2. Альтернатиті (Баламалық) теориялар.
Қаржылық активтердің табыстылығын бағалау үлгісі бір факторлы болып, тұрақты ретте сынға ұшырайтындықтан, баламалы теориялар жасалынды: баға қалыптастырудың арбитраждық теориясы (АРТ), опциондардың баға қалыптастыру теориясы, белгісіздік шартындағы преференция жағдайының теориясы.
АРТ тұжырымдамасы Стивен Росспен жасалынды. САРМ үлгісі инвесторлардың тиімді портфельдерді қалыптастырудан басталады. Ал баға қалыптастырудың арбитраждық теориясы портфельдердің қайсысы тиімді екенін сұрамайды. Мұнда келесідей тұжырым жасалады: акциялардың талап етілетін табыстылығы, САРМ үлгісінде тәрізді, бір фактордан емес, тәуекелдің көптеген факторларына байланысты. Үлгінің негізінде әрбір акцияның фактілік табыстылығы екі бөліктен – қалыпты табыстылық пен тәуекелді (белгісіз) табыстылықтан құралатындығында. Соңғы құраушы көптеген экономикалық факторлармен анықталады. Үлгі ішінара көптеген факторларды қоса алады және келесі байланыспен сипатталады:
(17)
j- бағалы
қағазының фактілік табыстылығы;
-
j- бағалы қағазының күтілетін табыстылығы;
-
i-экономикалық
факторының фактілік мәні;
- i-экономикалық
факторының күтілетін мәні;
-
j–
бағалы қағазының экономикалық факторға
деген сезімталдығы;
-
j–бағалы қағазының табыстылығың
өзгеруіне үлгіге енбеген ерекше
факторлардың әсері.
Опциондардың баға қалыптастыру теориясы мен белгісіздік шартындағы преференция жағдайларының теориясы жеткілікті дәрежеде дамымаған және қалыптасу кезеңінде болып келеді.
Тақырып 5. Операциялық рычаг(тетік) тиімділігі
Кәсіпорын шығындарының жіктелуі
Операциялық рычаг (тетік) тиімділігінің түсінігі
Операциялық талдау элементтері.
1.Кәсіпорын шығындарының жіктелуі.
Кәсіпорынның шығындары тұрақты (FC), айнымалы (VC) және аралас болып бөлінеді.
Тұрақты шығындар - олар шығарылатын өнім көлеміне байланыссыз (мысалы, аренда, амортизация, несие үшін пайыз).
Айнымалы шығындар - олар шығарылатын өнім көлеміне байланысты.
Аралыс шығындар - оларды тұрақты және айнымалы шығындарға жатқызуға болмайды (мысалы, почталық шығындар).
Шығындарды тұрақты және айнымалы деп бөлудің қажеттілігі:
Өндірістің тоқтап қалу шарттарын нақты анықтауға болады. Егер кәсіпорын орташа айнымалы шығындарды жаба алмаса, онда ол өндірісті тоқтату керек.
Тиісті шығындардың төмендеуі есебінен оның бірілген параметрлерінің динамикасының рационализациялануы табысты максимилмзациялау мәселелерін шешеді.
Бизнестің шығынсыздығына қол жеткізуге мүмкіндік беретін өндірістің минималды мөлшерін (рентабелділік шегі) және нақты өндіріс көлемі осы көрсеткішті қаншаға өсіретінін анықтауға болады (қаржылық беріктік қоры).
2.Операциялық рычаг тиімділігінің түсінігі
Мысалы:
-
Көрсеткіштер
10%-ға өсу
Өткізуден табыс
1000
1100
VC
700
770
FC
200
200
Табыс
100
130
Өткізуден түсімнің кез келген өзгерісі табыс көлемінің үлкен өзгерісіне әкеледі, операциялық рычаг тиімділігі осымен байланысты.
Өндірістік рычагтің әсер ету күші:
ӨРК = ӨТ - VС
табыс
мұндағы: ӨТ - өткізуден табыс.
Нақты леверидж (рычаг) және бағалық леверидж бөліп қарастырылады. Яғни баға өсімінен немесе нақты көріністегі өндіріс көлемінің өсу себебінен табыс өсімінің өзгерісі.
Өндірістік рычагтің әсер ету күші неғұрлым жоғары болса, соғұрлым осы кәсіпорынмен байланысты кәсіпкерлік тәуекел де өседі.