37. Еуробанктер. Еуронесиелер мен оларды жүргізу механизмдері

Евровалюта нарығында операциялар бірнеше үшге бөлінеді: Несиелер беру; Еврооблигациялар шығар; Қысқамерзімді келісімдер. 1960 жылдың соңында Bankers Trust Австрияға несие беруді ұйымдастырды. Қарыз алушылар үшін үлкен суммада қарыз алу көзі еврооблигациялар эмиссиясы еді. Халықаралық консорциалдық несиелер – орта есеппен 7 ай мерзімге берілетін қысқа және ұзақ мерзімді қарыздар. Несиелеудің минималды мерзімі 10 ай болса, Несиелеудің максималды мерзімі 12 жыл. Несие алу критерийлеры: Сыртқы нарыққа заңды түрде қолжетімді бол; Кредиттік тарихнама; Халықаралық стандарт бойынша аудит.

Сыртқы нарыққа заңды түрде қолжетімді болуда кәсіпорындарға қарыз алуға рұқсат алу керек. Қарыз алушы банк болса, ол Бас лицензияға ие болу керек. Ол болмаған жағдайда банк Орталық банктен арнайы рұқсат алуы мүмкін.

Кредит тарихнамасына келсек, Еврокредит нарығына 3-5 жыл несилік тарихы бар қарыз алушылар ғана шыға алады. Халықаралық стандарт бойынша аудитта халықаралық аудитордармен бекітілген қаржылық есеп берусіз кредиторлар қарыз алушының ішкі істерімен таныса алмайды, сол себепті, несие берілмейді.

Мұнда тағы мән беретін Синдикат (syndicate) – несие алу-беру мақсатымен біріккен әртүрлі елдер банктерінің тобы. Синдикат мүшелері арасындағы қатынас синдикат келісіміне жүгінеді (syndicate agreement). Бұл - синдикат елдерді біріктіретін заңды құжат. Синдикатта басты тұлға – ұйымдастырушы (arranger). Синдикаттың іске асуы бойынша барлық қызметті атқарады: Топ мүшелерін таңдайды; Әр синдикаттың міндетін анықтайды; Несиелеу шарттарын орнатады; Банктердің іс-әрекетін келістіреді.

Еуронесие тақырыбында Пайыздық қойылым және маржаға ерекше толталсақ. Қалқымалы %-бен несиелер кең тараған. Негізі – қойылым LIBOR. Банкаралық 6 айлық котировка бойынша IBOR % қойылымның фиксациясы. Roll over (ролловер) – несиелеуді жаңарту жолымен қатынасты ұзарту.

Несиелік қызмет сомасы. Синдикат қызметін төлеу комиссиялық марапаттау қызметімен іске асады(commission fee). Ол бірнеше категорияға бөлінеді: Синдикат мүшелері алатын несие берген кезлегі түсетін пайыздан комиссиялық кіріс; Синдикат ұйымдастырушысына берілетін комиссиялық кіріс; Синдикат банктер арасында қатысқаны үшін бөлінетін комиссиялық кіріс.

Комиссиялық кіріс көлемі, әдетт, 0,5-ден 1,5%-ға дейн ауытқып тұрады. Қарыз алушы (out-of-pocket-expenses)барлық шығынды өтеуге міндтті, оған мынлар жатады: Іс-сапарлық шығындар; пресс-конференциялар; Ақпараттық материалдарға кеткен шығындар.

Заңды құжаттау (оформление) еуронесиелерді жүргізу механизмдерде ерекше орын алады. Ең алдымен синдикат пен қарыз алушы несие жөнінде келіседі. Ол үшін синдикаттың ресми ұйымдастырушысына іске кірісуге рұқсат беретін мандаттық хат жасалады.

Мандатты хатта «келісім шарттары парағы» (term-sheet) болады, онда несиенің келесі шарттары қарастырылады: Несиелік келісімнің формасы; Қарыз сомасы; Несиелеу мерзімі; Пайыздық қойылым; Комиссиялық марапаттау.

Синдикация процедурасы: Синдикат ұйымдастырушысын таңдау; Синдикаттың құрылуы; Генералды синдикация; Несиелеу.

Несиелеу үшін берілетін комиссиялық марапаттау келісілген күні немесе несие жабылғанда төленуі мүмкін. Кредиттік келісім аяқталған уақытқа дейін синдикат несиелік тәуекелдер мониторингін жүргізуі мүмкін.