51. Репрезентивтілік теориясын талқылаңыз, тәжірибе қатесін қысқа жолмен табыңыз

Таңдамалы жиынтық белгілі бір жағдайда барлық бас жиынтықты сипаттайды. Бұл таңдамалы жиынтықтың қасиеті репрезентативтілік деп аталады, яғни белгілі бір дәлдікпегі көрсеткіш. Таңдамалы жиынтықтың репрезентативтілігі басқа да қасиеттер сияқты жеткілікті және жеткіліксіз деңгейде көрінуі мүмкін. Бірінші жағдайда таңдамалы жиынтықтың бас параметрлерінің сенімділігі, екінші жағдайда сенімсіздігі алынады.Іріктемелік жиынтықта қателік болдады.Бас жиынтықта қателік болмайды ,N Бұл жиынтықта қателікті іріктемелі жиынтықтағы қателік көрсетеді, оны репрезентативтілік деп атайды.Биометриялық есептеулер нәтижелері кездйсоқтық жолмен жинақталған, яғни әдістемелік тұрғыдан дұрыс құрылып, топтастырылған жиынтықтан алынса - репрезентативті болады.Мысалы , жиынтық блгілерінің орташа мәндерінің репрезентативтілігін , олардың қателік мәндері нің мөлшері арқылы бағалауға болады.

Арифметикалық орта шаманың қатесін жеңіл жолмен табу, варианттары көп ал қайталанылу саны азырақтау тәжірибе мәліметтерін өңдеген кезде арифметикалық орта шаманың қатесін жеңілду жолмен де есептеп шығаруға болады.Ол үшін Молденгауер факторын пайдалана отырып, мына формуламен есептейді; m= * k

Мұнда - таңбадан тәуелсіз ауытқулардың қосындысы , ал К – мына формуламен

К= 1/ 0,79788* бойынша есептеп шығарылған , қайталанулардың санына қарай өзгеріп отыратын константа.

қайталанулар саны	константа	кайталанулар саны	константа
3	0,2904	7	0,0731
4	0,1809	8	0,0592
5	0,1253	9	0,0492
6	0,0934	10	0,0418

Қателіктер саны көп болған жағдай да қателіктерді жеңілдеу жолмен есептеу көп уақыт үнемдеуге көмектеспейді.

52.Негізгі статискалық көрсеткіштерді тура әдіс арқылы есептеп, вариациялық қатар құрмағандағы орта арифметикалық шаманы есептеу жолын көрсетіңіз.

Биологиялық және ауылшаруашылық ғылыми –зерттеу жұмыстарында көбінесе ариметикалық орта шаманы табудың үлкен маңызы бар. Өзінен оң және теріс ауытқуларының қосындысы нөлге тең шама – арифметикалық орта шама деп аталады. Арифметикалық орта шаманы табу үшін барлық вариантты қосады және оларды бақылаулар санына бөледі. Вариациялық статистикада арифметикалық орта шама М немесе Х (икс покрытое ) арқылы белгілейміз.

Ариметикалық орта шаманы табу үшін мына формуланы қолданамыз:

х Арифметикалық орта шаманы осылайша есептеу тек бақылаулар саны аз болғанда ғана немесе электрондық есептеу машиналарын пайдаланған кезде ғана қолданылады. Варианттардың саны көп күрделі вариациялық қатарларды өңдеген кезде арифметикалық орта шаманы осылайша есептеу көп еңбек сіңіруді қажет етеді. Сондықтан орта шаманы есептеу үшін моменттер әдісі немес кез келген бастама әдісі қолданылады. Кластарға жіктелген вариациялық қатардан орта шама табу формуласы : M=W±в*l W- кездейсоқ кластың орталық мәні; L – класс аралықтары ; Практикалық және ғылыми мақсаттар кейде біркелкі материалды зерттеуден алынған бірнеше орта шамаларды біріктіруді және осылайша біріктіру негізінде зерттелген материалдың бардығын сипаттай алатын бір жалпы орта шама табуды қажет етеді. Әрбір жеке орта шаманы табуға себепкер болған бақылаулар санын оның салмағы деп атайды.

Алынған орташа өнім туралы дұрыс түсінігіміз болу үшін біз өлшенген орта шаманы есептеп шығаруымыз керек. Яғни, әрбір орта шаманы өзінің салмағына көбейтіп,ол көбейтінділердің қосындысын салмақтарын қосындысына бөлу керек.

Мысалы 3 өсімдіктің жемістерінің саны 4,5,6 болсын делік. Осы 3 өсімдіктердің жемістерінің орта шамасы (4+5+6):3=6 болады. Осы орта шамадан 4=(-2) ,5=(-1) ,9=3 болып ауытқиды. Яғни оң және теріс ауытқулардың қосындысы (-2)+ (-1)+3 = 0.

52)Материалды статистикалық өңдеудің негізгі мақсаттарының бірі –тәжірибеден алынған жиынтықтардың өздеріне тән ерекшеліктерін сипаттайтын көрсеткіштерін табу және оларды бір-бірімен салыстыру болып табылады.

Статистикалық жиынтықтарды екі көрсеткіш жеткілікті , толығырақ сипаттай алады; 1)Белгінің орта мөлшері 2) өзгергіштік немесе шашырап бытырау дәрежесі . Белгілердің орта мөлшері ұғымын қарастырайық. Биологиялық және ауылшаруашылық ғылыми –зерттеу жұмыстарында көбінесе ариметикалық орта шаманы табудың үлкен маңызы бар. Өзінен оң және теріс ауытқуларының қосындысы нөлге тең шама – арифметикалық орта шама деп аталады. Мысалы 3 өсімдіктің жемістерінің саны 4,5,6 болсын делік. Осы 3 өсімдіктердің жемістерінің орта шамасы (4+5+6):3=6 болады. Осы орта шамадан 4=(-2) ,5=(-1) ,9=3 болып ауытқиды. Яғни оң және теріс ауытқулардың қосындысы (-2)+ (-1)+3 = 0.

Арифметикалық орта шаманы табу үшін барлық вариантты қосады және оларды бақылаулар санына бөледі. Вариациялық статистикада арифметикалық орта шама М немесе Х (икс покрытое ) арқылы белгілейміз. Ариметикалық орта шаманы табу үшін мына формуланы қолданамыз:

Арифметикалық орта шаманы осылайша есептеу тек бақылаулар саны аз болғанда ғана немесе электрондық есептеу машиналарын пайдаланған кезде ғана қолданылады. Варианттардың саны көп күрделі вариациялық қатарларды өңдеген кезде арифметикалық орта шаманы осылайша есептеу көп еңбек сіңіруді қажет етеді.