41.Айнымалы жұлдыздардың жарқырау қисығын сипаттап жазыңыз.

Жарықтылық пен жұлдыз радиусы

(*) Жұлдыз шамамен анықталатын жұлдыздың жарқырауы Е,жұлдызға дейінгі aрақашықтық квадратына кері пропорционал.Жұлдыздың сәуленуін білу үшін оның арақашықтыққа әсерін ескермеу керек.Жұлдызға дейінгі анықтау а)әр түрлі ара орналасқандықтан сәуленуі әртүрлі. Абсолютті жарқырау деп егер жұлдыз бақылаушыдан 10пК ара қашықтықта орналасқан жұлдыздың жарқырауын шартты түрде белгілеп аламыз.(1парсек=3,26ж.ж=30,86*10^12км ).Онда ара қашықтық r парсекпен өрнектелген формула орындалады. Е/Eабс =( )² (5) Ара қашықтыққа көрінетін жұлдыз шамаға да тәуелді.Бақылаушыдан 10пК ара қашықтықта орналасқан жұлдыздың шамасын абсолют жұлдыз шама деп аталады жане М белгісі.

Ei/E_k= 2.512^mk-mi(1)

(1)мен (5) функцияны пайдаланып Е/Eабс= 2.^512M-m=( )² Логарифм жане өрнектеп

М=m+5-5lgr (6)

(6)формула көмегімен көрінерлік жұлдыз шама мен ара қашықтықты біле отырып,абсолют жұлдыздық шаманы анықтауға болады.Жұлдыздың жарықтылығы деп жұлдыздың жарық күшінің күннің күшіне қатынасын аламыз. Күннің жарық күшін бірлңк деп аламыз. Күн абсолют жұлдыздық шамасын М деп белгілесек, онда жұлдыздың жарықтылығы L келесі функциямен анықталады. L=2,512 lgL=0.4(Mж-M) V(сары) сәулелерде Күн абсолют жұлдыздық шаасы Mж=4^m,78 тең, онда соңғы формула сандық өрнектеледі.

Lg l=1,912-04M

Жұлдыздың жарықтылығын біле отырып, оның радиусын есептеуге болады. Жұлдыздық шар формасын шар деп есептеп жұлдыздың дискісінің центрінде де, шет жағында да жарқырауы бірдей. Диск ауданы ПR² . дискінің жарықтылығы I деп белгілеп, әр шаршы метрі секундына 1Джоуль сәулелік энергия шығарады деп есептесек, жұлдыз дискісінің энергиясы ПRI² . күн дискісінің шығаратын энергиясын тең. Сол сияқты бірінші теңдікті екінші теңдікке бөліп жұлдыз жарықтылығын аламыз. L= (R/Rж)² I/Iж

Жылулық сәулелену теориясынан белгілі екені, I/Iж = (I/Iж)⁴_, Сондықтан

L= (R/Rж)²(T/Tж)⁴

Бұл өрнектегі температура түс көрсеткішімен анықталатын температурадан өзгеше. Соңғы формуладан жұлдыз радиусын анықтасақ

R= (T/Tж)²

Ал оның температурасы T_{ж= 600}⁰с Формуланы көбіне арақашықтықты анықтауда қолданылады. Егерде жұлдыздық абсолют жұлдыздық шамасы белгілі болатын болса, онда жұлдызға дейінгі арақашықтықты келесі формуламен анықтаймыз.lgr=1+0,2(m-M)

Егер де сәулелер жолындағы жарықтың жұтылуын ескермесек.

Оң жағына перпендикулярлық, ерекше екенін білдіретін бұл белгі спектрдің ерекшелігін білдіреді. Жұлдыздар эволюциясының теориясы бойынша B,A,F- cпектр кластарды (ранние) K,M,S,N-Жұлдыз кластарын (поздние)

Жұлдыздар спектрін толық анық зерттеу сәуленің көріну бағыты бойынша жұлдыздың қозғалыс жылдамдығын сәулелелік жылдамдықты анықтауға болады. Доппер принципіне сәйкес жарық көзінің қозғалысында көрінетін сәулелік спектр сызықтар бойымен сәулелік жылдамдыққа пропорционал ығысады. ∆λ/λ= v_r/c

_Vr- Сәулелік жылдамдық c-Жарық жылдамдығы λ -Спектр сызықтағы толқын ұзындығы ∆λ -Осы сызық ығысуы Спектр сызықтар жарық көзі алыстағанда спектрдің қызыл жағына ығысады, жақындағанда – күлгінге. Бұл ығысулар өлшенеді және жұлдыздың қозғалысы туралы ақпарат (информация) береді. Айнымалы жұлдыз белгілеуде R ден Z-кe дейінгі латын әрптері қолданылады, жарықтылығының бәсеңдеуіне байланысты. Солтүстікке тәж жұлдызының ең жарық айнымалысы R Северной короны. Т Телец жарқтылығы бойынша үшінші айнымалы жұлдыз торпақ шоқ жұлдыздағы. Шоқжұлдыз R ден Z-кe бірінші тоғыз ең жарық пен айнымалы жұлдыздарды белгілеуге болады. Оныншы мен келесі жұлдыздар үшін латын алфавитінің әріптері пармен қолданылады(I-ден байланысты): AA ,AB, AC Бұл 334 жқлдызға белгілеу береді. 334 айнымалы жұлдыздан кейінгіV335,336 деп белгіленеді. Сондықтан Т торпақ, RR Лира, UV Кит және V1500 Лебедь (аққу) – белгілі айнымалы жұлдыздың аттары.