Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
СИЛЛАБУС-Мамандығы-051301-–-«Жалпы-медицина» BH...docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
813.86 Кб
Скачать

Иллюстрациялы материалдар:

      1. Презентация (слайдтар)

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Сайпіл У., Плешкова С.М., Абитаева С.А. «Ферменттер. Энергия алмасуы. Витаминдер.», Алматы, 2001 ж.

2. Плешкова С.М., Өмірзақова К.К., Абитаева С.А. «Заттар алмасуы және оның реттелуі», Алматы, 2006.

3.Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж.

4. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.

5.Е.С.Северин «Биохимия», 2008

6.Т.Т.Березов, Б.Ф.Коровкин «Биологическая химия», 2004 г.

7. НиколаевА.Я. «Биологическая химия» - М., 2007

Қосымша әдебиеттер:

1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2.Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.

3. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.

4. Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.

  1. Т.Ш.Шарманов, С.М.Плешкова «Метаболические основы питания с курсом общей

биохимии», Алматы, 1998 г.

  1. С.Тапбергенов «Медицинская биохимия», Астана, 2001 г.

  2. В.Дж.Маршал «Клиническая биохимия», 2000 г.

  3. Б.Гринстейн, А.Гринстейн «Наглядная биохимия», 2000 г.

  4. Д.Г.Кнорре, С.Д.Мызина «Биологическая химия», Москва, 1998 г.

  5. Р.Марри, Д.Греннер «Биохимия человека», I-II том, 1993 г.

  6. А.Ш.Зайчик, Л.Г.Чурилов «Основы патохимии», Москва, 2001 г.

  7. Н.Р. Аблаев Биохимия в схемах и рисунках, Алматы 2005 г.

  8. Биохимия. Краткий курс с упражнениями и задачами. Под ред. проф. Е.С.

Северина, А.Я. Николаева, М., 2002 г.

  1. З.С.Сеитов «Биохимия», Алматы, 2001 г

ҚОРЫТЫНДЫ СҰРАҚТАР:

  1. Тотығу түрлерін атаңыз.

  2. Антиоксидантты ферменттерді атаңыз.

  3. Антиоксидантты витаминдерді атаңыз.

5 дәріс.

Тақырыбы: Көмірсулар алмасуы. Бауырдың глюкостатикалық функциясы. Глюкозаның тотығу жолдары, энергиялық балансы.

Мақсаты: Студенттерді заттар алмасуының негізгі түсініктерімен, соның ішінде көмірсулар алмсуымен таныстыру. Тіндердегі глюкозаның өзгерістері туралы сұрақтарды қарастыру.

ДӘРІС ЖОСПАРЫ:

  1. Заттар алмасуына кіріспе.

  2. Көмірсулар аламасуындағы бауырдың ролі.

  3. Глюкозаның тотығу жолдарына қысқаша сипаттама.

ДӘРІС ТЕЗИСТЕРІ:

Заттар алмасуына кіріспе

Заттар алмасуы – бұл бір-бірімен тығыз байланысты, қарама-қарсы 2 процестің – ассимиляция (анаболизм) мен диссимиляцияның (катаболизм) жиынтығы. Заттар алмасуы 4 сатыдан тұрады: 1-сатысы – қорытылуы – күрделі заттардың механикалық және ферментативті жолмен ыдырауы, бұл сәйкес гидролазалардың қатысуымен асқорыту жолдарында (АҚЖ) өтеді; 2-сатысы – сіңірілу – ыдырау өнімдерінің ішек қуысынан ағзаның ішкі ортасына тасымалдануы; 3-сатысы – аралық алмасу – сіңірілген заттардың ағза жасушалары мен тіндерінде өзгерістерге түсуі; превращение в клетках или тканях организма всосавшихся веществ; 4-сатысы – зат алмасудың соңғы өнімдерінің бөлінуі.

Моносахаридтердің сіңірілу механизмдері – глюкоза мен галактоза АТФ және натрий-глюкозалық транспортер көмегімен активті түрде сіңіріледі. Фруктоза ГЛЮТ көмегімен (жеңілдетілген диффузия) арқылы, ал пентозалар пассивті түрде, АТФ пен белок-транспортерлердің көмегінсіз сіңіріледі.

Көмірсулар аламасуындағы бауырдың ролі.

Бауырдың глюкостатикалық қызметі қандағы глюкоза деңгейін тұрақты сақтауға негізделген, ол 3 процесс арқылы қамтамасыз етіледі:

1) гликогеногенез, 2) гликогенолиз, 3) глюконеогенез (глюкозаның белоктар, липидтер, көмірсулар ыдырағанда түзілген аралық өнімдерден синтезі).

Қанда глюкоза мөлшері артса, оның артық бөлігі гликогеннің түзілуіне (гликогеногенез) жұмсалады. Қандағы глюкозаның мөлшері төмендегенде гликогенолиз (гликогеннің ыдырауы) мен глюконеогенез күшейеді. Демек, бауыр қандағы глюкоза деңгейін сақтап, глюкостатистикалық қызмет атқарады, қандағы глюкозаның қалыпты мөлшері 3,4-6,1 мМ/л-ге тең.

Глюкозаның тотығу жолдарына қысқаша сипаттама.

Глюкоза 2 түрлі жолмен тотығады, 2/3 гликолитикалық, 1/3 пентозофосфатты жолмен тотығады.

Глюкозаның анаэробты жағдайда гликолитикалық жолмен тотығуы гликолиз деп аталады. Анаэробты гликолиз кезінде 1 молекула глюкозадан 2 молекула лактат және 4 АТФ түзіледі. 1 молекула глюкоза аэробты гликолитикалық жолмен тотыққанда 36 немесе 38 АТФ түзуге жеткілікті энергия бөлінеді. Пентозофосфатты цикл осуществляется в анаэробты жағдайда өтеді, бұл процестің нәтижесінде СО2 мен НАДФН2 түзіледі. НАДФН2 холестерол мен май қышқылдарның синтезі үшін энергия көзі болып табылады.

Глюкозаның анаэробты гликолитикалық жолмен тотығуының энергиялық балансы: егер гликолиз глюкозадан басталса, глюкозо-6-фосфат пен фруктозо-1,6-дифосфаттың түзілуіне 2 молекула АТФ жұмсалады. Сонымен гликолиз нәтижесінде 4 АТФ түзіледі, ал қорда 2 АТФ қалады. Егер гликолиз гликоген ыдыраған кезде түзілген глюкозо-6-фосфаттан басталса, фруктозо-1,6-дифосфаттың түзілуіне 1 АТФ жұмсалып, 3 АТФ қорда қалады.

Глюкозаның аэробты жағдайда тотығуы келесі сатылардын: глюкозаның ПЖҚ-на дейін тотығуы; ПЖҚ-ның тотығудан декарбоксилденіп АСҚ түзуі; АСҚ-ның ҮКЦ-детотығуы; БТ, энергия және эндогенді судың түзілуі; ТФ, АТФ түзілуі.

Глюкозаның аэробты жағдайда тотығуының энергиялық балансы: цитоплазмада 2 АТФ және 2 НАДН2 түзіледі. 1 молекула глюкоза аэробты жолмен тотыққан кезде 2 молекула ПЖҚ түзіледі. ПЖҚ митохондрияға түсіп тотығудан декарбоксилденіп 2 молекула АСҚ және 2 молекула НАДН2түзеді. Митохондриядағы 2 молекула НАДН2 БТ-да тотығып 6 АТФ түзеді. 2 АСҚ Кребс циклінде тотығып 6 НАДН2, 2ФПН2 және 2АТФ, түзеді. Сонымен 2АСҚ тотыққанда 24 АТФ түзіледі. Митохондрияда: 24+6=30АТФ. 30АТФ+2АТФ(цитозолде гликолизде түзілген) = 32АТФ. 4 немесе 6АТФ цитозольді НАДН2 глицерофосфатты (4) немесе малатты (6) шөрнек механизмі арқылымитохондрияға тасымалданып тотыққанда түзіледі.Сонымен глюкоза глицерофосфатты шөрнек механизмі арқылы тотықса 36 АТФ , малат шөрнек механизмі арқылы тотықса, 38 АТФ түзіледі.

ИЛЛЮСТРАЦИЯЛЫ МАТЕРИАЛДАР:

  1. Презентация (слайдтар)

  2. Моносахаридтердің сіңірілуі.

ӘДЕБИЕТТЕР:

Негізгі:

  1. Т.Ш.Шарманов, С.М.Плешкова «Метаболические основы питания с курсом общей биохимии», Алматы, 1998 г.

  2. Плешкова С.М., Өмірзақова К.К., Абитаева С.А. «Заттар алмасуы және оның реттелуі», Алматы, 2006.

  3. С.Тапбергенов «Медицинская биохимия», Астана, 2001 г.

  4. С.Сеитов «Биохимия», Алматы, 2001 г.

  5. В.Дж.Маршал «Клиническая биохимия», 2000 г.

  6. Б.Гринстейн, А.Гринстейн «Наглядная биохимия», 2000 г.

  7. Т.Т.Березов, Б.Ф.Коровкин «Биологическая химия», 2004 г.

Қосымша:

  1. Д.Г.Кнорре, С.Д.Мызина «Биологическая химия», Москва, 1998 г.

  2. Р.Марри, Д.Греннер «Биохимия человека», I-II том, 1993 г.

  3. А.Ш.Зайчик, Л.Г.Чурилов «Основы патохимии», Москва, 2001 г.

  4. Полосухина Т.Я., Аблаев Н.Р. «Материалы к курсу биологической химии», 1977 – С.8-11, 13, 34.

  5. Верболович П.А., Аблаев Н.Р. «Лекции по отдельным разделам биохимии», 1985 - С.27-36.

  6. Н.Р. Аблаев Биохимия в схемах и рисунках, Алматы 2005 г.

  7. Биохимия. Краткий курс с упражнениями и задачами. Под ред. проф. Е.С. Северина, А.Я. Николаева, М., 2002 г.

  8. Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы Заттар алмасуы және оның реттелуі. – Алматы, 2009 ж.

ҚОРЫТЫНДЫ СҰРАҚТАР:

1.Зат алмасуының сатылары.

2. Көмірсулардың ролі.

3. Моносахаридтердің сіңірілу жолдары.

6 дәріс.

Тақырыбы: Липидтер алмасуы. Липопротеиндер метаболизмі туралы түсінік. Атеросклероз биохимиясы.

Мақсаты: Студенттерде липидтер алмасуы және липопротеиндер метаболизмі, атеросклероз туралы түсінік қалыптастыру.

ДӘРІС ЖОСПАРЫ:

1. Липидтердің тасымалдану формалары – құрылысы, құрамы және ролі туралы түсінік.

2. Липопротеиндер метаболизмі туралы түсінік. Атерогенді және антиатерогенді липопротеиндер туралы түсінік.

3. Атеросклероз туралы түсінік. Атеросклероз дамуының биохимиялық механизмдері.

ДӘРІС ТЕЗИСТЕРІ:

Липидтердің тасымалдану формалары – құрылысы, құрамы және ролі туралы түсінік. Липопротеиндер метаболизмі туралы түсінік. Атерогенді және антиатерогенді липопротеиндер туралы түсінік.

Липидтердің тасымалдану формаларына хиломикрондар мен липопротеиндер жатады. Липопротеиндер ТӨТЛП, ТТЛП, ТЖЛП болып бөлінеді. Олар бір-бірінен құрамы, ролі, түзілетін орны және тығыздығы бойынша ерекшеленеді. ХМ ішек қабырғасында түзіледі. ХМ ТАГ-ты тасымалдайды, олар тіндерде қалдық ХМ айналып, бауыр жасушаларымен жұтылады.бұлар –ең үлкен бөлшектер, құрамында 80% ТАГ болады. ТӨТЛП бауырда түзіледі, құрамында 55% ТАГ болады. Олар ТАГ-ты бауырдан тіндерге тасымалдайды. Тіндерде олар ЛПЛ әсерінен ТТЛП-ға айналады. ТТЛП дабауырда түзіледі. Олар холестеролды бауырдан тіндерге тасымалдайды және атерогенді болып табылады. ТЖЛП бауырда және ішек қабырғасында түзіледі. Олар холестеролды тіндерден бауырға тасымалдайды, антиатерогенді болып табылады.

Атеросклероз туралы түсінік. Атеросклероз дамуының биохимиялық механизмдері.

Атеросклероз – ірі және орташа артерия тамырларының созылмалы ауруы. Оның 270-ке жуық қауіптілік факторлары бар, олардың ішінде қант диабеті, семіздік, ер адам болу, егде жас, тұқым қуалаушылық, стресс, гипертония, дұрыс емес тамақтану, гиподинамия және басқаларын атауға болады. Бұл аурудың негізінде ТТЛП мөлшерінің көп болуы мен олардың модификациясы және артериялардың интимасында жиналуы жатыр. Түйіндер түзіледі.