68. Инвестициялық тәуекелді төмендету әдістері мен тәсілдері.

Инвестициялық тәуекел – бұл инвестициялық шығыны қаупі, салымдардың құнсыздануы. Сол себепті шешім қабылдаушы тұлға (инвестор, менеджер) ескі және жаңа ақпаратқа қатысты өз пікірін үнемі қайта қарап, басқару шешімдерін қабылдауда ақпаратты талдау мен бағалаудың сандық әдістерін барынша меңгеру мен кеңінен қолдануға ұмтылуы тиіс. Жобаның тәуекелдерін бағалау кезінде бірін-бірі толықтыратын екі бағытта сапалық және сандық талдау әдісі бойынша жүргізіледі. Жобаның тәуекелдерін сапалық талдау әдісі қарапайым сипатта болады. Мәні бойынша талдаушы және зерттеушіні сандық нәтижеге яғни айқындалған тәуекелдің құндық бағасына және олардың жағымсыз салдарлары мен тұрақтандырушы шараларына алып келу керек. Сапалық талдау әдісінің басты міндеті – жобаға тән тәуекелдің мүмкін болатын түрлерін айқындау және идентификациялау. Сапалық талдаудың нәтижесі – сандық талдауды жүзеге асыру үшін маңызды бастапқы ақпарат болып табылады. Тәуекелді сапалық талдаудың негізгі нәтижелері жобаның нақты тәуекелдерін және оларды тудыратын себептерді айқындау, залалдарды минимизациялау бойынша ұсыныстар жасау және олардың құндық бағасын анықтау болып табылады.

Ал инвестиция жоба тәуекелдерін сандық талдау әдісі сапалық талдау әдісі барысында алынған ақпараттарға негізделеді. Және жоба тәуекелдерінің сандық анықталуын білдіреді. Яғни осы кезеңде тәуекелді жағдайлардың олардың салдарының пайда болу мүмкіндігінің сандық мәндері анықталады. Яғни тәуекел дәрежесінің сандық бағасы жүзеге асырылады.

Тәуекел деңгейін төмендеті үшін түрлі әдістер қолданылады:

- диверсификациялау;

- таңдау және нәтижелер туралы қосымша ақпараттар алу;

- шектеу;

- сақтандыру;

- жабу;

- хеджирлеу және т.б.

Диверсификациялау өздерінің арасында тығыз байланысты түрлі салым объектілері арасында инвестицияланатын қаражаттарды орналастыру процесін білдіреді. Диверсификациялау принципінде клиенттерге өз акцияларын сататын, ал алған қаражаттарды нарықтан сатып алынатын және тұрақты орташа табыс әкелетін түрлі бағалы қағаздарға салатын инвестициялық қорлардың қызметіне негізделеді. Диверсификациялау түрлі қызметтер арасында капиталды орналастыру кезінде тәуекелдің бөлімінен қашуға мүмкіндік береді. Сонымен, инвестор бір акционерлік қоғам орнына бірнеше түрлі акционерлік қоғам N акцияларын сатып алу табыс ықтималдылығын N есеге көбейтеді және сәйкесінше тәуекел деігейін N есе төмендетеді. Кейде инвестор нәтижелер анықталмаған және шектелген ақпараттар жағдайында шешім қабылдайды. Әрине, егер инвесторда толық ақпарат болса, ол сапалы болжам жасап, тәуекел діңгейін төмендете алатын еді. Бұл жағдай ақпаратты тауар ретінде көрсетеді. Ақпарат бағалы тауар болып табылады, ол үшін инвестор үлкен ақша төлеуге дайын, олай болса, ақпаратқа капитал салымы кәсіпкерліктің бір сферасы болып табылады. Толық ақпарат құны толық ақпарат бар кездегі бір нәрсенің күтілетін сатып алу құны мен ақпарат толық емес жағдайдағы күтілетін құн арасындағы қатынасы ретінде есептеледі. Егер болжам нақты болып шықпаса да, қаражаттарды перспективаға өткізудің сапалы болжамын қамтамасыз ететін сұраныс пен өткізу нарығын зеттеуге салған тиімді.

Шектеу – шығыстар, сатулар, несиелер және тағы басқалардың шекті сомасын бекіту. Шектеу тәуекел деңгейін төмендетудің маңызды құралы болып табылады және шектеуді банктер қарыз беруде, овердрафт келісімшартына отырғанда; шаруашылық жүргізуші субъектілер тауарларды несиеге(несие карточкасы бойынша), жол чектері және еврочектер бойынша сату, инвесторлар капитал салымы сомасын анықтау кезінде қолданады.

Сақтандыру мәні – тәуекелден қашу үшін инвестор табыстың бөлігінен бас тартуға, яғни тәуекел деңгейін нөлге дейін төмендету үшін төлеуге дайын. Егер сақтандыру құны мүмкін болатын шығысқа тең болса, онда тәуекелге қарсы инвестор басынан кешу мүмкін кез келген қаржылық жоғалтуларды толық өтеуді қамтамасыз ететіндей сақтана алады. Қаржы тәуекелдерін сақтандыру оның деңгейін төмендету әдістерінің ең тараған түрі болып табылады. Сақтандыру – бұл ерекше қаржылық қатынастар. Бұл қатынастар үшін міндетті түрде екі жақ болуы қажет: сақтандырушы мен сақтанушы. Сақтандырушы сақтанушы төлемдері есебінен ақша қорын (сақтандыру немесе резервтік қор) құрады.

Корпорацияда сақтандыру шарасы өте оңай. Клиент өтінішін жібереді, корпорация сақтандырумен қорғау нұсқаларын карастырып, клиентке өз ұсынысын жібереді. Екі жакты келісім болған жағдайда сақтандыру шарты жасалады. Сақт/ң бұл турі Корпорацияның сақт/у ережелерімен реттеледі. Бұл сақтандыру өнімi инвесторды инвестициялау еліндегі саяси тәукелдерден сактандырады. Саяси тәуекелдер:

• Экспроприация - инвестициялау елінің мемлекеттік органының сақтандыру объектісіне қатысты сактандырылушының меншіктік құқығын шектейтін немесе одан айыратын заңды және әкімшілік әрекеті, соның ішінде экспроприациялау, ұлттандыру, 6 айдан кем емес мерзімге тәркәлеу, егер сақтандыру шартында басқа мерзім белгіленбесе, меншік құқыгын шектеу aктілері;

• Инвестициялау eлiндeгі соғыс, азаматтық толқулар, бұқаралык сипаттағы тәртіп бұзушылықтар;

• Инвестициялау елінің мемлекеттік органының 6 айдан кем емес мерзім бойы, егер сақтандыру шартында баска мерзім белгіленбесе, еркін айырбастау валютасына айырбастау және инвесторға инвестициялау елінен инвестицияланған капитал мен ол бойынша табысты трансферттеуге кедергі жасауға байланысты күтпеген іс-әрекеттері.

Сақтандырудың артықшылықтары:

- Инвесторлар ушін артыкшылығы саяси тәуекелдер салдарынан болған залалдардың орнын толтыру кепілдігі болып табылады,бұл негізгі қызметке көбірек көңіл аударуға мүмкіндік береді