19. Шығындар түсінігі және түрлері. Изакоста

Шығындар дегеніміз бұл кәсіпорындардың сатып алған ресурстарына кеткен шығындары. Шығындарды 4 топқа бөледі:

1. Материалдық

2. Материалдық емес

3. Обьективті

4. Субьективті

Шығындар:

1. Бухгальтерлік

2. Экономикалық

Бухгальтерлік белгілі қызметті жүзеге асыру үшін өтпелі тауарлардың төлемдері мен өндірістерінің ауыспалы факторлары үшін қажетті ақшалай шығындар

Экономикалық бұл барлық жұмсалған ресурстардың ең тиімді жолымен алынатын табыстардың шамасына тең

Эш-Бш=а.е.ш (айқын емес шығындар)немесе(альтернативті шығындар)

Альтернативті шығын осы ресурстарды қолданудың басқа төмен альтернативалардың ең жақсысын қолданудың құны

ЭШ = БШ+а.е.ш

Альтернативтік құн берілген бір кәсіпорынға ақша салудың альтернативтік құны. Егер бұл ақша бір іске салынғанда алынатын мүмкін болатын ең үлкен пайдамен анықталады

БП =ЖТ(жиынтық табыс)=БШ

ҚП (қарапайым пайда)=ІШ(ішкі шығын)

ТЭП (таза экономикалық пайда) = ЖТ – ЖШ

ЖШ =а.б.ш. (айқын бухг)+а.е.ш.

Шығындардың бағалылығының екі кретерийлері бар: игіліктің пайдалылығы, құн

Шығын құрылымы үшке: жалпы, орташа, шекті

1.Жалпы шығ : жалпы тұрақты шығындар (TFC) бұл өнім шығару көлемінің өзгеруімен байланысты өзгермейтін шығындар

FC (тұрақты шығындар) – амартизациялық төлемдер, жол төлемі, тұрақты салық, сақтандыру төлемдері, дербес басқарудың жалақысы т.б

Жалпы өзгермелі шығ (TVC) – бұл өндіріс көлеміне пропорционалды түрде өзгеретін шығындардың тұруын айтамыз

VC –жалақы, шикізат пен материал құны, транспорттық шығ т.б

FC = Pk . K

VC = P l . L

TC = FC + VC

2. Орташа шығ бұл өнімнің бір данасын шығаруға кеткен жалпы шығ

ATC= AFC= AVC=

AFC + AVC = ATC

ATC-орташа жалпы шығын, AFC-орташа тұрақты ш, AVC-орташа айнымалы ш

3. Шекті шығ бұл өнімнің қосымша данасын шығаруға кеткен қосымша шығ. Бұл фирма өнімінің бір бірлікке көбеюін көрсететін шығ

MC= MC-шекті шығын

M FC = ∆FC MVC = ∆VC

∆Q ∆Q

Изокоста-барлық нүктелерінде жалпы шығындары тең болатын өндіріс факторларының тіркестерін көрсететін сызық.

Изокостаның график түріндегі көрінісі: - еңбектің бағасы; - капиталдың бағасы. Изокостаның бұрыштық коэффициенті өндіріс факторлары бағаларының қатынасына тең болады (- ). Бұл изокоста теңдеуінен туындайды: ТС= ) L.

K

C L Изокоста

Берілген өнім көлемін өндіруді өндіріс факторларының қандай жиынтығы ең төменгі жалпы шығындармен (TC) қамтамасыз ететін анықтау үшін изокостаны пайдаланады.

Егер факторлар бағаларырын өзгерілмейтін деп санасақ, С₁, С₂, С₃ шығындардың әр деңгейлері үшін изокоста графиктерін салуға болады:

K

L

Изакоста графигінің өзгерістері:

1. Жалпы шығ өссе, изакоста жоғары қарай параллель жылжиды.

к

тс

L

2)Егер еңбекке деген баға жоғарыласа AB-дан Acға дейін жылжиды

Егер еңбекке деген баға төмендесе AB- дан AD-ға жылжиды

К

A

C B D L

3) Егер капиталға деген баға жоғарыласа AB- дан BC-ға, егер капиталға деген баға төмендесе AB- дан BD-ға жылжиды

К

D

A

C

B L