81. Релевантты ақша ағындарының жіктелуі.

Ақша ағымы – қаржылық жыл ішінде банктің табатын және төлейтін ақшалай қаражаттар сомаларының арасындағы айырма болып табылады.

Ақшалай ағымның бағалану көрінісі ең қолайлы және тиімді анализдік инвестициялық проектте жүреді.Көптеген ақшалай ағымдары 2 элементтен тұрады: қажетті инвестиция, ақша ағымдарының шыққан шығындармен байланысты. Алдыңғы болжанған болжаммен бағаның көбінесе басқа мамандықпен сонымен қатар маркетингпен бухгалтерлер, кәсіпкерлермен, шығарушылар. Ең басты қаржылық процесте көрсетіледі:

1.Координациялық және басқадай мамандығы бойынша;

2.Экономикалық көріністермен көрсетілген көріністермен дайындалған дайындықпен;

3.Қарсыластық тенденциялық бағалау формасы .

Ақшалай ағымдар және бухгалтерлік есеп. Басқадай қате көздерге байланысты бұл бухгалтерлік есепті әр түрлі біріктірулер және кірістер, ал олар көбінесе бір келісімде болмайды, қорытындыға келу үшін ақша ағымы қажет.Мысалы: бухгалтер өзіндік кірістерді, олар ақша жүйесінде жүреді, олар ақша ағымдарына байланысты емес жартылай айналыстағы ағымдар кредит арқылы жасалады. Кіріс кірген кезде шығынды санамайды капиталдың кіріс арқылы олардың ақшалай қосылғандығын керісінше амортизациялық санау жүйесі жүреді, ақшалай ағымға тиіспейді.

Тікелей әдісті қолданған жағдайдағы операциялық қызметтің нәтижесінде туындайтын ақша қаражатының ағынына жатады:

- түсімдеріне өнімдерді өткізуден алынған түсім тауарлы – материалдық қорларды жеткізуден және қызмет көрсетуден түскен аванстар: түрлі сипатта сыйақы төленген дивиденттер мен рояльтилердің проценттері басқа да және өткізуден тыс табыстар басқа түсімдер.

- жұмсалуына жатады өндірістік шығындары; тауарлы – материалдық қорларды жеткізуге, жұмыстарды орындауға және көрсетілген қызметтерге берілген аванстар, материалдар мен тауарлар үшін жеткізушілер мен мердігерлерге төлемдер, жалақы бойынша төлемдер мен басқа да төлемдер, бюджетпен әлеуметтік сақтандыру органдарымен бюджеттен тыс қорлармен есеп айырысу проценттерді төлеу басқа да төлемдер

Инвестициялық қызмет ұзақ мерзімді активтерді сатып алу мен

сату өтелген несиелерді беру мен алу болып табылады. Инвестициялық қызметтердің нәтижесінде пайда болған ақша қаражаттары қозғалысының мысалы:

1.Ақша қаражаттарының түсуі:

- негізгі құралдары басқада ұзақ мерзімді активтерді және материалды емес активтерді сатудан түскен түсімдер;

- қаржылық инвестицияларды өткізуден;

- басқа заңды тұлғаларға берілген несиелерді алу;

- басқа түсімдер;

2.Ақша қаражаттарын алу:

- күрделі жұмсалымдар;

- негізгі құралдарды басқа ұзақ мерзімді активтерді және материалды емес активтерді сатып алу;

- қаржылық инвестицияларды сатып алу;

- басқа заңды тұлғаларға несие беру;

- басқа да төлемдер болып табылады.

Ақша ағынымен қатар инвестициялық жобаларды қорланған ақша ағымы пайдаланылады оны сипаттайды:

- қорланған түсім;

- қорланған жұмсалу және қорланған сальдо.

Олар есепті кезеңінің әр қадамына берілген және барлық өткен қадамдарда сәйкес ақша ағымдарының қосындысы болып табылады.

Есепті кезең қадамдарға уақыттың бөліктеріне бөлінеді. Сол уақыт ішінде қаржы көрсеткіштерді бағалау үшін пайдаланылатын деректер жиналады.

Ақша ағымы ақша қаражатының түсуі мен жұмсалуы. Әр қадамында ақша ағымының мәні сипатталынады:

- тұсімнен осы қадамдағы ақша түсуінің шамасымен;

- жұмсалумен – осы қадамдағы төлемдерге тең;

- сальдо түсім мен жұмсалу арасындағы айырма.

Ақша ағымы әдетте кәсіпорынның әр түрлі қызметтер ақша қаражатының қозғалысынан тұрады:

1.инвестициялық қызметтен ақша ағымы;

2.операциялық қызметтен ақша ағымы;

3.қаржы қызметтен ақша ағымы.

Операциялық қызметі – кәсіпорынның, ұйымның табыс табу жөніндегі негізгі қызметі мен инвестициялық және қаржы қызметіне қатысы жоқ өзге де қызмет.

Инвестициялық қызметі – ұзақ мерзімді активтер мен қаржы инвестицияларын сатып алу және сату.

Қаржы қызметі – меншікті капитал мен қарыз қаражаттарының мөлшері мен құрамындағы өзгеріс нәтижесі болып табылатын кәсіпорын қызметі.

Релевантты ақша ағындары деген сөздің мағынасында «-» таңбалы ағын «+» таңбалы ағынға ауысуын білдіреді. Релевантты ақша ағындары стандартты, қарайым инвестициялық жобаларға тән, яғни ақша қаражаттарының инвестициялық жобаға салынып, ұзақ уақыт бойы сол жоба бойынша еселенген түрде қайтып алынуын білдіреді.

Инвестициялық жобаға ақша қаражаттарын құяр алдында тек инвестициялық жобаның құрылымын зерттеп қана қоймайды, сонымен қоса ақша ағынын дұрыс жұмсау, яғни релевантты (релевантты емес) екеніне көз жеткізіп, бұл деген инвестициялық жобаны салыстырып таңдар кезде таңдау талаптарын жеңілдететін және болашақта нәтижелі жоба болатын жобаны таңдаудың талаптарының бірі.

Релевантты ақша ағынымен жүзеге асатын инвестициялық жобаның классификациясы мынадай болады:

1. Инвестициялық жоба тұрақты кіріспен. Бұндай жобалар

алғашқы бастамадағы салымдар бойынша яғни, келесі белгілі бір мерзімдер аралығында салым салып тұратын жобалар болып табылады. Интервал алдын ала анықталады немесе сол кезде беліглі болады. Ағынның белгілі бір кезеңдер арасында салынуы аннуитет деп аталады. Мысалы, жылжымайтын мүлікті немесе жер учаскелерін белгілі уақыт аралығында тұрақты арендалық ставкада сақтау. Тағы банкке фиксалды процент бойынша капиталды салым ретінде салу.

Бұнымен қоса, жобаның тиімді болуы үшін бастапқы ақша салымының көрсеткіштері маңызды, бұл бойынша жобаға ақша салуға бола ма жоқ па мәселесі шешіледі. Сонымен қоса, жобаның нарықтағы алатын орнына да мән беру керек, бұл жобаның болашақта ұзақ уақытқа табыс алу мүмкіншілігінің бар жоғын шешеді.

Осы типтегі жобаларды қабылдағанда ең алдымен тез табысқа жетуді қарастырмай, ұзақ уақытқа жоба созылса да тұрақты сенімді табыс алуға мүмкіндік туғызатын жоба болып табылуы керек. Бұған зейнетақы қорлары секілді мысалын келтіруге болады.

2. Болашақта өсіп тұратын табысы бар инвестициялық

жобалар. Бұл түрі алдыңғы тұрақты кіріс алып отыратын түріне ұқсайды, бірақ ең басты айырмашылығы бұл жерде белгілі бір уақыт арасында салып тұратын салым өсіп тұрады. Мысалы ретінде, өндірістік және торговые предприятие, және басқа іс жүргізетін яғни өзінің қызметін уақыт өткен сайын ұлғайтатын өнеркәсіптер жатады. Бұл тип ең кең тараған түрге жатады, яғни инвестициялық жобаны таңдар кезде осыған да үлкен мән беріледі.

3. Аккумуляторлық типтегі инвестициялық жобалар. Бұл тип бір

реттік салым салу есебінде жүзеге асады. Бұл тип бойынша жобаның өміршеңдігі белгілі бір уақыт мерізіміне жоспарланған болып, жоба мерзімі біткенде аяқталады.

Бұл типтің басты ерекшелігі, өзі айтып тұрғандай белгілі бір уақыт аралығында өмір сүретін жобаға ақша ағынын салып, сол жобаның табыс көзіне кірген соң салған салымыңды еселеп бір реттік алу болып табылады. Кейде табыс көзі интервал бойынша бөлініп алынуы мүмкін. Қарапайым мысалы ретінде, жылжымайтын мүлік құрылысын (үй) келтірсек болады. Құрылыс салынғанда ақшасын салады, біткен соң табысын алады. Қаржылық сферада жинақ салымдары мысалы бола алады.

Бұл типте жоспарланған табыс пен шығын жоба басталмай жатып анықталады, және аяқталған соң сол табыс көзі беріледі.

4. Спекулятивтік инвестициялық жоба. Бұл тип шығын және

кіріс операциясы негізінде жүзеге асады және қысқа мерзім ішінде орын алады. Мысалы, сатып алу сату операциясы, және бағалы қағаздар, валюта бойынша операциялар жатады. Бұл типті қысқа уақыт ішінде аз ақша қаражаттарымен жүзеге асырған қте тиімді.