2)Жүктік және пикнометрлі тығыздықты өлшегiштер (плотномер).

Салмақтық немесе пикнометриялық тығыздықөлшегіш сұлбасы 13.1 суретте көрсетілген. Суреттегі белгілеулер: 1 - сильфондар; 2 – жылжымайтын құбырлықтар; 3 - U-бейнелі құбыр; 4 – ауырлық; 5 – рычаг; 6 – түрлендіргіш; 7 – қарсы салмақ.

 

13.1 Сурет -  Салмақтық тығыздықөлшегіш сұлбасы

Өлшеу диапозоны 0,5  2,5 г/см .  Дәлдік класы 11,5. Maксимал жұмыс істеу  температурасы  t_жұм=100С.

Есеп. Ықпал ететін шамалар мәндерінің кеңейтілген ауданы -20С пен 50С. Қалыпты жағдайы: 20+-5С. Өлшеу құрылғысының дәлдік класы 0,5 тең. Құрылғы 40С жұмыс істейді.

10 Билет.

1)ТЭТ тізбегіне өлшеуіш құралды қосу. ТЭТ-тің термоЭҚК-ін өлшеу үшін оның тізбегіне өлшеуіш құралды ӨҚ көрсетілген екі сұлба бойынша қосу керек.  Екі сұлбада да өлшеуіш құралды тізбекке С өткізгіші арқылы қосылған деп қарастыруға болады (4.2 сурет).Бірінші сұлбада (4.2 сурет, А) ТЭТ-те бір 1-жұмысшы дәнекер және 2, 3 екі бос дәнекер бар. Мұндай тұйық тізбектің термоЭҚК-і мынаған тең

                                  Е_АВC(t, t_о, t_o) = е_АВ(t) + е_ВC(t_о) + е_CA(t_о).                          (4.4) 

немесе t = t_о (яғни, дәнекердің температуралары бірдей), онда

                             Е_АВC(t_о, t_о, t_o) = 0 = е_АВ(t_о) + е_ВC(t_о) + е_CA(t_о),                      (4.5) 

                                              е_ВC(t_о) + е_CA(t_о) = е_ВА(t_о) болғандықтан                          Е_АВC(t, t_о, t_o) = е_АВ(t) + е_ВА(t_о) = е_АВ(t) - е_АВ(t_о)                     (4.6) 

(4.6) теңдеуі – ТЭТ-тің негізгі теңдеуі. 

А)	Б)
	4
4.2 Сурет – ТЭТ тізбегінеөлшеуқұралынқосусұлбалары

 Екіншісұлбада (сурет 4.2, Б) ТЭТ-тің 1- жұмысшы дәнекер, 2-бос дәнекер, 3,4 екібейтарап дәнекер. 3 және 4 ұштарының t₁температураларыбірдейболуытиіс.  t₁ тұрақты температурасы болса    Е_АВC(t, t₁, t_o) = е_АВ(t) + е_ВC(t₁) + е_CВ(t₁) + е_ВA(t_о).              (4.7) 

е_ВC(t₁) = - е_CВ(t₁)   және   е_ВA(t_о) = - е_AВ(t_о) болғандықтан,Е_АВC(t, t₁, t_o) = е_АВ(t) - е_AВ(t_о)                               (4.8)

(4.8) теңдеуі - ТЭТ-тің негізгі теңдеуі.Сонымен, егер де А және В термоэлектродтары бірдей болса, және де жұмысшы және бос ұштарының температурасы бірдей болса, онда ТЭТ тізбегіне ӨҚ-дың қосылу сұлбаларының айырмашылығына қарамастан, термоэлектрлік термометрлер арқылы түзілетін термоЭҚК екі жағдайда да бірдей болады.Жоғарыда көрсетілгендей, егер өткізгіштің ұштарының температурасы бірдей болатын болса, онда термометрдің термоЭҚК-і сол тізбекке жаңа С өткізгішін енгізген жағдайда да өзгермейді.

Химия-технологиялық процестердің автоматты бақыланатын физика-химиялық қасиеттерінің қатарына тығыздық және тұтқырлық жатады.

2. Сұйықтықтар мен газдардың физка-химиялық қасиеттерін өлшеуСұйықтықтар мен газдардың тығыздығын өлшеу химия технологиялық үрдістерді басқару мен шикізат, отын, реагенттердің мөлшерін санау операцияларын орындау мақсатында жүзеге асырылады. Заттың тығыздығы – заттың массасының m оның алатын көлеміне v қатынасы.

Тығыздықты ӨҚ-ын тығыздықөлшегіштернемесе денсиметрлер (денситометрлер) деп атайды, латынның densus – тығыз, қою деген сөзінен.

         Тығыздықөлшегіштер: салмақтық, қалытқылы, гидроаэростатикалық,         гидрогазодинамикалық, радиоизотопты, акустикалық, вибрациалық және т.б.

 13.1.1 Салмақтық тығыздықөлшегіштер

         Салмақтық немесе пикнометриялық тығыздықөлшегіш сұлбасы 13.1 суретте көрсетілген. Суреттегі белгілеулер: 1 - сильфондар; 2 – жылжымайтын құбырлықтар; 3 - U-бейнелі құбыр; 4 – ауырлық; 5 – рычаг; 6 – түрлендіргіш; 7 – қарсы салмақ.

 

13.1 Сурет -  Салмақтық тығыздықөлшегіш сұлбасы

 Өлшеу диапозоны 0,5  2,5 г/см .  Дәлдік класы 11,5. Maксимал жұмыс істеу  температурасы  t_жұм=100С.

13.1.2 Гидростатикалық тығыздықөлшегіш

         Гидростатикалық тығыздықөлшегіш жұмыс істеу принципі талданатын газ немесе сұйықтықтың P қысым бағанының осы ортаның  тығыздығына тәуелділігіне негізделген P = *g* h.

  

 

13.2 Сурет - Гидростатикалық тығыздықөлшегіштің сұлбасыСуреттегі белгілеулер: 1 – тіректік плата; 2,3,4 - сильфондар; 5 – камера; 6 –түрлендіргіш; 7 – өлшеуіш рычаг; 8 – рычаг.

Өлшеу диапазоны 00,5 г/см . Дәлдік класы 1. Сұйықтықтың  мaксимал температурасы  200C.