22 Билет

1)Логометрлер

Логометр (грек тілінен «логос» - қарым-қатынас) деп аталатын магнитэлектрлік жүйенің аспаптары іс жүзінде КТТ-мен бірге температураны өлшеуге және жазуға, технологиялық бақылауда кең қолданылады. КТТ-мен бірге магнитэлектрлік жүйе логометрінің сұлбасы 6.3 суретте келтірілген.Логометрдің өлшеу механизмі екі рамкадан тұрады, олар NS тұрақты магнит пен 4 өзекше полюстерінің арасындағы ауа саңылауына орналастырылған. Құрылымы бойынша саңылау бірқалыпсыз болып құрастырылған, х-х осі бойынша ол максимал болып табылады және вертикаль бойынша азая бастайды.

1,2 – изоляцияланған мыс сымдардан жасалған рам-ка (r₁, r₂);3 – аспап көрсеткіші;1,2,3 – ортақ оське орнатылған;4 – жұмсақ болаттан  жасалған цилиндр өзекше;R_1,R₂ – қосымша манганин резисторлар;Rt – термометр кедергісі Магниттік моменттері М₁ = с∙I₁∙В₁;  М₂ = с∙I₂∙В₂ , мұнда коэффициент с=const, рамкалар өлшеміне байланысты ; В1, В2 – магниттік индукция.

М₁моментін теңестіру М₂моментінің көмегімен жүреді.

.

Яғни жылжымалы жүйенің бұрылу бұрышы  (немесе логометр көрсеткіштері) екі ток қатынасымен анықталады.

мұнда

логометр R_t-ні өлшейді, яғни температураны.

Қоршаған орта температурасының әсерін төмендету үшін R_1, R₂манганин резисторлары тізбектей жалғанады, олардың кедергісі r₁, r₂ рамкаларының кедергісіне қарағанда жоғары. Бірақ бұл логометр сезігіштігін төмендетеді, себебі r₁, r₂ арқылы өтетін тоқ азаяды. Аспаптың сезігіштігін арттыру және температуралық коэффициентін азайту үшін симметриялы теңестірілмеген көпір сұлбасы қолданылады, оның өлшеу диагоналіне логометр рамкасы қосылады (А қосымшасы, А.3 сурет). Дәл осы сұлбаға үш сымды жалғау сұлбасы бойынша КТТ қосылуы мүмкін.

2)Пьезоэлектрлік қысым өлшегіш түрлендіргіштер

1-мембрана,2-кварц пластинасы,3-электронды күшейткіш(Rкір= Ом)

Өлшенетін қысымСЭ(мембрана) деформациясы арқылы күшке түрленеді. СЭ деформациясы пьезооэлектрлік элемент көмегімен өлшенетін ақпарат сигналына түрленеді. Пьезоэлектрлік түрлендіргіш элементінің жұмыс істеу принципі кристаллдарда байқалатын пьезоэффектке негізделген: кварц, турмалин, барий және басқалары. Пьезоэлектрлік қысым түрлендіргіш сұлбасы 9.2 суретте көрсетілген.

09.2 Сурет - Пьезоэлектрлік  қысым өлшегіш түрлендіргіш

«Мембрана–кварц пластина» жүйесінің тербеліс жиілігі ондаған килогерцке тең болғандықтан осы типтегі өлшеугіш түрлендіргіштің динамикалық сипаттамасы да жоғары болады. Сондықтан оларды процестері тез өтетін жүйелердегі қысымды өлшеуде кең қолданады.

24 Билет

1)Нормалаушы түрлендіргіштер біріші реттік түрлендіргіштердің(стандартты термоэлектрлік термометрлер және кедергі термометрлері) шығыс сигналдары жәнеде өлшегіш құралдарының(дифманометр, манометр жәнеде басқа құралдар) шығыс айнымалы тоқ сигналдарын унифицерленген тұрақты тоққа айналдыру үшін қолданылады. ПТ-ТП нормалаушы түрлендіргішін қарастырайық.

Түрлендіргіш корректирлеуші мосттан МК, тоқты шығысы бар күшейткіштен І_шығ, кері байланыс күшейткішімен УОС ризистардан R_o.c тұратын кері байланыс құрылғысынан тұрады. Корректирлеуші мосттын R₁ R₂ R₃ манганиннан ал R_м мыстан жасалынған. Термоэлектрлік термометрдің кіріс сигналын мосттың ұшынан ab[U_x=E(t,t₀)+U_ab] аламызда оны кері байланыс кернеуімен U_o.c салыстырамыз. Компенсирленбеген сигнал ∆U= U_x- U_o.c тоқты шығыс күшейткішімен күшейтіледі. Шығыс тоқ І_шығ, бөлгіш құрылғы арқылы ішкі цепке R_н ке барады. Кейін кері байланыс құрылғысына УОС беріледі. Кері байланыс күшейткішінің шығыс тоғы І_шығ R_o.c резистірінде кері байланыс сигналын туғызады

U_o.c=I_o.cR_o.c=k_o.cR_o.cI_шығ бұндағы k_o.c – УОСның өткізу коэффициенті. Кері байланыстағы күшейткіг үшін ∆I_шығ= k_y(∆U_x- k_o.cR_o.cI_шығ), осыдан бұндағы k түрлендіргіштің өткізу коэффициенті

2.Д ифференциалды-трансфарматрлы түрлендіргіш өзекшенің сызықты қозғалуын шығыс электрлі параметрге(сигнал) түрлендіру үшін қолданылады. Бұл типтегі түрлендіргіштің айнымалы параметрі болып екі орама арасындағы индуктивтілік болып табылады. Дифференциалды-трансфарматрлы түрлендіргіш бірінші реттік түрлендіргіштерде(манометр, дифманометр т.б) жеткізуші ретінде ал екінші ретті түрлендіргіштерде компенсациялаушы терінде қолданылады.

Бұл Дифференциалды-трансфарматрлы түрлендіргіштің схемасы. Бұл жердегі 3-бірінші реттік орама 1,2-екінші реттік орама 4-қозғалмалы өзекше. Жеткізуші түрлендіргіштің өзекшесі екінші реттік түрлендіргіштің сезімтал элементімен байланысты. Ал компенцациялаушы түрлендіргіштін өзекшесі кинематикалық түрде рычак арқылы ресервті асенхрамды двигатель валымен байланысқан. Сыртқы ЭҚК нің мәні мынаған тең І-бірінші реттік ораманың тоқ көзі,А; ὼ=2¶ʄ , бұндағы ʄ тоқ жиілігі,Гц; Мәні және шығыс сигналының фазасы Е катушкада өзекшенің қалай орналасқанына байланысты.Бұл Дифференциалды-трансфарматрлы түрлендіргіштің сипаттамасы ЭИВ айналмалы цилиндрлік циверболаты бар ДП типті екінші ретті автоматты приборларда, көрсететін және өзі жазатын ДСМ және ЭПИД типті приборларда кеңінен қолданылады.