1.Ұзартқыш термоэлектродтық сымдар

Т ЭТ-тің бос ұштарына және оларға қосылатын екінші реттік өлшеуіш аспапқа өлшенетін нысан температурасы әсерін тигізбеуі үшін, оларды айнымалы температура аумағынан алысқа орналастыру керек. Ол үшін ТЭТ термоэлектродтарын ұзартпай-ақ, арнайы ұзартқыш сымдар қолдану керек (4.1 сурет).

 4.1 Сурет – ТЭТ-ті F және D ұзарқыш сымдармен ӨА-на жалғау сұлбасы

Бұл тізбекте түзілетін термоЭҚК

Е = е_АВ(t) + е_ВD(t₁) + е_DC(t_o) + е_CF(t_o) + е_FA(t₁). Егер барлық дәнекерлердің температурасы t₁  болса, онда

0= е_АВ(t₁) + е_ВD(t₁) + е_DC(t₁) + е_CF(t₁) + е_FA(t₁).

Бұл теңдеуді алдыңғы теңдеуден алып тастасақ

Е-0=[е_АВ(t)-е_АВ(t₁)]+[е_DF(t_o)-е_DF(t₁)]=Е_АВ(t,t₁)+[е_FD(t₁)-е_FD(t_o)]=Е_АВ(t,t₁)+Е_FD(t₁,t_o).

Егер F және D сымдары таңдалу кезінде екеуінің термоэлектрлік сипаттамасы, А және В термоэлектродтардан құрылған ТЭТ сипаттамасымен бірдей болса, онда                    

Е_FD(t₁, t_o) = Е_АВ(t₁, t_o).                                (4.3)

Яғни  Е = Е_АВ(t, t₁) + Е_АВ(t₁, t_o) = Е_АВ(t, t_о).

Сонымен, ТЭТ тізбегіне (4.3) сәйкес термоэлектродтық  сымдарды  жалғаса тізбекте ешбір қосымша термоЭҚК туғызбайды,сондықтан өлшеудің нәтижесінде қателік болмайды. Сонымен қатар А және В термоэлектродын  F и Dұзартқыш сымдармен жалғау орындарында температуралар бірдей болуы керек. Олардың абсолютты мәні әсер етпейді.

Термоэлектродтық сымдардың негізгі сипаттамалары 4.2 кестеде  берілген.

 4.2 Кесте – Стандартты ұзартқыш термоэлектродтық сымдардың негізгі техникалық сипаттамалары

ТЭТ түрі	Термоэлектродтық сымдар			Қателік,          мВ
	Белгілеу	Оң таңбалы	Теріс таңбалы
ТХК	ХК	Хромель	Копель	0,20
ТХА	М	Мыс	Константан	0,15
ТПП	ПП	Мыс	Қоспа ТП (99,4%Cu +0,6% Ni)	0,03

         Кейбір жағдайда ТХА үшін  хромель мен алюмельден термоэлектродтық сымдарды қолданады. ТВР және ТПР  үшін  мыс және мыс-никельді (98,2% Cu + 1,8% Ni)   сымдарды пайдаланады.

2) Капиллярлы вискозиметрлер.

Вискозиметр(viscosus латынша - байлағыш) - заттың тұтқырлығын анықтауға арналған құрал. Тұтқырлық ( Па) Пуазбен өлшенедi.

Пуаз — СГС(сантиметр-грамм-секунда) жүйесінде тұтқырлықтың динамикалықөлшем бірлігі. 1 пз = г / (см· с) = 0,1 Н · с / м²; 1 паскаль-секунда = 10 пз. Вода при температуре 25 °C имеет вязкость 0,008937 пз.

Вискозиметр - бұл сұйықтардың тұтқырлығын өлшеу үшiн қолданылатын құрал. Әр түрлi тәжірибелік және диагностикалық зерттеулерде қолданылады. Кинематикалық тұтқырлықты өлшеу үшiн капиллярлы вискозиметрлер қолданады. Капиллярлы вискозиметрлер өте дәл және әмбебап болып табылады.

Вискозиметрлердің капилярлы, ротациялы, т. б. түрлері болады.

Жұмыс істеу принципі берілген қысымдардың айырымында,сұйықтық көлемі трубка немесе саңылау арқылы аққандағы уақытты есептеуге негізделген. Резервуардан сұйықтықкөбінесе өз салмағына байланысты шығады, бұл жағдайда тұтқырлық капиллярдан және жуан трубкадан ағатын, сол деңгейдегі сұйықтықтар арасыныдағы қысымдар айырымынапропорционал. Капиллярлы вискозиметрлер көмегiмен тұтқырлық 10 мкПа-дан 10 КПа-ға дейiн (газдар ) өлшейді.

8-билет