246 Банктің валюталық операциялары, оның түрлері мен ерекшелігі

“Валюталық реттеу туралы” Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес кез келген валюталық құндылықтармен жасалған операциялар валюталық болып табылатындығын ескеру керек, атап айтқанда:

-меншік құқықтарының және өзге де құқықтардың валюталық құндылықтарға көшуіне байланысты операциялар, оның ішінде төлем қаражаты ретінде шетел валютасы және шетел валютасындағы төлем құжаттары пайдаланылған операциялар;

-кез келген тәсілмен валюталық құндылықтарды Қазақстан Республи-касына әкелу және жөнелту, сондай-ақ Қазақстан Республикасынан әкету және жөнелту;

- халықаралық ақша аударуларды жүзеге асыру.

Мұндағы валюталық құндылықтарға мыналар жатады:

шетел валютасы;

номиналы шетел валютасында көрсетілген бағалы қағаздар және төлем құралдары;

тазартылған құйма алтын;

ұлттық валюта, резиденттер мен бейрезиденттер арасында олармен операциялар жасалған жағдайда құны ұлттық валютамен көрсетілген бағалы қағаздар және төлем құжаттары.

Мұндағы резиденттерге жататындар:

ҚР-ның тұрақты тұрғыны, соның ішінде уақытша шетелде немесе республикадан тысқары жерлерде мемлекеттік қызметте жүрген жеке тұлға;

ҚР-ның заңдылықтарына сәйкес құрылған барлық заңды тұлғалар, олардың республика ішіндегі немесе одан тысқары жерлерде орналасқан филиалдары мен өкілеттігі;

ҚР-нан тысқары жердегі орналасқан дипломатиялық, сауда және өзге де өкілеттіктер жатады.

Ал, бейрезидентерге резидент құрылымында көрсетілмеген ҚР-ң барлық заңды және жеке тұлғалары немесе одан тысқары жерлердегі олардың филиалдары мен өкілеттіктері жатады.

Кейбір экономикалық әдебиеттерде валюталық құндылықтар қатарына бағалы металдар (алтынан басқа да) мен табиғи асыл тастарды (алмаз, рубин, изумруд, сапфир, александрит жене жемчуг) жатқызады.

Валюталық операциялар ағымдық операциялар және капитал қозғалысымен байланысты операцияларға бөлінеді.

1. Ағымдық операцияларғажататындар:

тауарлар, жұмыстар және қызметтер үшін төлемнің не аванс төлемінің мерзімін 180 күннен аспайтын мерзімге ұзартуды көздейтін экспорт-импорт мәмілелері бойынша есеп айрысуларды жүзеге асыруға арналған аударымдар;

180 күннен аспайтын мерзімге несиелер беру және алу;

салымдар (депозиттер), инвестициялар, заем және өзге операциялар бойынша дивиденттерді, сыйақыларды және өзге де табыстарды алу және аудару;гранттарды қоса алғанда, сауда сипатына жатпайтын аударымдар, мұрагерлік соманы, жалақыны, зейнетақыны, алименттерді және басқа сомаларды аудару;осы заңмен капитал қозғалысына байланысты операцияларға жатпайтын барлық өзге де валюталық операциялар.

2. Капитал қозғалысына байланысты операцияларға жататындар:

инвестицияларды жүзеге асыру;

интеллектуалдық меншік объектілеріне ерекше құқықты толық беруді көздейтін мәмілелер бойынша есеп айырысуларды жүргізуге арналған аударымдар;

мүліктік құқыққа және өзге де жылжымайтын мүлік құқығына төлеуге аударымдар;

тауарлар, жұмыстар және қызметтер үшін төлемнің не аванс төлемінің мерзімін 180 күннен асатын мерзімге ұзартуды көздейтін экспорт-импорт мәмілелері бойынша есеп айрысуларды жүзеге асыруға арналған аударымдар;

180 күннен асатын мерзімге несиелер беру және алу;

өздері тіркелген мемлекеттердің заңдары бойынша банк операцияларын жүзеге асыруға құқығы бар шетел банкілерінде және өзге де қаржылық ұйымдарда салымдарды (депозиттерді) жүзеге асыру;

зейнетақы активтерін жинақтауға байланысты мәмлелер бойынша халықаралық аударымдар;

жинақтау сипатындағы сақтандыру және қайта сақтандыру шарттары бойынша халықаралық аударымдар.

Валюталық операцияларды біздің елімізде шетел валютасымен банктік операциялар жүргізуге ҚР Ұлттық банкінен алған лицензиясы бар өкілетті банктер ғана орындай алады. Сонымен қатар, ҚР Ұлттық банк валюталық реттеуді және валюталық бақылауды жүргізеді.

Валюталық реттеу – нормативтік құқықтық актілерді жасау және бекіту, ақпараттар жинау, валюталық заңдылықтардың орындалуына бақылау жасау, заңмен көзделген санкцияларды қолдану шараларын білдіреді.

Валюталық заңға сәйкес, валюталық реттеу шараларына мыналар жатады:

лицензиялау;

тіркеу;

хабарлау.

Тіркеу және лицензиялауға жататын валюталық операциялар тізімі төмендегі кестемен берілген.

	Валюталық операциялар түрлері	ҚР-на кіретін	ҚР-шығатын
1	180 күн мерзімнен асатын коммерциялық несиелер	Тіркеледі	Лицензияланады
2	Тікелей инвестициялар	Тіркеледі	Тіркеледі
3	Бағалы қағаздарды сатып алу	Тіркеледі	Лицензияланады
4	180 күн мерзімнен асатын қаржылық займадар	Тіркеледі	Тіркеледі
5	Капитал қозғалысымен жасалатын өзге операциялар	Тіркеледі	Тіркеледі