7. Георафиялық мәліметтер базасына анықтама беріңіз.

Геомəліметтер базасы .Векторлық жəне растрлік, адрестік нүктелер геодезиялық өлшем мəліметтері, метомəліметтер жəне көптеген басқа да əр түрлі мəліметтердің құрылымы мен сақтау ережелерін анықтайтын үлгі. Бірегей технология əркелкі мəліметтерді тиімді сақтауға жəне оларды күрделі жобалар мен жүйелерде жеңіл қолдануға мүмкіндік береді. Геомəліметтер қорында тұтынушылар қойма ішінде кеңістіктік өзара байланысқан географиялық объекттер мен объекттік кластарды анықтайтын жəне мəліметтердің тұтастығын қамтамсыздандыратын (əдетте, топология деп аталатын) ережелер мен қатынастарды бере алады. Геомəліметтер қоры нұсқаларды синхрондау мүмкіндігімен тəртіпте саралауды автономды түрде ғана емес, сонымен қатар көптұтынушылық өткізуге мүмкіндік береді. XML пішімінде геомəліметтер қорын экспорттау, бүкіл геомəліметтер қоры немесе оның жеке элементтерін (кестелер, домендер, топология ережелері немесе басқалар) басқа қосымшаларға қолайлы болатындай алмастыру пішіміне көшіруге мүмкіндік береді.Шейп файл арқылы біз белгілейміз. Атрибуток кестесін толтырамыз, надпис жасаймыз. Ал геомәліметтер базасына шейп файлды экспорттаймыз, ол бізге ұтымды уақыт болады. Геомәліметтер базасында аннотация жасаймыз. Біз шейп файлдан аннотация жасайтын болсақ ол объектпен связанный болмай қалады. ГАЖ- дың негізінде ақпараттық – бағдарламалық кешен, мәліметтерді қайта өңдеу, кеңістіктік – координаттық байлау, тарату және көрсету жатыр. Қазіргі дамыған елдерде мыңдаған ГАЖ бар, олар экономикада, саясаттануда, экологияда. қоршаған ортаны қорғау және басқаруда, жер кадастырында, ғылымда, білім беруде қолданылады.Мәліметтер базасының мүмкіндіктері.Мәліметтер базасы (МБ) - белгілі бір арнаулы ауқымға қатысты мәліметтерді баяндау, сақтау мен амал-тәсілдермен ұқсата білудің жалпы прииңиптерін қарастыратын белгілі бір ережелер бойынша үйымдастырылған мәліметтердің жиынтыгы. Адамның қатысуы ықтимал, автоматтық құралдармен өңдеуге жарамды түрде ұсынылған ақпарат мәліметтер ретінде түсініледі. Арнаулы ауқым ретінде нақты зерттеуші үшін қызықты нақты әлемнің бөлігі түсініледі. Қарапайым МБ мысалы ретінде телефон анықтамалығын, поездар қозғалысы кестесін, кәсіпорын қызметкерлері туралы мәліметгерді, студенттердің сессия тапсыру қорытындылары және т.б. атауға болады.Электронды мәліметтер базасының басты қасиеті - ақпаратты тез іздестіру мен сұрыптау (іріктеу), сондай-ақ берілген форма бойынща есепті қарапайым түрлендіру (жасау) мүмкіндігі. Мысалы, сынақ кітапшаларының нөмірлері бойынша студенттердің аты-жөндерін оңай айыруға болады немесе жазушының аты-жөні бойынша шығармаларының тізімін жасауға болады. Мәліметтер базасын басқару теориясы дербес пән ретінде шамамен алғанда XX ғасырдың 50-жылдарының басынан бері дами бастады. Осы уақыт ішінде белгілі бір іргелі ұғымдар жүйесі калыптасты.Мәліметтер базасының басқару жүйесі - жаңа база құрылымын құруға арналған программаның құралдар кешені, оны құрамын толықтыру, құрамында барды редакциялау және ақпаратпен көрсетушілік (визуализация). Кез келген МББЖ мәліметтермен төрт қарапайым операция орындауға мүмкіндік береді:

1. кестеге бір немесе бірнеше жазбаны қосу

2. кестеден бір немесе бірнеше жазбаны жою

3. кейбір өрістердің бір немесе бірнеше жазбаларындағы мәндерді жаңарту

4. берілген шартты қанағаттандыратын бір немесе бірнеше жазбаларды табу

МББЖ-ның тағы бір функңиясы - мәліметтерді басқару. Мәліметтерді басқару ретінде, әдетте, мәліметтерді рұқсат етілмей қол жетуден қорғау, мәліметтермен жұмыс режимін көп мәрте пайдалануды қолдау және мәліметтердің тұтастығы мен үйлесімділігін қамтамасыз ету түсініледі. Мәліметтер базасын жіктеу. Мәліметтер арасындағы байланыстарды орнату әдістері бойынша былайша ажыратылады: Реляциялық, иерархиялық және желілік МБ.

Реляциялық МБ кесте түрінде мәліметтерді ұсынудың қарапайым және әдеттегі формасы болып саналады.

8. ГАЖ –дың қосымша модулдері туралы жазыңыз. Олардың әртүрлі жұмыс түрлерінде қолданылуына мысал келтіріңіз.

ГАЖ-нің қосымша модульдеріне:Үстел үстілік ГАЖ  географиялық ақпаратты және білімді біріктіретін, құратын және қолданатын ГАЖ кәсіпқойларына арналған негізгі платформа болып табылады.Серверлік ГАЖ  көпшілік пайдаланушыларға желілер арқылы ГАЖ мүмкіндіктерін ұсына отырып, қосымшалар серверлерінде ГАЖ бағдарламалық қамтамасыз етуді орталықтандыруға рұқсат етеді.Оңтайлы ГАЖ  компанияның алқаптық қызметкерлеріне географиялық ақпаратты жинауға, сақтауға, жаңартуға, өңдеуге, талдауға және бейнелеп көрсетуге мүмкіндік береді.

Үстел үсті ГАЖдың қосымша  модульдері:

ArcView –  ArcGIS үш үстел үстілік өнімдердің бірі. ArcView құрамына үш қосымша кіреді: ArcMap, ArcCatalog және ArcView арналған ArcToolbox. Бұл картографиялауға, есептемелерді құру және картографиялық талдауға арналған қуатты құралдар жиынтығы. ArcView:

ArcInfo –  геоақпараттық жүйелерді құруға  арналған қуатты әмбебап бағдарламалық  қамтамасыз ету. ArcInfo бұл ArcGIS Desktop  ең қуатты клиенттік қосымша. ArcInfo,  ArcView 9 және ArcEditor 9 барлық қызметтері кіреді. Бұдан тыс, ArcInfo құрамында геоөңдеудің кеңейтілген қызметін қолдайтын ArcToolbo қосымшасының толық нұсқасы, сонымен қатар жүйенің барлық қызметтерін толық қолдайтын ArcInfo Workstation (Arc, ARCPLOT, ARCEDIT, AML и ODE) классикалық қосымшасы бар. ArcInfo – бұл, мәліметтерді құруға және жаңартуға, картографиялық есептерді шешуге, мәліметтер және карталардың талдауын жүргізуге  мүмкіндік беретін толық атқарымды ГАЖ жүйе.

ArcEditor – 9-шы нұсқада пайда болған жаңа үстел үстілік бағдарламалық өнім. Оның атқарымдығы ArcView салыстырғанда артық, бірақ ArcInfo кем. ArcEditor құрамында ArcView 9 барлық қызметтері бар. Бұдан тыс, ArcCatalog  (жеке және көптұтынушылық) кез-келген геодеректер базасын құру мүмкіндігі және геодеректер қорын ArcMap  редакциялаудың кең мүмкіндігі қосылады, төменде көрсетілген:

Серверлік ГАЖ қосымша модулдері:

ArcIMS – бұл, Web  арқылы ГАЖ-қызметтер мен мәліметтерді өрістетуге арналған масштабтайтын шешімді қамтамасыз тетеін серверлік бағдарламалық өнім.  ArcIMS не ұсына алады

ArcGIS Server шексіз пайдаланушылар санымен географиялық ақпаратты бірлесіп қолдану үшін арналған.

ArcGIS Server интранет/интернет  желілері арқылы картографиялық ақпаратты ұсыну,  ішкі жұмыс процестерін оңтайлантыруға, өндірістік мәселелерді шешуге, әр түрлі жұмыстардың қызметін құрылымдастыру үшін шағын және ірі кәсіпорындарда қолданылады.

ArcGIS Desktop  үстел үстілік ГАЖ атқарымдылығы бар web-қосымшалар құру.

Оңтайлы ГАЖ дың  қосымша модулдері:

ArcPad глобальды жайғастыру (GPS) опциялық  жүйесіне немесе глобальды жайғастыру (DGPS) дифференциалды жүйесіне арналған графикалы тұтынушылық интерфейсін ұсынады. Көптеген әлеуетті қосымшалар

ArcPad технологиясы  көптеген қолданбалы алқаптарда  қолданылады:

  Жол белгілерін жергілікті көлік басқаруларымен карталау

§ Электртасымалдау желілерінің діңгегін энергетикалық компаниямен қамқор болу

§  Теңіз навигациясы

§  Әскери қосымшалар

§  Жол төсемін көлік агенттіктерімен қамқор болу

§  Минералдарды тау-кен қазушы компаниялармен барлау және өндіру

§  Қоршаған ортаны қорғау агенттіктерімен тұру кеңістігін карталау.