1.Әлемдік, аймақтық және ұлттық валюта жүйелері: негізгі элементтері мен өзара қатынастары

Әлемдік валюта жүйесі – мемлекетаралық келісімдермен бекітілген халықаралық валюталық қатынастарды ұйымдастыру формасы. Әлемдік валюта жүйесі ХІХғ орта тұсында қалыптасты.

Дүниежүзілік валюталық жүйе — бұл халықаралық несие-қаржы институттары мен валюталық құралдардың қызмет етуін қамтамасыз ететін халықаралық келісімшарттар мен мемлекетаралық құқықтық нормалар кешенін қамтыды.

Дүниежүзілік валюталық жүйелердің қызмет ету сипаты мен тұрақтылығы дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымдылық кағидаларының сәйкес келуі дәрежесіне және алдыңғы қатарлы елдердің мүдделеріне байланысты болып келеді.

Ұлттық валюталық жүйе - елдің ақша жүйесінің бір бөлігі. Оның ерекшеліктері елдің құрамдас экономикасының-және сыртқы экономикалық байланыстардың даму дәрежесі мен жағдайына байланысты анықталады.

Әлемдік валюталық жүйе жаһанды шаруашылық мақсаты көздеседе, реттеу мен қызмет етудің ерекше механизмі бар болса да әлемдік валюта жүйесі ұлттық валюта жүйелерімен тығыз байланысты. Бұл байланыс СЭҚ-ке қызмет көрсететін ұлттық банктер арқылы жүзеге асырылады және жетекші елдердің мемлекетаралық валюталық реттеулер мен валюталық саясатты үйлестіруінен көрінеді. Ұлттық және әлемдік валюта жүйелерінің байланысы олардың тепе-тең екенін білдірмейді, себебі олардың міндеттері, қызмет ету мен реттеу шарттары, жекелеген елдерге және әлемдік экономикаға әсерлері әртүрлі. Олардың байланысы мен өзгешелігі олардың элементтерінен көрінеді.

Ұлттық валюталық жүйе элементтері: Ұлттық валюта, Ұлттық валютаның алмастырылу шарты, Ұлттық валюта паритеті, Ұлттық валюта бағамының режимі, Валюталық шектеудің және валюталық бақылаудың болуы немесе болмауы, Елдің халыкаралық валюталық өтімділігін ұлттық реттеу, Халыкаралық несиелік айналыс құралдарын пайдалануды регламенттеу, Елдің халықаралық есеп айырысуларын регламенттеу, Ұлттық валюталық нарық пен алтын нарығының режимі(тәртібі), Елдің валюталық қатынастарын басқаратын және реттейтін ұлттық ұйымдар.

Әлемдік валюталық жүйе элементтері: Резервтік валюталар мен халықаралық есептесуге арналған валюталық бірліктер, Валюталардың өзара айырбасталу шарты, Валюталық паритеттерінің ортақ режимі, Валюталық бағамдар режимінің регламентациясы, Валюталық шектеуді мемлекетаралық реттеу, Халыкаралық валюталық өтімділікті мемлекетаралык реттеу, Халықаралық несиелік айналыс құралдарды пайдаланудың ережелерінің біртұтастығы, Халыкаралық есеп айырысудың негізгі нысандарының біртұтастығы, Дүниежүзілік валюталық нарықтар мен алтын нарықтарының режимі, Мемлекетаралық валюталық реттеуді жүзеге асыратын халыкаралық ұйымдар.

Аумақтық валюталық жүйе өнеркәсібі дамыған елдердегі әлемдік валюталық жүйе төңірегінде құрылады. Аймақтық валюта жүйесі –бір аймақтағы елдердің валюта саласындағы қатынастарының ұйымдық - экономикалық нысаны. Мысалы, Еуропалық валюталық жүйе (ЕВЖ) — бұл Еуропалық қоғамдастыққа мүше елдердің валюта аумағында ұйымдастырылу — экономикалық нысанындағы қатынастарды білдіреді.