29. Валюталық тәуекелдердің мәні, пайда болу себептері және түрлері
Валюталық тәуекел – валютаны жоғалту қаупі яғни сыртқы саудалық, кредиттік валюталық операцияларға байланысты болатын ұлттық валюта бағамының шетелдік валютаға қатысты өзгеруі . Коммерциялық тәуекелдің бір бөлігі, ол тәуекелге халықаралық экономикалық қатынастарға қатысушыларға қатысты болады. Шетел валютасын әртүрлі бағамдар бойынша сату немесе сатып алу кезіндегі шығындалу тәуекелі.
Алтын стандарт жүйесі кезіндегі Валюталық тәуекел:
Алтын стандарт жүйесі кезінде валюталық тәуекелдер минималды болды және халықаралық экономикалық қатынастарға аса ықпалын тигізбеді.
Алтын стандарт жүйесі кезінде валюта бағамдары тұрақты болды және көп өзгерістерге ұшырамаған.
Бреттон Вудс жүйесі кезіндегі валюталық тәуекелдер:
бекітілген паритеттер мен бағамдар кезінде валюталық тәуекелдер кезеңдік ресми девальвация және ревальвациямен сипатталды.
Қалқымалы валюта бағамы кезіндегі валюталық тәуекелдер:
Валюталық тәуекел деңгейі өсті;
Валюталық тәуеклдердің жоғары деңгейде борлуы халықаралық тауарлық және кредиттік қатынастарға байланысты болды.
Валюталық тәуекелдердің пайда болуы:
1-тауарды валютамен сату және сатып алу процесінде пайда болады;
2-заем немесе валютамен несие беру кезінде пайда болады;
3-ақша аударымы кезінде пайда болады;
Экономикалық
тәуекел-
Келісім жасауға байланысты тәуекел- Шетел валютасы бойынша жүргізілетін нақты валюталық операцияларға байланысты валюталық шығындар.
Келісім тәуекелі көбінесе болашақта шетел валюталық келсімнің ұлттық валютадағы құнының белгісіз болуына байланысты.
Экспорттаушылар мен импорттаушыларға қатысты валюталық тәуекелдер
30.Валюталық тәуекелдерді басқару әдістері
Валюталық тәуекел – валютаны жоғалту қаупі яғни сыртқы саудалық, кредиттік валюталық операцияларға байланысты болатын ұлттық валюта бағамының шетелдік валютаға қатысты өзгеруі . Коммерциялық тәуекелдің бір бөлігі, ол тәуекелге халықаралық экономикалық қатынастарға қатысушыларға қатысты болады. Шетел валютасын әртүрлі бағамдар бойынша сату немесе сатып алу кезіндегі шығындалу тәуекелі.
Алтын стандарт жүйесі кезіндегі Валюталық тәуекел:
Алтын стандарт жүйесі кезінде валюталық тәуекелдер минималды болды және халықаралық экономикалық қатынастарға аса ықпалын тигізбеді.
Алтын стандарт жүйесі кезінде валюта бағамдары тұрақты болды және көп өзгерістерге ұшырамаған.
Бреттон Вудс жүйесі кезіндегі валюталық тәуекелдер:
бекітілген паритеттер мен бағамдар кезінде валюталық тәуекелдер кезеңдік ресми девальвация және ревальвациямен сипатталды.
Валюталық тәуекелдерді басқару әдістері:
Валюталық тәуекелдерді басқарудың негізгі әдістерінің бірі валюталық операцияларға шектеу қою болып табылады.
Ақпараттық, валюта бағамдарының өзгеруін күнделікті бағылап отыру;
Валюта нарығын күнделікті сараптау және зерттеу.
Валюталқ тәуекелдерді басқарудағыы көп тараған шектеу түрлері:
Шетел мемлекеттеріне шектеу;
Контрпартнерлер және клиенттермен жүргізілетін операцияларға шектеу қою;
Әр диллерге және әр күнге лимит қою;
Шығынға шектеу қою;
Инструментария шектеуі.
Валюталық тәуекелдерді басқарудағы шектеуден басқа әлемдік тәжірибеде келесі әдістер қолданылады:
«мэтчинг»
«неттинг»
Мэтчинг әдісі Актив және пассив бойынша валютаны сату мен сатып алуды тіркеу;Келіп түскен валютаны бөлу арқылы банк тәуекел көлеміне әсерін тигізе алады.
Неттинг әдісі Валюталық келісімдерді ірілендіру арқылы валюталық келісімдердің азайту;Осы мақсатқа жету үшін банктер бөлімшелер құрады, олар шетел валютасын сату немесе сатып алуға келіп түскен ұсыныстарға түзету енгізіп отырады.
Валюталық тәуекелдерді шектеу үшін хеджирлеу қолданылады:
Хеджирлеу - мүмкін шығындарға байланысты тәуекелдерді азайту процессі.
Фирма тәуекелдерді толығымен хеджирлей алады немесе таңдамалы түрде.
Сонымен қатар спекуляция жүргізуге болады.
Егер валюта бағамы немесе пайыздық қойылым қолайсыз жаққа өзгерсе онда тандалған тәуекелдерді хеджирлейді, егер қолайлы жаққа өзгерсе онда тәуекелді қалдырады, осы процесс спекуляция болып табылады.