95. Салық механизмі және оның элементтері

Салық механизмі салық теориялары ауқымында ұымдастырушылық-экономикалық категория ретінде қарастырылырп, сонымен қатар объективті түрде өндіріс жасалған ұлттық табыстың бөлігін қоғамдастыру арқылы қайта таратушы қатынастардың басқаруына қажетті процесс. Салықтық механизм салықтық құқыққа, салық салуды басқарудың негіздеріне сүйене отырып, салықтық қатынастарды реттеуге мүмкіндік береді.

Салықтық механизм – бұл салықтық құқық қатынастары (салықтық жоспарлау) субъектілерінің жоспарлы, нақты орындалған, болжамдық салық міндеттерін бағалауын, белгіленуін ынталандырушы сипаты ретінде мемлекет бюджетінің орындау барысында ағымдағы араласудың ғылыми-негізделген шаралардың қабылдануын және салық заңының нормаларының бұзылуын кезінде әсер ету шараларының санкцияларын анықтайтын мемлекеттің заң актілерінің барлық арсеналдарының айырықша құқықтық нормаларымен регламенттелген өзара әрекет ететін үш қаржылық бюджеттік саланың кешені. Салық салудың әдістері мен жолдары, салы салудың незігі қағидалары салық салуды ұйымдастыру салық механизміне жатады. Қандай да бір мехназимнің құрамында бірнеше тетіктер мен элементтер болады. Сол сияқты салық механизмі де белгілі бір салық элементтерінен тұрады.

• Субъект

• Объект

• Салық көзі

• Салық ставкасы

• Салық өлшем бірлігі

• Салық оклады

• Салық жеңілдіктері

• Салық төлеу мерзімі мен тәртібі

• Салық төлеушінің және салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері

• Салық төлеуін бақылау

• Салықтық жазалау шаралары

Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық салу саясатының негізгі бағыты- салық жүйесін құру жіне оның тиімді жұмыс істеуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру. Салық салудың әдістері мен жолдары, салық салудың негізгі қағидалары, салық салуды ұйымдастыру – салық механизміне жатады. Салық салу элементтері: обьект, субьект, салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем бірлігі, салық оклады, салық жеңілдіктері, с.төлеу мерзімі мен тәртібі, с.қызметі органдары мен төлеушілерінің құқықтары мен міндеттері, с.төлеуді бағалау, с-тық жазалау шаралары. Обьект- салық салынатын мүлік. Субьект- заңды н/е жеке тұлға,яғни салық төлеушілер. С.көзі- с.салынатын табыс,ол жылдық жиынтық табыс пен шегерімнің айырмасы ретінде сипатталады. С.ставкасы- бір өлшем бірлігінен алынатын с.мөлшері.Оның 3 түрі бар: прогрессивті с.ставкасы- с.салынатын табыстың өсуіне сәйкес ұлғайып отырады. Пропорционалды с.ставкасы- с.са лынатын табыстың өлшеміне байланыссыз тұрақты пайызбен төленеді. Регрессивті с.ставкасы- с.салынатын табыстың өсуіне байланыста с. Ставкасының төмендеуі. С.өлшем бірлігі- салық төлеушінің табысына қарай алынатын с.сомасын білдіреді.Салық оклады-с.төлеушінің белгілі бір обьектісінен төлейтін с.сомасы. С.жеңілдіктері- заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп н/е с.төлеуден түгелдей босату. Оған с.тан босатылатын, салық салынбайтын минимум, шегерім, с.ставкасын төмендету, с.төлеу мерзімін ұзарту жатады.