Автоматты жүйе элементтері
Автоматты жүйе өзара байланысқан және белгілі бір қызымет атқаратын дербес конструкциялық элементтен тұрады, оларды автоматика элементтері немесе құралдары деп атайды. Элементтерді жүйеде атқаратын қызыметіне қарай салыстырушы, түзетуші, қабылдаушы, жоспарлаушы, түрлендіруші және атқарушы деп ажыратады.
Қабылдаушы элементтер не бастапқы түрлендіріп бергіштер (датчиктер) технологиялық процесстердің басқарылатын шамаларын өлшейді де, оларды бір физикалық түрден екінші бір физикалық шамаға түрлендіреді (мысалы, термоэлектрлік термометр температура айырымын термоЭҚК-не түрлендіреді).
Жоспарлаушы
элементтер
(баптау элементтері) арқылы жүйеге
реттелетін шаманың
қажет
мәні беріледі де оның нақты мәні осы
берілген мәнге сәйкес келуі тиіс.
Салыстырушы
элементтер
реттелетін шаманың берілген мәнін
нақты
мәнімен
салыстырады.
Бұл элементтің шығысында алынатын
айырымдық сигнал
атқарушы
элементке тікелей немесе күшейткіш
арқылы беріледі.
Түрлендіруші элементтер сигналдың пайдалануға ыңғайлы түрге түрлендіруін және оның қуатын магниттік, электрондық және т.б. күшейткіштер арқылы үдетуін жүзеге асырады.
Атқарушы элементтер басқару объектісіне берілетін басқару әсерін тудырады. Олар басқару объектісіне берілетін не одан алынатын энергия немесе заттар санын өзгерту арқылы басқарылатын шаманы берілген мәніне сәйкес етіп ұстап отырады.
Түзетуші элементтер басқару процесінің сапасын жақсарту үшін қажет.
Автоматты жүйелерде көрсетілген негізгі элементтерден басқа қосалқы элементтер де болады, оларға ауыстырып қосқы құрылғылар мен қорғау элементтері, резисторлар, конденсаторлар, сигнал беру жабдықтары жатады.
Сәулелену түрлендіргіштері
Жарық сәулесін электр тогына түрлендіру үшін фотоэффект құбылысы пайдаланылады, ол зат бетінде электрмагниттік сәулемен әсер еткендегі электорндар ағынының пацйда болатынына негізделген. Электрондар ағыны заттан сыртқа қарай бағытталғанда сыртқы фотоэффект деп аталады. Фотоэффект құбылысын 1887жылы Г.Герц ашқан. Ал сыртқы фотоэффект туралы алғашқы күрделі зерттеулер жүргізген Столетов. Фотоэлектолік түрлендіргіштердің құрылысы қарапайым жұмысы сенімді, олар цехтарда жарықтандыруда автоматты басқаруда сұйық металл мен қызған бөлшектердің температурасын өлшеуде сұйықтың не газдың мөлдірлігін анықтауда, конвейермен өтетін формамен бұйымдарды есептеуде қыздыру пештерінің оттықтарындағы жалынды бақылауда қолданады.
№ 28 билет
Қабылдаушы элемент деген не?
Автоматты жүйе өзара байланысқан және белгілі бір қызымет атқаратын дербес конструкциялық элементтен тұрады, оларды автоматика элементтері немесе құралдары деп атайды. Элементтерді жүйеде атқаратын қызыметіне қарай салыстырушы, түзетуші, қабылдаушы, жоспарлаушы, түрлендіруші және атқарушы деп ажыратады.
Қабылдаушы элементтер не бастапқы түрлендіріп бергіштер (датчиктер) технологиялық процесстердің басқарылатын шамаларын өлшейді де, оларды бір физикалық түрден екінші бір физикалық шамаға түрлендіреді (мысалы, термоэлектрлік термометр температура айырымын термоЭҚК-не түрлендіреді).