4.4. Өндірісте өрттер мен жарылыстардың себептері

Талдау көрсеткендей, өрттердің негізгі себептері төмендегілер болып табылады:

-жылу агрегаттарының жарамсыздығы және оларды пайдаланған кезде қауіпсіздік ережедерін бұзу;

-отқа епсіз және салқын қарау;

-технологиялық жабдықтардың жарамсыздығы;

-электрлік қондырғылардың – торлардың, құрылғылардың, қозғалтқыштардың жарамсыздығы;

-газ- және шаңауалы қоспалардың жарылыстары;

-статикалық және атмосфералық электр тогының разрядтары.

Егер технологиялық үрдісте жанатын заттарды қолданса және олардың ауамен байланыстысының мүмкіндігі болса, онда өрт пен жарылыстың қаупі аппараттураның ішінде де, одан тыс та, жайларда және ашық алаңдарда туындауы мүмкін. Осылайша, жанатын сұйықтықтармен аппараттар, ыдыстар мен резервуарлар үлкен қауіп төндіреді, өйткені шегіне дейін толтырылмауы мүмкін және сұйықтықтың деңгейінің үстінен кеңістікте буауалы жарылысқауіпті қоспа түзіледі. Еріткіштер ретінде жеңіл жанатын сұйықтықтарды қолданатын кәсіпорындардың сырлайтын учаскелері мен цехтері өрт қатынасында қауіпті. Жарылыстың немесе өрттің себебі жайда жанатын шаңның және талшықтардың болуы мүмкін. Жылулық, химиялық және микробиологиялық жану көздерін ажыратады – импульстерді. Жылулық импульс кең таралған, оларға: ашық жалын, ұшқын, электрлік доғалар, қызған беттер және т.б. ие. Газдар мен булардың ыстық қоспасының ауамен жануы үшін осы қоспаның тек 0,5...1 мм3 жану температурасына дейін қыздыру жеткілікті. Ашық жалыннан жанатын қоспа әрқашанда жағылады дерлік.

Ұшқын деп әдетте жанудың нүктелі көзін атайды. Ұшқындар үйкеліс, соққы кезінде немесе электрлік разрядпен түзілуі мүмкін. Олардың түзілу көздеріне механикалық өңдеу (тегістеу) операциялары, сонымен қатар аспапты қайрау және т.б. жатады.

Ашық от көздері – пешті технологиялық қыздырғыштар, газды пісіру және кесу аппараттары және үрдістері, қалдықтарды жағу үшін қондырғылар және т.б. Өрттер электр тогының қызатын өткізгіштері және жанатын зат (бұл өткізгіштердің изоляциясы) бар электрқондырғылардан туындауы мүмкін. Қысқа тұйықталу кезінде электрлік өткізгіштер жоғары температураларға дейін жылдам қыздырылады. Өрттердің туындауын болдыртпау үшін тек арнайы жіберілген орындарда ғана темекі тартуға болады. Химиялық импульс температура белгілі бір заттардың өзара әрекеттесуінің экзотермиялық химиялық реакцияларының есебінен, ал микробиологиялық – температураның ұлғаюына әсер ететін микроағзалардың өмір тіршілігімен байланысты екендігімен негізделген. Олардың ажырататын ерекшелігі бұл импульстарды негіздейтін үрдістер кәдімгі температураларда басталады және өз бетінше жануына әкелетінінде. Майланған арнайы киім мен үйіндіге салынған сүрту материалдары ерекше қауіп төндіреді. Нашар жылу шығару жағдайында қалыпты температура кезінде басталған қызу 3...4 сағ кейін өз бетінше жанумен аяқталуы керек. Ғимараттар мен қондырғыларды жобалаған кезде қарастырылатын өрт қаупі және жарылыс қаупінің дәрежесі бойынша классификация, өртке қарсы шаралар орналасқан өндірістер мен жеке жайлардың өрт немесе жарылыс қауіпіне тәуелді. Жайлар мен ғимараттар жалпы өрт- немесе жарылысқаупі бойынша бес категорияға бөлінеді.