Қазақстан Республикасының банк туралы заңдарында қамтамасыз етудің әр түрлі формаларымен коммерциялық банктерге несие беру қарастырылған. Шетелдік іс-тәжірибеде кеңінен таралған әрі еліміздегі коммерциялық банктер қолданып жүрген несиелік қамтамсыз етудің маңыщды түріне кепілзат, кепілдеме, кепілгерлік, несие қатерін сақтандыру жатады.

Қарыз алушы несиелік қамтамасыз етудің бір немесе бір мезгілде бірнеше формасын пайдалана алады. Оның өзі таңдап алған, яғни пайдаланатын формасы несие келісімшартынада бекітілетін болады. Несиені қайтарудың қамтамасыз етілген міндеттемесі несие келісімшартымен бірге рәсімделеді және оған міндетті түрде қоса тіркелегн қосымша болып табылады.

Кепілзат келісімшарты.Мүлік кепілзаты (жылжитын және жылжымайтын) оны ұстаушы – несие берушінің осы мүлікті, егер қамтамасыз етілген кепілзат міндеттемесі орындалмаса, өткізуге құқығы бар екендігін білдіреді. Мұнда несие беруші кепілзат шарты бойынша өзге несие берушілерге қарағаyда кепілге салынған мүліктің құнынан қаражаттың орнын толтыруда артықшылықты құқыққа ие болады. Кепілзат ссуданың қайтарылуын ғана қамтамасыз етіп қоймай, сонымен бірге, тиісті проценттердің төленуін және келісімшартта қарастырылған шарттар орындалмағанда тұрақсыздық айыбының (төлемінің) төленуін қамтамасыз етуі қажет. Оның үстіне, мынаны ескеру қажет: кепілге салынған мүліктің нарықтық құны кеміп кетуі мүмкін. Осыған орай, кепілзаттың құны барлық жағдайда сұралатын ссуданың мөлшерінен жоғары болуы керек.

Құқық кепілзаты – Қазақстанда мүлікті кепілге салудың жаңа формасы және бұл заң тұрғысынан әлі толық зерделенбеген (қарастырылмаған)форма. Мүлікті иелену және пайдалану құқығын, интеллектуалдық меншік объектілеріне (өнеркәсіп жобаларындағы, тауарлық белгідегі, ноу-хаудағы, патенттегі авторлық құқық) құқықты ссуданы қамтамасыз етуші ретінде банкке берілгенін растайтын құжаттар кепілге салынған мүлік ретінде жүре алады.

Кепілгерлік шарт.Бұл келісімшарт бойынша кепілгер басқа тұлға (қарызгер) үшін несие берушінің алдында оның өз міндеттемесін орындауына жауапты болады. Кепілгерлік несие берушіге міндеттемее орындалмаған жағдайда борышқорға қатысты өзінің талабын кепілгерлікпен қамтамасыз етілген міндеттеме бойынша нақты қанағаттандыруына үлкен мүмкіндік тудырады, өйткені, кепілгерлікті міндеттеменің орындалмауына борышқормен бірге кепілгер де жауап беретін болады. Қарыз алушы мен кепілгер несие берушінің алдында ынтымақты борышқорлар ретінде жауап береді.

Кепілдік- бұл тек заңды тұлғалардың арасындағы міндеттемені қамтамасыз ету үшін қолданылатын кепілгерлік шарттың айырықша түрі. Онда кепіл субсидиярлық сипатта болады. Банктерді қоса алғанда борышқордан жоғары тұрған ұйымдар (министрлік, ведомость, ассоциация, бірлестік), жалға берушілер құрылтайшылар және өзге де кез келген ұйым ссуда бойынша кепіл бола алады. Бұл жағдайдағы жалғыз шарт – кеілдің қаржылық жағдайы тұрақты болуы керек. Кепілдік несие беруші банк мекемесіне ұсынылатын кепілдік хатпен рәсімделеді. Хатта кепіл мен ссулданы алушы ұйымның атаулары, оларға қызмет көрсететін банк мекемесінің атауы, ссуданың түрі мен оны өтеудің мерзімі, кепілдіктің сомасы мен оның шекті мерзімі көрсетіледі. Ссуданы алуышының есеп айырысу шотында несиені өтейтін қаражат болмаған жағдайда банк кепілге ссуданы өтеу жөнінде талап қояды.

Кепілді бағалау