4 Шикізат материалдарына сипаттама

Цемент (нем. ұсақталған тас, қиыршық тас) – гидравликалық байланыстырғыш материалдар тобы, негізгі құрылыс материалдарының бірі, органикалық емес материалдың майда ұнтағы, гидравликалық тұтқыр материалдардың үлкен тобының жалпы атауы. Цементтің кейбір түрі ауада қатаяды. Басқа бір түрлері тек тұздардың, қышқылдардың судағы ерітіндісімен араластырғанда ғана байланыстырғыштық қасиетке ғана ие болады. Оның портландцемент, қожды және пуццолан цемент деп аталатын түрлері бар. Цементтің көп тараған түрінің бірі – портландцемент. Ол негізінен жоғары негізді кальций силикатынан тұрады. Цементтің шикізат клинкері мен домналық қождан қожпортландцемент, пуццолан цемент, т.б. дайындалады. Цементті пайдалану үшін, оны алдымен сумен араластырып, цементтік қамыр дайындайды. Цементтік қамырды құммен араластырып, құрылыстық ерітінділер, ал оған қиыршық және уақ тас, т.б. қосу арқылы бетон дайындалады. Кейде асбест қосып асбест цементті бұйым, ағаш жаңқаларын қосу арқылы фибролит жасалады. Арнаулы зауыттарда минералды шикізатты ұсату, араластыру, майдалау, күйдіру арқылы цементтік клинкер алынады. Цементтің сапасы маркамен сипатталады. Маркалары: 200,300,400,500,600. Берілген жұмыста 600маркалы портландцемент пайдаланылады. Сонымен бірге, цементтің тез бірігуі мен қатаюы майдалылығы, т.б. белгілі бір стандартқа сәйкес болуы керек.Цемент құрылыста біртұтас және құрама бетон мен темір – бетон дайындауда пайдаланылады.

ГОСТ 10178-85 және ГОСТ 30515-97 стандарт талабы бойынша келесі кестені толтырамыз.

Портландцементтің шынайы тығыздығы 3,1 г/см³, орташа тығыздығы 1,1 г/см³ және 1,3 г/см³. Цемент ұнтағының майдалық мөлшері № 008 елеуіште қалған қалдықтың 15% -тен кем болу шартының сақталуымен сипатталады.

Портландцемент ПЦ 600 — құрамы бордан, саздан және пирит үгіндісінен тұратын, портландцемент клинкерін гипс пен гранулданған қожды ұнтақтап, ылғал әдісі мен күйдіру арқылы алынған байланыстырғыш материал.

4-кесте-Цементке қойылатын талаптар (ГОСТ 10178-85 және ГОСТ 30515-97)

Цемент түрлері	Маркасы	Қоспа құрамы, %
		түйіршіктелген шлак ген шлак	активті минералдар
портландцемент шлакопортландцемент	400,500,550,600 300,400, 500	- 20%	20% -

Құм – табиғи ұсақ шөгінді тау жынысының және минералды-петрографиялық құрамға сәйкес 50% кем емес кварцтың дәндерінің, түздік шеккілердің және сыртқы минералдарының және тау жыныстарының тұқымының сынықтарының өлшемімен алғанда 0,1-1 мм болады. Құмдар органикалық қоспаларды қажет етпейді. Слюданың құрамы 0,2 % аспайды, алеврит және балшықты бөлшектерінің қоспасын қажет етеді.Көрсетілген бөлшектердің санының 3 % салмағы бойынша, дәндерді өлшеммен алғанда 5-10мм аралығы кем дегенде 5 % дейін салмағы бойынша аспайды. Дәннің тығыздығы басқа да түрлі минералдардан 2,0 г/см3 жоғары болады .

Құрылыстық құм - бір шикізаттың негізгі көріністерінен, қабырғаның материалының өндірісі үшін пайдаланатын талаптарға сәйкес ГОСТ 8736 – 93 Құм құрылыстық жұмыстар үшін жауап береді. Техникалық шарттар мен модульдің ірілігімен 1,0 - 2,5 фракциялық құрамы бойынша құм: өте ұсақ, ұсақ, орташа, ірі болып бөлінеді.

ГОСТ 8736-93 құрылыстық құм жұмыстары үшін толтырғыштардың ауыр, жеңіл, ұсақ дәнді, ұялы және силикаты жеңіл бетон, құрылыстық араласпалары, құрғақ қоспаны дайындау үшін, автомобильді жолдық және аэродромды жабынды құрылым үшін арналған. Құмдар өзінің табиғи дәндік құрамы бойынша: ірі, орташа, ұсақ және өте ұсақ болып бөлінеді.

Ұсақ толтырғыштарға түйіршіктерінің диаметрі 0,14-5мм аралығындағы құм жатады. М350 және одан жоғары бетондар үшін орташа тығыздығы 1500кг/м³ кем емес құмды пайдаланған жөн. Зертханалық жұмыста құмның төгілмелі тығыздығын – 1200 кг/м³; шынайы тығыздығын – 2230 кг/м³ таңдап алдық. Ол үшін құм түйіршіктері арасындағы қуысты азайту қажет.

Құмдар құрылыстық жұмыс үшін (ГОСТ 8736-93) стандартпен дәндік құрамы бойынша бөлінеді:

Дәндік құрамы бойынша құмның классификациясы

Құмның топтары	Мк	Массасы бойынша толық ситадағы қалдық № 063, %	Су қажеттілігі, %
өте ірі ірілеу ірі орташа ұсақ өте ұсақ жіңішке өте жіңішке	3,5жоғ 3,0…3,5 2,0…3,0 2,0…2,5 1,5…2,0 1,0…1 ,5 0,7…1,0 До 0,7	75жоғары 65…75 45…65 30-45 10-30 до 10 не нормируется не нормируется	4…6 4…6 6…8 8…10 и более более 10

Шағыл тас - Бетон маркасы М350-ден жоғары болғандықтан, қиыршық тастыңцилиндрдегі ұсақтығы 8-ге тең болады. Солай қиыршық тастың маркасы М800-ге тең. Қиыршық тастың сынау кезіндегі құрғақ күйіндегі салмағынжоғалтуы 9-10 болады. Ал суға қаныққан күйіндегі ұсақтығы 12-14-ке тең. Қабырғалы жабынаралық тақта үшін 5-20 мм қиыршықтас фракцияларын қоспасын қолданылады.

5-кесте-Материалдың физико-механикалық көрсеткіштері

Материалдың атауы	Төгілмелітығызды, кг/м3	Шынайы тығыз, кг/м3	Түйіршік саны, % мас.	Беріктілік маркасыМПа	Желіну дәрежесі бойыша маркасы,%	Ірілік модулі
шағылтас	1,58	2,69	13,6	1000	И-1	-
Құм	1,52	2,64	-	-	-	2,27

Арматура-конструкция жұмыс сиптына сай бетон массасына орналастырылатын құрыш шыбықтары немесе қаңқалары және торлары. Қуысты темірбетон плиталарын арматуралау үшін арматуралық болатты шыбықтардан және сымдардан жасалынатын, арматуралық злементтерін, пісірілген жазық торларын және қаңқаларын, кеңістік қаңқаларын қолданады.

Арматуралық құрылымды, форманы ГОСТ 5781-82 және ГОСТ 10884 стандарт талабы бойынша қарастырамыз.

Су–бетон араласпасын дайындағанда су құбырындағы және кез-келген судың су көрсеткіші 4-тен кем емес көрсететін қышқыл емес, лакмус қағазын қызыл түске боямайтын болу қажет. Судың жарамдылығын күдікті жағдайда бетон араласпасын дайындауда оны салыстыру тәжірибесінде тексеріп көру керек.

Сондай-ақ бетон араласпасын дайындауда теңіз және басқа тұздарды қолдануға болады.

6-кесте-Суға қойылатын талаптар МЕСТ 23732

Көрсеткіш атауы	Нормасы
ПАВ құрамында аз болмау керек, мг	10
құрамында қант және фенол аз болмауы керек, мг	10
құрамында жұкпалы қоспалар және майлар ,мг	болмайды
рН көрсеткіші аз болмауы керек	4
құрамында сульфат аспауы керек	2700 мг/л
құрамында тұз аспауы керек	5000 мг/л