38. Бас жиынытық түсінігі,таңдамалы жиынтықтың қасиетін сипатта.

Біркелкі шамалардың біраз саны статистикалық жиынтық деп аталады. Статистикалық жиынтықты жалпы және жекелеген деп бөлеміз. Жалпы жиынтық бұл бас жиынтыққы жатады.Екеуін бір ұғым деп қарастыруға болады. Егін даласында бірдей жағдайда өсірілген бір сорттың өсімдіктері жалпы яғни бас жиынтық болып табылады. Біз қанша талпынсақта осы сортқа жататын барлық өсімдікттредің биіктігін өлшеп шығуға ,масақшаларын,дәндерін есептеп шығуға шамамыз келмейді. Сондықтан бұларды зерттеу үщін жеке жиынтық немесе іріктеу,кейде оны таңдамалы жиынтық деп те атаймыз. Яғни егін даласының бөліктерінен алынған өсімдіктердің белгілі санын пайдюаланамыз. Дұрыс алынға іріктеу жалпы статистикалық жиынтықтың қасиеттері жөнінде пікір айтуға мүмкіндік береді. Бір тәжірбиеде Ротамштет станциясында екі топ егін даласындағы тастардың мөлшерін анықтау үшін бірінші топ тек біркелкі орташа тастарды ғана,ал екінші топ белгілі қашықтықта кездескен ірілі ұсақты тастардың бәрін таңдамай алды. Тәжірбие нәтижесінде 1-ші топта тастардың орташа мөлшері әртүрлі,ал 2-ші топта орташа мөлшері бірдей болып шықты. Әдейі емес іріктемелерді кездейсоқ сұрыптау рендомиздік д.а.

39.Зерттеудің қателігін және дәлдігін тап.

Дәлме дәл ариф.орта шаманы біз тек барлық жалпы жиынтықты зерттегенде ғана анықтай аламыз. бірақ олардың бәрін зерттеу мүмкін емес. сондықтан практикада біз көлемі жөнінен үлкенді кішілі іріктеулерді ғана пайд. Мыс. 100 өсімдікті алып,биіктікткрін өлшеп а.о.ш есепиейік. Осы іріктеуде табылған өсімд. Орташа биіктігі 50см болса,оларды 20 дан топтарға бөлейік. Әр топтағы өсімд. Қайта өлшеп а.о.ш табамыз. Осылайша жаңадан тапқан орта шама алғашқысына дәл келмейді. Ауытқиды. Сондықтан а.о.ш көрсетумен қатар осы орта шаманың қандай мөлшерге дейін ауытқи алатынын көрсету керек. Орта шаманың қатесін m белгілейміз. Оның формуласы : m= ; M±m

Тәжірбиеніңдәлекекндігінанықтаудыңмаңызызор. ТәжірбиедәлдігіРарқылыбелг. Формуласы: Р%= ; яғни қатенің ариф орта шамаға процент пен алған қатынасын есептеу арқылы табылады. Егер Р –ның мәні 3 тен кем болса тәжірбие дәл,5 пайыз болса –қанағаттанарлық,ал 6-7 –нің арасы болса және одан артық болса қорытынды қате болуы мұмкін. Мұндай жағдайда тәжірбиені қайта қайталау керек.

40. Арифметикалық орта шама қателігін табыңыз.

Дәлме дәл ариф.орта шаманы біз тек барлық жалпы жиынтықты зерттегенде ғана анықтай аламыз. бірақ олардың бәрін зерттеу мүмкін емес. сондықтан практикада біз көлемі жөнінен үлкенді кішілі іріктеулерді ғана пайд. Мыс. 100 өсімдікті алып,биіктікткрін өлшеп а.о.ш есепиейік. Осы іріктеуде табылған өсімд. Орташа биіктігі 50см болса,оларды 20 дан топтарға бөлейік. Әр топтағы өсімд. Қайта өлшеп а.о.ш табамыз. Осылайша жаңадан тапқан орта шама алғашқысына дәл келмейді. Ауытқиды. Сондықтан а.о.ш көрсетумен қатар осы орта шаманың қандай мөлшерге дейін ауытқи алатынын көрсету керек. Орта шаманың қатесін m белгілейміз. Оның формуласы : m= ; M±m

41. Арифметикалық орта шаманың қатесін қысқа жолмен есептеу,Молденгауер факторы.

Варианттары көп ал қайталанулары аз тәжірбие мәліметтерін өңдеген кезде ариф орта шаманың қатесін жеңілдеу жолмен де есептеп шығаруға болады. Ол үшін Молденгауер факторын (К констант) пайд. К=

Ал а.о.ш қатесін есептеудің жеңілдеу жолының формуласы: m=[[a]]*K

Мұндағы [[а]] –таңбадан тәуелсіз ауытқулардың қосындысы.