138. Салық жүйесіндегі әлеуметтік салықтың рөлі мен орны.
Әлеуметтік салықтар – нысаналы мақсаттағы тікелей салық түрі. Әлеуметтіксалықтарәлеуметтікмақсаттағы бюджеттен тыснысаналықорлардың, зейнетақықорларының, әлеуметтіксақтандыру, жұмыспенқамту қорларыныңнегізгікөзіболыптабылады. Салық салунысаны – еңбекміндеттерінорындағаныүшінтөлемніңалуантүрлері. Әлеуметтіксалықтаразаматтардымемлекеттік әлеуметтікқорғау жүйесініңдамуыменбайланыстыдүниегекелді. Заңдыжәнежекетұлғалартөлейтінәлеуметтіксалықтармөлшерлемесініңарақатынасынақтыбірелдегіқалыптасқанэкономикалық, әлеуметтікжәнесаясижағдайларғабайланысты. Мыс., АҚШ-тажұмысберушілерменжалдамалыжұмыскерлерЗейнетақықорынабірдеймөлшерде – 9%-дантөлейді. Қазақстанда 10%-данаударады. Әлеуметтіктытөлеушілер – елдіңрезидент-заңдытұлғалары, сондай-ақелдеқызметінтұрақтымекемелерарқылыжүзегеасыратынбейрезиденттер, жекекәсіпкерлер, жеке нотариустар, адвокаттар. Резидент-заңдытұлғаларменбейрезиденттерүшінбелгіленгентөлемдіқоспағанда, жұмысберушініңқызметкерлергебелгіленетінкірістертүріндетөлейтіншығыны, алжекекәсіпкерлер, жекенотариустар, адвокаттарүшінтөлеушілердіңөздерінқосаалғанда, қызметкерлерсанысалықтөлеуобъектісіболыптабылады
Мыналар: 1) даракәсiпкерлер; 2) жекешенотариустар, жекесоторындаушылары, адвокаттар; 3) егеросыбаптың 2-тармағында өзгешебелгiленбесе, ҚазақстанРеспубликасыныңрезидентзаңдытұлғалары; 4) ҚазақстанРеспубликасындақызметiнтұрақтымекемелерарқылыжүзегеасыратынрезидентемесзаңдытұлғалар; 5) қосарланғансалықсалудыболдырмаутуралыхалықаралықшартқасәйкестұрақтымекемеқұруғаәкепсоқпайтын, филиалнемесеөкілдікарқылықызметінжүзегеасыратынрезидентемесзаңдытұлғаларәлеуметтiксалықтөлеушiлерболыптабылады.
Салықставкалары
1. Егеросыбаптаөзгешебелгiленбесе, әлеуметтiксалық 11 проценттікставкабойыншаесептеледі. 2. Арнаулысалықрежимдерiнқолданатындардықоспағанда, даракәсiпкерлер, жекешенотариустар, жекесоторындаушылары, адвокаттарөзiүшiнреспубликалықбюджеттуралызаңдабелгіленгенжәнетөленетінкүніқолданыстаболғанайлықесептiккөрсеткiштіңекiеселенгенмөлшеріндежәнеәрбiрқызметкерүшiнайлықесептiккөрсеткiштіңбiреселенгенмөлшерiндеәлеуметтiксалықтыесептейді. ОсытараудыңережесісалықтөлеушілеросыКодекстің 73-бабына сәйкессалықесептілігінтабысетудіуақытшатоқтататұрукезеңіндеоларғақолданылмайды. 3. Тiрек-қимылмүшесiбұзылған, есту, сөйлеу, көруқабiлетiненайрылғанмүгедектержұмысiстейтiнмамандандырылғанұйымдаросыКодекстiң 135-бабы 3-тармағының шарттарынасәйкес 4,5процентставкабойыншаәлеуметтiксалықтыесептейді.
139. Арнаулы салық режимдерінің мәні мен мазмұны
Арнаулы салық режимдері мынадай түрлерге бөлінеді: 1) мыналарды: патент негізінде арнаулы салық режимін; оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қамтитын шағын бизнес субъектiлерi үшін арнаулы салық режимі; 2) шаруа немесе фермер қожалықтары үшін арнаулы салық режимі; 3) ауыл шаруашылығы өнiмдерiн, акваөсіру (балық өсіру шаруашылығы) өнімін, акваөсіру (балық өсіру шаруашылығы) өнімін өндiрушi заңды тұлғалар және селолық тұтыну кооперативтері үшін арнаулы салық режимі.
Патент негізінде арнаулы салық режімін осы Кодекстің 428-бабы және 4-тармақтарында көрсетілген тұлғалар болып табылмайтын және мынадай шарттарға сай келетін: 1) қызметкерлердің еңбегін пайдаланбайтын; 2) жеке кәсіпкерлік нысанында қызметті жүзеге асыратын; 3) салық кезеңіндегі шекті табысы республикалық бюджет туралы заңда белгiленген және тиiстi қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болған ең төменгi жалақының 300 еселенген мөлшерiнен аспайтын дара кәсiпкерлер қолданады.Патент құнын есептеу 1. Патент құнына жеке табыс салығының (төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығынан басқа), әлеуметтік салықтың, міндетті зейнетақы жарналары мен әлеуметтік аударымдардың төленуге жататын сомалары қосылады. Жеке табыс салығы мен әлеуметтік салықтың патент құнына қосылатын сомаларын есептеу салық салу объектісіне 2 пайыз мөлшеріндегі мөлшерлемені қолдану жолымен жүргізіледі. Есептелген сома: 1) есептелген соманың 1/2 бөлігі мөлшерінде - жеке табыс салығы; 2) әлеуметтік аударымдар шегеріліп, есептелген соманың 1/2 бөлігі мөлшерінде әлеуметтік салық түрінде бюджетке төленуге жатады.
Оңайлатылған декларация негiзiндегi арнаулы салық режимi
1) дара кәсіпкерлер үшiн: дара кәсiпкердің өзiн қоса алғанда, қызметкерлердің шектi орташа тiзiмдiк саны салық кезеңi iшiнде жиырма бec адам болса; салық кезеңі үшін шекті табысы республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарындағы жағдай бойынша қолданыста болған ең төменгі жалақының 1400 еселенген мөлшерін құраса; 2) заңды тұлғалар үшiн: қызметкерлердiң шектi орташа тiзiмдiк саны салық кезеңi iшiнде елу адам болса; салық кезеңі үшін шекті табысы республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарындағы жағдай бойынша қолданыста болған ең төменгі жалақының 2800 еселенген мөлшерін құраса, оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режімін қолданады.
Салықтарды оңайлатылған декларация негізінде есептеуді салық төлеуші салық салу объектiсiне есептi салық кезеңiнде 3 процент мөлшерiндегi ставканы қолдану арқылы дербес жүргiзедi. 2. Егер есепті кезеңнің қорытындылары бойынша қызметкерлердiң орташа айлық жалақысы республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және салық кезеңінің бірінші күні қолданыста болған ең төмен жалақының, дара кәсiпкерлерде кемiнде 2 еселенген, заңды тұлғаларда кемiнде 2,5 еселенген мөлшерін құраса, осы баптың 1-тармағына сәйкес салық кезеңi iшiнде есептелген салық сомасы қызметкерлердiң орташа тiзiмдiк санын негiзге ала отырып, әрбiр қызметкер үшiн салық сомасының 1,5 процентi мөлшерiндегi сомаға азайтылу жағына қарай түзетiлуге жатады
Шаруа немесе фермер қожалықтары мынадай салық салу режімдерінің бірін дербес таңдауға құқылы: 1) шаруа немесе фермер қожалықтары үшін арнаулы салық режімі; 2) шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режімі; 3) жалпыға бірдей белгіленген тәртіп.
Жайлаулар, табиғи шабындықтар және арнаулы салық режимі қолданылатын қызметте пайдаланылатын басқа да жер учаскелері бойынша бiрыңғай жер салығын есептеу жер учаскелерінің жиынтық бағалау құнының 0,1% ставкасын қолдану арқылы жүргізіледі.
140. Корпоративтік қаржыны ұйымдастырудың қағидалары
Корпоративтік қаржыларды ұйымдастыру қағидаларына төмендегілер жатады:
• шаруашылық қызметті өзін-өзі реттеуі;
• өзін-өзі қаржыландыру және өзін-өзі өтеу;
• айналым қорларын қалыптастыратын көздердің меншікті және тартылған болып бөлінуі;
• ақшалай ресурстардың болуы.
Шаруашылық қызметті өзін-өзі реттеу қағидасының мәні – корпорацияларға өндірістік және ғылыми – техникалық дамуы туралы шешімдерді қабылдауға және оны іске асыруға қолда бар материалдық, еңбек және қаржылық ресурстар тұрғысынан дербестік беру. Корпорация тікелей өз қызметін жоспарлайды және өндірілетін өнімге (қызметке) деген сұранысына байланысты даму перспективасын анықтайды.
өзін-өзі өтеу корпорацияны дамытуға салынған қаражат таза пайданың және амортизациялық аударымның есебінен өтелуге негізделеді. осы қаражат кәсіпорынға тиесілі меншік капиталдың барынша төмен шамадағы нормативтік экономикалық тиімділігін қамтамасыз етуге тиіс.
Өзін-өзі қаржыландыруда жұмыстың пайдалылығы ғана емес, сонымен бірге жай шектеліп қалмай, керісінше, кең салалы ұдайы өндірісті де қамтамасыз ететін қаржы ресурсын, сондай-ақ бюджет жүйесінің кірісін де қалыптастыра алады. Мұнда кәсіпорынның шартты міндеттемелерді, кредит есеп айырысу және салық тәртібін сақтау үшін материалдық жауапкершілігі күшейтіледі. Бұл принципті жүзеге асыру үшін бірқатар талаптарды сақтау қажет:
Меншік капиталды ағымдағы ғана емес, инвестициялық қызмет бойынша шығынды өтеуге жеткілікті мөлшерде жинақтау.
Негізгі капиталды ұдайы жаңарту.
Тауарлық және қаржы нарығының қажетіне икемді ден қою.
Айналым қаражатын қалыптастыру көзін меншік және қарыз қаражатқа бөлу шаруашылықтың жекелеген салаларында өндіріс технологиясымен және оны ұйымдастыру ерекшеліктеріне байланысты. Өндірісі науқанды сипаттағы салаларда [сауда, тамақ, ауыл шаруашылығы] айналым қаражатын қалыптастыруда қарыз көздерінің үлесі артуда.
Қаржы резервін құру нарық жағдайында ықтимал ауытқитын, сонымен бірге өз міндеттемелерін орындамау үшін әріптестер алдында материалдық жауапкершілік артқан жағдайда кәсіпорынның тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін қажет. АҚда қаржы резерві кәсіпорын жарғысына сәйкес таза пайдадан құрылады.
141. Корпоративтік қаржының қалыптасуы және негізгі белгілері
Корпорация – тап н/е маманданған мүдделермен біріккен қоғамдастықты, қоғам, одақ, тұлғалар тобын білдіреді. Корпоративті қаржылар – компания мен экономиканың басқа да қатысушылары арасындағы қаржылық нысанадагы әр түрлі ішкі ж/е сыртқы қарым-қатынасын білдіреді. Олар компанияның табыстарын құру, бөлу ж/е пайдалану процесінде пайда болады. Олар ақша қатынастарының ауқымдылығымен ж/е әртүрлілігімен ерекшеленеді.
142. Корпорацияның қар. Көздері
Венчурлық бизнес дегеніміз – пайда табу мақсатында біреуі қаражатымен, екіншісі идеясымен инновациялық ғылыми сыйымды өнім шығаруға бағытталған үлкен тәуекелге баратын кәсіпкерлердің бірлескен жұмысы.
Венчурлық қаржыландыру басқа қаржыландырулардан, соның ішінде банктік несиеден қандай айырмашылығы болуы мүмкін:
Инвестор өз қаржысын акцияға салады.
Инвестор жаңа кәсіпорынға көмектеседі (кеңес береді, тәжірибесімен бөліседі, таныстар табады).
Тоқсандық, жылдық пайыздық төлем талап етпейді.
Банктер тәуекелі жоғары әрі ұзақ мерзімге қаржы беруден сақтанады.
Венчурлық капитал беруші акционері ретінде сәтсіздіктерді де, жауапкершілікті өзінің мойнына алады. Кәсіпорынның негізін қалаушы мен инвестор әріптес ретінде жұмыс істейді.
Лизинг — бұл лизинг берушінің (жалға берушінің) өзіне тиесілі құрал-жабдықтарды, машиналарды, ЭЕМ, ұйымдастыру техникаларды, өндіріске, сауда-саттыққа және қоймаға арналған құрылғыларды лизинг алушыға (жалгерге) лизингтік төлем төлеу шартымен, белгіленген мерзімге пайдалануға беруін қарастыратын жалға беру шарты.
Банктердің лизингтікоперациялары несиелік операцияларменұқсасболыпкеледі. Алайда, лизингтіңнесиеденбірайырмашылығынкелісімшарттакөрсетілгентөлемдертөленіп, мерзіміаяқталғаннанкейін де лизинг объектісінің лизинг берушініңменшігіндеқалаберуіненкөругеболады. Ал несиедебанктіңменшікобъектісіретіндеқарызалушыныңбергенкепілдігіқалады.
Қаржылық лизинг – бұл мүліктің толық құнын төлеп алатын мүліктің түрін жалға беру, онда уақытша пайдалануға берілген мүліктің мерзімі шамамен мүліктің амортизацияланатын және пайдаланатын мерзіміне жақын болады. Лизингтік мәміленіңтараптары: - лизинг беруші(жалға беруші); - лизинг алушылар(жалға алушылар) болып табылады. Басқашасөзбенайтқанда, қаржылық лизинг – бұл инвестициялыққызметтіңбіртүрі.
Факторинг – қаржылыққызмет, олкезде:
- Сатушыныңтауардыұсынуынан, жұмыстыорындауынаннемесе Дебитор үшіншітұлғаларғақызметкөрсетуінентуындайтынақшаныталапетуқұқығынСатушыБанккебереді,
- Банк Сатушынықаржыландырады, соныменқатарқұқықтыберугесебепшіболғанақшаталаптарынабайланыстықосымшақаржықызметтерінкөрсетеді.
Факторинг сұлбасы
Факторинг шартынжасау.
Төлемніңмерзімінкейінгежылжытуталаптарыментауардыжеткізу.
Тауарлардыңжеткізілуін, жұмыстыңорындалуын, қызметкөрсетудірастайтынқұжаттар.
Тауарлардыңжеткізілуін, жұмыстыңорындалуын, қызметкөрсетудірастайтынқұжаттардыбанккеұсынғаннанкейін 1 күнніңішіндеаванстықтөлемдерді беру.
Жеткізілгентауарүшінтөлемжасау.
Банктіңкомиссиялықсыйақысынесептеншығараотырып, қалдығынтөлеу.
Факторингтіңартықшылықтары
Факторинг несиелеудіңкейбіртүрлерініңбаламасыболыптабыладыжәнебірқатардаусызартықшылықтары бар.
Жеткізушіүшінфакторингтіңартықшылығы:
Қаражатайналымыныңшапшаңдығы;
Дебиторлардыңтөлеммерзімінентәуелсізболуы;
Тиімділік пен пайданыңартуы;
Қаржылықжоспарлаудыжетілдіру;
Кассалықалшақтықтыңқысқаруы.
Сатыпалушыүшінфакторингтіңартықшылығы:
Төлемніңтиімдішарттары;
Берешектіөтеумерзімінжоспарлау;
Сатыпалукөлемініңұлғаюы.
Жобалыққаржыландыру – бұлбөлінгенактивтердепаталатын, жобаныіскеасырудантүсетінболашақжүйеліақшаағымдарыбойыншаталапетуқұқықтарын беру нәтижесіндетартылғанқаржыныөтеужәнеқайтарудыңнегізгікөзіболыптабылатынұзақмерзімдіжобалардықаржыландыруәдісі. Жобалыққаржыландырукелісімдерініскеасыруүшінзаңбойыншажекеарнайықаржыкомпаниясықұрылады. Банк жобалыққаржыландырумәмілелерінұйымдастырубойынша, атапайтқандамемлекеттік-жекеменшікәріптестікшеңберіндегііріинвестициялықжобалардыіскеасырубойыншақызметкөрсетудіұсынады. Жобалыққаржыландырудыңүлгіліксызбасымынандай: 1.ҚРҮкіметі мен жекеменшіккомпанияларбасқақаржыинституттарыменбірлесіпакционерлікқоғамтүріндегіжобалық компания құрады. ҚРзаңнамасындажобалықкомпанияныңтиімдіқызметіүшінбелгілібіржеңілдіктерқарастырылғанболуғатиіс (салықтықжеңілдіктержәнет.б.). 2.Жобалық компания қажеттіжабдықтыжәнет.б. жеткізуүшінқұрылыс пен жөндеужұмыстарыбойынша тендер өткізеді. Жобалық компания тиістікелісімшарттар мен шарттаржасасады. 3.Жобалық компания шетелдікбанктерарасындақаржылықкеңесшіжәнебүкілжобанықаржыландырудыұйымдастырушыға тендер жариялайды, бұлреттебіздіңеліміздіңтарапынанҚазақстан Даму банкішығады. Жобалық компания жобанықаржыландыруүшінқарызалудыұйымдастыруға мандат береді. 4.Жобалық компания жобабойыншақұрылысбіткенненкейінқызметкөрсетугетүрліәлеуеттітұтынушыларменшарттаржасасады. Жобалық компания көрсетілгенқызметтентүскентүсімдершоғырландырылатынжәнеміндеттемелергеқызметкөрсетілетінарнайышоташады. 5.Шетелдік банктер ҚДБ-мен бірлесіпқарызалуды: қамтамасызетілгенеурооблигацияларды, кредиттікжелілерді, бірлесіпқаржыландырудыжүзегеасырады. Жобалықкомпанияныңшотынақұрылыс пен жөндеужұмыстарыбойыншажұмыстарғатөлеугежәнежабдықжәнет.б. тартылғанқаражаттүседі. 6.Нысан пайдалануғаберілгенненкейінарнайышотқа, тартылғанқаражатқақызметкөрсетугежіберілетінқаражатқызметтердітұтынушылардантүседі.
Инвестиционный налоговый кредит — это форма изменения срока исполнения налогового обязательства, при которой налогоплательщику предоставляется возможность уменьшить платежи по налогу на прибыль организации с последующей уплатой суммы кредита и процентов.
Он используется в РФ
Предоставляется на срок от года до 5 лет по налогу на прибыль организации, а также по региональным и местным налогам. Проценты на сумму кредита определяются по ставке, не менее одной второй и не превышающей три четвертых ставки рефинансирования Центрального банка России. В случае если организация включена в реестр резидентов зоны территориального развития, то срок предоставления инвестиционного налогового кредита может быть увеличен до 10 лет, а процентная ставка будет составлять - 0%.
Основания для предоставления кредита[править | править исходный текст]
проведение научно-исследовательских или опытно-конструкторских работ, технического перевооружения производства (на сумму 100 % от стоимости оборудования);
осуществление инновационной деятельности или внедренческой деятельности;
выполнение особо важного заказа по социально-экономическому развитию региона или предоставление особо важных услуг населению.
выполнение организацией государственного оборонного заказа
осуществление этой организацией инвестиций в создание объектов, имеющих наивысший класс энергетической эффективности, в том числе многоквартирных домов, и (или) относящихся к возобновляемым источникам энергии, и (или) относящихся к объектам по производству тепловой энергии, электрической энергии, имеющим коэффициент полезного действия более чем 57 процентов, и (или) иных объектов, технологий, имеющих высокую энергетическую эффективность, в соответствии с перечнем, утвержденным Правительством Российской Федерации;
(пп. 5 введен Федеральным законом от 23.11.2009 N 261-ФЗ)
включение этой организации в реестр резидентов зоны территориального развития в соответствии с Федеральным законом "О зонах территориального развития в Российской Федерации и о внесении изменений в отдельные законодательные акты Российской Федерации".
(пп. 6 введен Федеральным законом от 03.12.2011 N 392-ФЗ)
143. қаржылық менед-мент стратегиясы мен тактикасы
Қаржы менеджменті – бұл маңызды қаржылық шешім қабылдайтын ғылым. Қаржы менеджменті кәсіпорынның стратегиялық және тактикалық мақсаттарына қол жеткізу үшін қаржысын басқаруға бағытталған ғылым. Қаржы менеджментінің ең басты бағыты ақша ағымын және айналым қаражаттарын басқару болып табылады. Сонымен, қаржы менеджменті функционалды тұрғыдан экономикалық басқарудың жүйесі және қаржы механизмінің бір бөлігі, институционалды тұрғыдан қаржы менеджменті басқару органы, ал ұйымдастырушылық – құқықтық тұрғыдан кәсіпкерлік қызметтің бір түрі болып табылады.
Таким образом, финансовый менеджмент включает в себя стратегию итактику управления. Под стратегией в данном случае понимаются общее направление и способ использования средств для достижения поставленной цели. Этому способу соответствует определенный набор правил и ограничений для принятия решений. Стратегия позволяет сконцентрировать усилия на вариантах решения, не противоречащих принятой стратегии, отбросив все другие варианты. После достижения цели стратегия как направление и средство ее достижения прекращает свое существование. Новые цели ставят задачу разработки новой стратегии. Тактика — это конкретные методы и приемы для достижения поставленной цели в конкретных условиях. Задачей тактики управления является выбор оптимального решения и наиболее приемлемых в данной хозяйственной ситуации методов и приемов управления.
144. Теория иррелевантности дивидендов разработана Ф.Модильяни и М.Миллером.
В своей статье, опубликованной в 1961 г., они доказывают, что величина
дивидендов не влияет на изменение совокупного богатства акционеров, котороеопределяется способностью фирмы генерировать прибыль, и в большей степенизависит от правильности инвестиционной политики, нежели от того, в какойпропорции прибыль подразделяется на выплаченную в виде дивидендов иреинвестированную. Иными словами, оптимальной дивидендной политики какфактора повышения стоимости фирмы не существует в принципе. В развитие своей теории Модильяни и Миллер предложилиначислять дивиденды по остаточному принципу. Обосновывая эту идею, онивновь указывают на приоритетность правильной инвестиционной политики,которая, в конце концов, и определяет достижение основной цели, стоящейперед компанией. Именно поэтому последовательность действий должна бытьтакой;
а) составляется оптимальный бюджет капиталовложений и рассчитывается
требуемая сумма инвестиций;
б) определяется схема финансирования инвестиционного портфеля при
условии максимально возможного финансирования за счет реинвестирования
прибыли и поддержания целевой структуры источников;
в) дивиденды выплачиваются в том случае, если не вся прибыль
использована в целях инвестирования.
Таким образом, оптимальность дивидендной политики может пониматься лишьв том, чтобы начислять дивиденды после того, как проанализированы всевозможности для эффективного реинвестирования прибыли и за счет этогоисточника профинансированы все приемлемые инвестиционные проекты. Если всюприбыль целесообразно использовать для реинвестирования, дивиденды невыплачиваются совсем, напротив, если у компании нет приемлемыхинвестиционных проектов, прибыль в полном объеме направляется на выплатудивидендов.
По мнению Модильяни и Миллера, дисконтированная цена обыкновенных акцийпосле финансирования за счет прибыли всех приемлемых проектов плюс,полученные по остаточному принципу дивиденды в сумме эквивалентны ценеакций до распределения прибыли. Иными словами, сумма выплаченных дивидендовпримерно равна расходам, которые в этом случае необходимо понести длямобилизации дополнительных источников финансирования. В этом и проявляетсяиррелевантность дивидендной политики по отношению к рыночной стоимостифирмы.
145. Дивиденды представляют собой денежный доход акционеров (собственников организации). Дивидендная политика оказывает влияние на положение организации на рынке капитала. Упрощенно распределение прибыли, остающейся после налогообложения, идет в двух направлениях: на выплату дивидендов и на реинвестирование капитала. Реинвестированная прибыль является внутренним источником финансирования. При распределении прибыли необходимо иметь определенную дивидендную политику. Существует три основных подхода; иррелевантный, теория существенности дивидендных выплат («синица в руках») и теория налоговых дифференциаций.
Теория «синицы в руках» Гордона и Линтнера гласит, что ожидаемая доходность акций увеличивается по мере снижения доли прибыли, идущей на выплату дивидендов, так как инвесторы более заинтересованы в дивидендных выплатах, нежели в доходах от прироста капитала, ожидаемого за счет нераспределенной прибыли. По теории «синицы в руках» рубль ожидаемых дивидендов стоит больше, чем рубль ожидаемого прироста капитала, поскольку эта компонента является в большей мере рисковой по сравнению с дивидендной составляющей. Текущие выплаты уменьшают уровень неопределенности в отношении доходности своих инвестиций. Как вывод из теории следует превалирующая роль текущих дивидендных выплат над реинвестированием капитала.
146. Дивидендтердің сигналды теориясы – берілген теорияға сәйкес, жоғары дивидендтерді төлеу фирма өрлеуде екендігі және келешек кезеңде пайданың едәуір өсуі туралы «дабылданды». Сондықтан, дивидендтер жоғары болған сайын, келешектегі сәттілікке мүмкіндіктер көбірек болады.
Дивидендтің дабыл беру теориясы (немесе "дабылдау теориясы'', «ассиметриялық ақпарат теориясы» ).
Бұл теория ағымдағы нақты акционерлердің нарықтық құнының негізгі моделі жəне базис элементі ретінде оған төленетін үлеспайда мөлшері пайдалануына негізделеді. Төленетін дивиденд деңгейінің өсуі нақты акционерлердің бағаланатын нарықтық құнының автоматты түрде өсуін анықтайды, ал оларды жүзеге асыру акционерге қосымша табыс əкеледі. Оның үстіне , жоғары дививденд төлеу компанияның өрлеуінен хабар береді, алдағы уақытта пайдасының татымды өсуін күттіреді. Бұл теориялар арықтық қорды жоғары дəрежедегі «мөлдірлігінен» ажырамас байланыста, бұл жөнінде тез алынған ақпарат акциялардың нарықтық құнының тербелісіне татымды əсер етеді.
Үлеспайда саясатының акционерлер құрамына сай келу теориясы
(немесе «клиентура теориясы»)
Бұл теорияға сай компания дивидендтік саясатын – көптеген
акционерлердің үміті мен менталитетіне сай келетін етіп жүргізуі тиіс.
Егер акционерлердің негізгі құрамы (акционерлік компаниялар
«клиентурасы»)ағымдағы табысты артық көрсе, дивиденд саясаты
ағымдағы пайда бағытының басым жағы қолданыс мақсатына негізделген
болуы тиіс. Керісінше , егер акционерлер құрамының негізі өздерінің
алда тұрған табыстарының ұлғайғанын артық көрсе, онда дивиденд
саясаты пайданы капитал етуге басымдық беруге (пайданы бөлу кезінде)
негізделіп жүргізілуі тиіс. Акционерлердің дививденд саясатының бұл
түрімен де келіспейтіндері - өз капиталдарын өзге компаниялардың
акцияларына қайта инвестициялайды, соның нəтижесінде «клиентура»
құрамы біртекті болады.
Дивидендтер – акция бойынша төленетін табыс; пайлық инвестициялық
қордың пай бойынша төлейтін, қор компаниясын басқарушының оларды сатып алғандағы пай бойынша табысын есептемегендегі табысы; құрылтайшылар мен қатысушылар арасындағы заңды тұлға бөлетін таза табыстың бір бөлігі; заңды тұлғаның кəсіпорын таратқандағы мүлік бөлінісінен түсетін табысы, сондай-ақ құрылтайшылар мен қатысушылардың жарғылық капиталға салымы ретіндегі мүлігінен басқа, заңды тұлғаға қатысқан үлесін алғандағы табысы.
Дивиденд төлеу көздері
Дивиденд төлеу көздері ретінде: есеп беру кезеңінің таза пайдасы, өткен
кезеңдердің бөлінбеген пайдасы жəне сол мақсат үшін құрылған арнайы қорлар (соңғысы ерекше басымдығы бар акциялар табысы жетпегенде немесе қоғам шығынға отырған жағдайда үлеспайда төлеуге пайдаланады). Сондықтан теориялық кəсіпорын ағымдағы кезеңнің пайдасынан асып түсетін көлемдегі үлеспайда жалпы сомасын есепті төлеп отыра алады. Дегенмен базалық болып ағымдағы кезеңнің таза пайдасын бөлу варианты болып табылады. Кез келген кəсіпорынның таза пайдасының шамасы өзгерістерге түсіп тұрады, тіпті кейде кəсіпорын шығынмен жұмыс істеуі де мүмкін. Дивидендтердің тұрақтылығы- эмитент компаниялардың дивидендтерді өз уақытында қандай жағдай болмаса дыкелісімшартта көрсетілген шарттар бойынша тұрақты төлеп отыруы. Яғни ол акциядан түскен табыс көлеміне тікелей бауланысты. Акциялардың құны жоғарлаған сайын дивиденттердің тұрақтылығы да ұлғая түседі.
Дивидендтердің тұрақтылығы индексі- бұл эмитент компаниялардың төлеп отырған дивидендтерінің тұрақтылығын бағалауға мүмкіндік беретін индекс. Оны келесі формуламен шешеуге болады:
DSI=a*T+b*R
DSI- дивидендтердің тұрақтылығы индексі;
T- дивиденд бойынша төлем тұрақтылығын көрсететін коэффициент;
R- компания тиесілі үлес мөлшерін көрсететін көрсеткіш;
a,b- салмақ коэффициенттері.
147. Жай пайыздар дегеніміз- негізгі бастапқы сомаға есептелетін пайыздар.
Жай пайыздарды анықтау формуласы:
S =P(1+ni)
Қаржылық тәжірибеде есептеудің едәуір бӛлігі кҥрделі пайыздарды қолдану арқылы жүргізіледі. Олардың жай пайыздардан негізгі айырмашылығы – пайыздық төлемдерді есептеу базасы аударылған бастапқы табыстың ара-кідік қосылып отыруы есебінен бүкіл қаржылық операция мерзімінде өзгеріп отырады, ал жай пайыздарды есептеу базасы мұндай жағдайда өзгеріссіз қалады.
Күрделі пайыздар ережесі бойынша жасалатын есептеулерді пайыздарға пайыз аудару дегенді білдіреді.
Күрделі пайыз – пайызды табысқа есептелетін пайыздар; аударылған қарыз сомасына қосылуға негізделген табысты есептеу нысаны, бірақ төленбеген пайыздар.
Күрделі пайыздарды анықтау формуласы:
P
=
S
Дисконттау – ақшаның болашақ құнын оның ағымдағы келтірілген құнына келтіру (түзету) процесі. Дисконттауға қарама-қарсы процесс, нақты айтқанда болашақ құнды анықтау алғашқы инвестицияланған құнға күрделі пайыздарды аудару болып табылады. Дисконт мөлшері пайданың ең төменгі мөлшері болуы керек, егер де ол пайданың ең төменгі мөлшерінен төмен болса, онда кәсіпкер инвестицияны өзі үшін пайдасыз деп есептейтін еді.
Дисконт - (англ. discount), жеңілдік, айырмашылық. Бұл түсінік банктік және биржалық тәжірибеде, валюталық және тауарлық нарықтарда қолданылады. Мысалы, вексельді есепке алғанда банк клиентінен дисконт алады, ол вексельдің сомасы мен оны төлеу мерзімін есепке алумен вексель иесіне төленетін сома арасындағы айырмашылықты жылдық пайызда белгілеуді көрсетеді. қор биржалары операцияларында бағалы қағаздардың номиналы мен оның биржалық бағамынң арасындағы айырмашылықты көрсетеді. тауарлық нарықтарда дисконт – нарықтық жағдайды есепке ала отырып, келісімнің не стандарттың шарттарына сапасы сәйкес келмеуі салдарынан тауар бағасын төмендету. Мерзімді валюталық мәмілелер бойынша валюталарға баға белгілеу кезінде дисконт – қолма-қол мәмілелер бойынша валюта бағамынан оның төмендеуіне тенденция кезінде берілетін жеңілдік.
Компаудинг бұл әдістің мәні мынада - жыл сайынғы кірістің өсуіне қарай, капиталдың базалық сомасының қалай өсетінін есептеп шығамыз.
Мұндай есептің тәжірибелік мәні: егер өсу процентін өзгерте алмасаңыз, онда келешек кірістің көлеміне қажетті болатын базалық соманы өзгерте аласыз. Егер алғашқы салынған салым сомасы сізге оңай болмаса, онда сіз жылма-жылға кірістің процентін көбейтуге тырысыңыз, сонан кейін бірнеше нақтылы жылдардан соң өзіңіз тілеген, өскен мөлшердегі сомаға жетесіз.
149. Корпорацияларды қаржыландырудың көзі ретінде венчурлық бизнестің маңызына тоқталатын болсақ. 50-ші жылдардан соңында үлкен пайда алып келетін адами-зияткерлік құндылықтырға бағытталған жаңа бизнестің түрі пайда болып, тиісінше ҒТП-ң дамуына айтарлықтай үлесін қосты. Бүгінгі таңда бұл бизнес - венчурлық қаржыландыру атымен танымал. Ол ғылыми сыйымды әрі жоғары технологияларға негізделген шағын және орта кәсіпкерлікке тікелей инвестиция салуымен ерекшеленеді. Венчурлық бизнес дегеніміз – пайда табу мақсатында біреуі қаражатымен, екіншісі идеясымен инновациялық ғылыми сыйымды өнім шығаруға бағытталған үлкен тәуекелге баратын кәсіпкерлердің бірлескен жұмысы.
Венчурлық қаржыландыру басқа қаржыландырулардан, соның ішінде банктік несиеден қандай айырмашылығы болуы мүмкін:
Инвестор өз қаржысын акцияға салады.
Инвестор жаңа кәсіпорынға көмектеседі (кеңес береді, тәжірибесімен бөліседі, таныстар табады).
Тоқсандық, жылдық пайыздық төлем талап етпейді.
Банктер тәуекелі жоғары әрі ұзақ мерзімге қаржы беруден сақтанады.
Венчурлық капитал беруші акционері ретінде сәтсіздіктерді де, жауапкершілікті өзінің мойнына алады. Кәсіпорынның негізін қалаушы мен инвестор әріптес ретінде жұмыс істейді.
Егерде венчурлық инвестордың қаражаты жетпейтін болса, онда ол компаниямен бірге бес тәуекелі жоғары деңгейлерді өткенше жаңа қаржы көздерін іздейді. Бес даму деңгейінен кез келген жоғары технологиялы компания өтеді:
Компанияның пайда болуы.
Алғашқы маңызды инвестициялық венчурлық капиталды тарту.
Ғылыми сыйымды өнім шығарған дейінгі компанияның дамуы.
Компанияның жоғары рентабельді болғанынша кеңеюі, жоғары пайда алып келуі мен акцияларының қорбиржасында сатылуы пайдалы болғанынша.
Компанияның қор нарығында(немесе арнайы биржаларда) акцияларының сатылуы және көп мөлшерде пайда алып келуі.
Жаңа жоғары технологиялы компанияларды қаржыландыру сөзсіз әрқашанда жоғары тәуекелмен байланысты. Себебі инновациялық жобалардың барлығының табыс алып келетінін ешкім көрегендікпен дәл 100% сенімділікпен айта алмайды. Салмақты түрде қадам басу мен салиқалы тәуекел, тіпті 100% сенімділік болмаған жағдайда да саналы тәуекел дамудың қайнар бұлағы болып табылады. Жаңа құрылғалы жатқан компаниялар көбінесе ынталы адамдардың өз қаржысына басталады, немесе біреуден қарызға алған қаражаты болуы мүмкін. Дегенмен көп жағдайларда бұндай компаниялар шектеулі қаржы көздеріне ие. Сондықтан қосымша қомақты қаржысыз жаңа, жоба, жаңа жұмыс, жаңа бизнес , жаңа ғылыми – техникалық өнім болмаушы еді. Алғашқы қадамнан кейін ақ компания негізін қалаушылардың жеке материялдық ресурстары біте бастайды, сосын оларға жаңа қомақты көлемде инвесторлар іздеуге тура келеді. Бұл деңгейдегі компанияны қаржыландырушылар тізімі өте аз болмақ. Банк несиесі туралы айтсақ, жоғары дәрежедегі тәуекелден қорқып, әрине сонымен қатар жаңа компанияның несиелік тарихы болмағандықтан да бір де бір банк несие бермейді. Себебі банктер пайда болған жаңа компания тіпті болмайтын, тұрақты кепілдемелерді талап етеді. Мұндай жағдайда жалғыз әрі нақты қаржыландыру көзі венчурлық капитал болмақ. Венчурлық қаржыландырудың жарты ғасырлық тәжірибесі көрсеткендей, бизнестің бұл түрі кәсіпкерлерге де, венчурлық капиталисттерге де тиімді әрі ыңғайлы.
ЖақындаKazVenture венчурлық капитал мен тікелей инвестициялардың қазақстандық қауымдастығы құрылды. Бұрынғы Ұлттық Инновациялық Қор, қазіргі Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттігі Қазақстанның венчурлық қорларының Қауымдастығын құрудың бастамашысы болған. Қауымдастықтың құрылу мақсаты болып Қазақстан Республикасында венчурлық қаржыландыруды дамытуға көмектесу, венчурлық бизнестің дамуы үшін оңтайлы жағдайлар жасау, венчурлық қаржыландырудың механизмін жасап шығару, отандық және шет елдік капиталдың қатысуымен венчурлық қаржыландырудың жүйесін қалыптастыру болып табылады.