151. Ақ және оның қаржылық ресурстары, ақша қорлары менрезервтері

Акционерлiк қоғамның жарғылық капиталының ең төменгi мөлшерi және оны қалыптастыру тәртiбi, сондай-ақ оны ұлғайту тәртiбi Қазақстан Республикасының заң актiлерi бойынша 50000 айлық есептік көрсеткіштен кем болмауы тиіс. Аталмыш салым 30 күн ішінде акционерлік қоғамның есеп шотына келіп түседі. Корпорацияныңменшікті капиталы - корпорацияның қаржылық тұрақтылыгын, коммерциялық және шаруашылық қызметін қамтамасыз ету үшін құрылган корпорацияның әр түрлі қорлары мен сол сияқты агымдагы қызметінің нәтижесіне байланысты және өткен жылдардагы бөлінбеген пайдасы. Сонымен, казіргі корпорацияның меншікті капиталы мынадай баптар құрайды: • жарғылық капитал; . • резервтік капитал; • қосымша капиталдар; • корпорацияның операциялары бойынша тәуекелдерді төмендету мақсатында құрылган қорлар (резервтер); • бөлінбеген корпорацияның пайдасы. Корпорацияныңжарғылық капиталыкорпорацияның заңды түлға ретінде міндетті түрде күрылуын жэне өмір сүруінің экономикалык негізін қүрайды. Жарғылық капиталдың төменгі мөлшері Қазақстан Ұлттық банктердің пруденциялық нормативтерімен реттеліп отырады. Корпорацияның жарғылық капиталы, оның күрылтайшыларының қосқан жарналары немесе пайлары сомасынан тұрады. Қазақстанда корпорацияның төмендегідей екі ұйымдык формаларда құрыла алады: • акционерлік банк формасында; • пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік формасында; Резервтік қор- корпорацияның қызметінде пайда болуы мүмкін зияндардың орнын жабу мақсатында кұрылған қаражат қоры. Сондай-ақ, резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді. Резервтік кордың шамасы заңды түрде жарғылық капиталға белгілі бір пайыз мөлшерінде, айталық, 25% мөлшерінде құрылатын болса, оның мөлшері жарғылық қормен теңескен жағдайда жарғылық капиталға толығымен аударылады. Қосымша капиталдар - негізгі кұралдардың тозуына байланысты аударылған аударымдар есебінен және белгілі мақсатқа бағытталатын пайданы бөлу нәтижесінде құрылатын қаражаттар. Арнайы қорлар- негізгі қорларды қайта бағалау негізінде, валюталық қаражаттарды қайта бағалау коры, яғни ұлттык валюта мен шетел валюталары арасындағы айырма нэтижесінде курылады. Валюталык каражаттарды қайта бағалау қоры шетел валютасында жарғылық капиталды калыптастыру барысында маңызды. Келесі қорға жекелеген банктік операциялар бойынша тәуекелді төмендету мақсатында құрылатын арнайы резервтержатады. Мұндай резервтерге: несиелік тэуекелді жабуға жэне бағалы кағаздардың құнсыздануына байланысты құрылған резервтер жатады. Бөлінбеген пайда- акциялар бойынша дивидентті төлегеннен кейін жэне резервтік корға аударғаннан қалған пайданың бөлігін білдіреді. Корпорацияның меншікті капиталын ұлғайту жолдарына мыналар жатады: - корпорация пайдасы; - акциялар шығару; - құрылтайшылар жэне пай косушылар санын арттыру.

152. Корпоративті тәуекелдерді төмендету әдістері

Тәуекелдің мәні мен түріне тәуелсіз кәсіпкерліктің негізгі мақсатына – салынған капиталдан табыс алуға – тәуекелді анықтауға сәйкес келеді. Төмен табыс табу немесе шығынға ұшырау ықтималдылығы қаншалықты жоғары болса, жобада тәуекелдің соншалықты болатыны белгілі. Капиталды салу мүмкін нұсқауларды таңдау кезінде «бұл жобаның тәуекелі төменірек сияқты» дегендей жиі абстрактілік пайымдаулармен шектеледі. Алайда, көбінесе тәуекел деңгейін нақты анықтауға болады, сонымен қатар осы тәуекелге сәйкес келетін ұсынылатын жобаның табыстылық деңгейін де анықтауға болады. Алынған нәтижелерге сүйене отырып, салымшы оған тиімді ақша салымын таңдай алады, сонымен қатар мүмкін болатын тәуекел деңгейін де төмендете алады. Корпорациялық тәуекел деңгейін төмендету үшін төмендегідей түрлі әдістер қолданылады:

• Әртараптандыру – өздерінің арасында тығыз байланысты түрлі салым объектілері арасында инвестицияланатын қаражаттарды орналастыруды білдіреді. Әртараптандыру қағидасында клиенттерге өз акцияларын сататын, ал алған қаражаттарды нарықтан сатып алынатын және тұрақты орташа табыс әкелетін түрлі бағалы қағаздарға салатын инвестициялық қорлардың қызметіне негізделеді. Әртараптандыру түрлі қызметтер арасында, капиталды орналастыру кезінде тәуекел бөлімінен қашуға мүмкіндік береді. Сонымен инвестордың бір АҚ орнына бірнеше түрлі АҚ-ның N акцияларын сатып алуы, табыс ықтималдылығын N есеге көбейтеді және сәйкесінше, тәуекел деңгейін N есе төмендетеді;

• Таңдау және нәтижелер туралы қосымша ақпараттар алу – кейде инвестор нәтижелері түпкілікті анықталмаған және шектелген ақпараттар жайында шешім қабылдайды. Әрине, егер инвесторда толық ақпарат болса, онда ол сапалы болжам жасап, тәуекел деңгейін төмендете алатын еді. Бұл жағдай ақпаратты тауар ретінде көрсетеді. Ақпарат – бағалы тауар, ол үшін инвестор үлкен ақша төлеуге қашанда дайын болады. Олай болса, ақпаратқа бағытталған капитал салымы кәсіпкерліктің бір аясы болады. Толық ақпарат құны толық ақпаратқа бір нәрсенің есептелген сатып алудағы болжанған құны мен ақпарат толық емес жағдайындағы есептелген құн арасындағы қатынасы ретінде есептеледі;

• Шектеу – шығыстар, сатулар, несиелер және тағы басқалардың шекті сомасын бекіту. Шектеу тәуекел деңгейін төмендетудің маңызды құралы болып табылады және шектеуді банктер қарыз беруде, овердрафт келісімшартына отырғанда; ШЖС-лар тауарларды несиеге (несие карточкасы бойынша), жол чектері және еврочектер бойынша сату, инвесторлар капитал салымы сомасын анықтау кезінде қолданады;

• Сақтандыру мәні – тәуекелден қашу үшін инвестор табыстың бөлігінен бас тартуға, яғни тәуекел деңгейін нөлге дейін төмендету үшін төлеуге дайын.егер сақтандыру құны мүмкін болатын шығынға тең болса, онда тәуекелге қарсы инвестор басынан кешу мүмкін кез келген қаржылық шығындарды толық өтеуді қамтамасыз ететіндей сақтана алады. қаржы тәуекелдерін сақтандыру оның деңгейін төмендету әдістерінің ең кеңінен тараған түрі болып табылады. Сақтандыру – бұл ерекше қаржылық қатынастар. Бұл қатынастар үшін міндетті түрде сақтандырушы мен сақтаушы екі жақ болуы қажет.