10. Ультрадыбыстық беттік өңдеу.

Ультрадыбыстық өңдеу - технологиялық процесте ультрадыбыстың затқа әсері. Ультрадыбыстық өңдеуде электроакустикалық сәуле шығарғыш технологиялық аппаратттар қолданады. Сәуле шығарғыштың негізгі элементі электроакустикалық түрлендіргіш болып табылады. Қатты заттарды ультрадыбыстық өңдеу негізінен металдарды, пластмассаларды, тканьдарды пісіруде, металдарды, әйнектерді, керамика және алмазды кесуде, сонымен қоса металдарды қысыммен өңдеуде қолданылады. Жұмыс істеу принципі: өңделетін деталь технологиылық столда орнатылады. Технологиялық аймаққа дәнді сумен қоспаны инструменттің сәуле шығарғыш беті мен өңделетін бұйым арасынан береді. Инструмент ультрадыбыстық жиілікпен дәнді соғады, нәтижесінде бұйым материалы бұзылады. Кішкене уақыттан кейін бұйымда белгі қалады. Ультрадыбыстық өңдеудің негізгі параметрлеріне: өнімділігі, өңделетін беттің сапасы және өңделетін беттің нақтылығы жатады. Өңделетін беттің тазалығы: дәннің өлшеміне; бұйымның материалына; инструменттің қысымына байланысты. Дәннің өлшемі кіші болған сайын, беттің тазалығы жоғары болады. Жоғары өнімділікті алуда, 100-110мкм ұнтақтарды қолдану өте тиімді болып табылады. Ультрадыбыстық өңдеудің нақтылығы: дәннің өлшеміне, инструменттің тозуына және өңдеу тереңдігіне байланысты. Өңдеу процесі кезінде инструмент пен зерттелетін беттің ортасында дәннің өлшеміне дейін жететін саңылау пайда болады. Саңылау шамасы өңдеу тереңдігіне байланысты. Инструменттің тозуы бұйым материалының қасиетіне байланысты. Бұл технологиялық процестің ең бір артықшылығы экологиялық тазалығы жоғары және де тозуға беріктіліг екі немесе одан да көп есе жоғары болып келеді.

11. Наноұнтақтарды алу әдістері: Газдық фазалық синтез әдісі.

Изоляцияланған нанөбөлшектерді әдетте металлды, құйма немесе жартылай өткізгіштерді инертті газ атмосферасында төмегі қысымды қадағалап буландыру арқылы алады. Нанокристалл порошокты алудың ең қарапайым тәсілі. Ваккумда буланумен салыстырғанда сиретілген инертті атмосферадағы зат атомдары газ атомдарымен соқтығысқанда кинетикалық энергетикасынан тезірек айырылады. Бұл бағыттағы бірінші жұмыстарды 1912 жылы, вакуумда Zn, Cd, Se, As және сутек, азот, көмірқышқыл газдарының булануын зерттеген. Нәтижесінде алынатын бөлшектердің размері қысыммен газдың атомдық массасына байланысты екенін анықтады. Ғалымдар қыздырылған вольфрам жібі бар алтынды, азот қысымы 0,3 мм рт.ст ( 40Па) да конденсатта бөлшектін сфералық диаметрі 1,5 нан 10 нм болатын бөлшектерді алды. Олар бөлшектің өлшеміне қысыммен булану жылдамдығынын төмендігі әсер ететінің анықтады. Әр тірлі қысыдағы H₂, Ge, Ar газдарды конденсациялау арқылы алтынды буландырып 100 ден 20 нмге дейін бөлшектерді алуға болатынын анықтады. Буланумен конденсация арқылы алынған нанокристалл бөлшектерінің размері: нм. Нанокристалл бөлшектерін булану және конденсациямен алу әдісінің негізгі заңдылықтары: нанобөлшектер конденсациязонасында буды суыту кезінде пайда болады, бірінші будың қысымын бірнеше жүз паскельге дейін тез көтереді, кейін жайлап 2500 Паскальға дейін жай әкеледі, Бір қысымда гелийден ксенонға газдардың ауысу кезінде, яғни тығыздығы төмен газдан тығыздығы жоғары газға ауыссу кезінде бөлшектердің өсуі бірнеше есе өседі.