3.Қаржыны басқару ерекшеліктері: ұғымы, қағидаттары, элементтері

Қаржыны басқару стратег-қ,яғни қаржыны жалпы басқару ж/е оперативтік басқару болып ажыратылады. Стратегия-қ басқару қаржы ресурс-н келешекте болжау арқылы анықтауда,мақсатты бағдарма-ды ж/е басқаны іске асыруға арналған қаржы ресурс-р-ң ауқымын белгілеуде көрінеді. Оны дәстүр б-ша мем-к билік-ң ж/е басқару-ң жоғар-ғы орган-ры – ҚР-ның Парламенті, Президент аппараты, Үкіметі,Қаржы Министр-гі, Эко-ка ж/е бюдж-к жоспар-у минист-гі жүзеге асырады. Қаржы проблема-ры жөнін-гі шешім-р қоғамды дамыту-ң бағдарлам-н әзірлеумен ж/е жүзеге асырумен байл-ты басқа шаруа-қ ж/е саяси проблема-мен тығыз матасатыңдық-н бұл орган-р басқа функц-рды орындаумен бірге қаржыны басқарады. Ұзақ мерзімді,орта мерзімді ж/е қысқа мерзімді бағдарлам-р мен жоспар-ды (болжам-ды) жүзеге асыру міндетті қарж-қ қами-з етуді, яғни нақтылы қаржы ресурс-н іздестіруді қажет етеді. Сонд-н әлеум-к – эк-қ проблем-р б-ша шешім-ді жасау үдеріс-де салық-қ,салық-қ емес түсім-р, трансферт-р, өарыз қаражат-ры,ақша қаражат-р-ң басқа көздері түрінде қаржы базасы айқын-ды.

ҚР-сы Презид-не көп жағдайда Президент аппараты арқылы қаржыны басқаруға үлкен өкілетті-к берілген:

1. респуб-қ бюд-тті әзірлеу ж/е оның атқарылуы туралы есеп беру тәртібін айқындайды;

2. респуб-қ бюд-т коммисия-н құрады,ол туралы қағиданы бекітеді, оның құрамын айқындайды;

3. ҚР-ң аумағында төтенше мем-к бюд-т енгізу туралы шешім қабылдайды ж/е оны әзірлеу тәртібін айқындайды;

4. Ппезидент-ң Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауында алдағы жылға арналған ҚР-ның қаржы – кредит ж/е салық – бюджет саясат-ң нег-гі бағыт-ры айқында-ды;

5. ҚР-ның Ұлттық қорын басқару жөнін-гі кеңес құрады ж/е ол туралы қағиданы бекітеді;Ұлттық қорды қалып-ру ж/е пайда-ну тиімділігін арттыру жөнінде, сондай-ақ оны пайдалану-ң көлемі мен бағыт-ры жөнінде шешім-р қабылдайды. Ұлттық қорды қалып-ру ж/е пайда-ну туралы есеп-ді бекітеді;

6. ҚР-ғы төтенше н/е соғыс жағдайлар-да тиісті қаржы жылы-ң 1-ші тоқсанына арналған респуб-қ қаржы жосп-н бекітеді ж/е ҚР-ның заң-на сәйкес өзге де өкілеттік-ді жүзеге асырады.

Қаржыны жалпы басқару ҚР-ның заң шығару қызметін жүзеге асыратын елдің ең жоғарғы өкілді органы – Парламентке жүктелген. Палаталар-ң бірлескен отырысында Парламент Үкімет пен Респуб-қ бюд-ң атқарылуын бақылау жөнін-гі есеп комите-ң респуб-қ бюд-ң атқарылуы туралы есепте-н бекітеді,респ-қ бюд-ті,с-ақ респ-қ бюд-ке өзгеріс-р мен толықтыру-р енгізеді,бекітеді, салық-р мен алым-ды белгілейді ж/е оларды алып тастайды, мем-к қарыз-р мен респуб-ң эк-қ ж/е өзге көмек көрсетуі туралы мәселелерді шешеді.

7.Қазақстан Республикасының қазіргі салық жүйесі және оның сипаттамасы

Мемл/тке салынатын салық түрлерінің, оларды құрудың ж/е алудың нысандары мен әдістерінің,салық службасы органдарының жиынтығы әдетте мемл/ң салық жүйесін құрайды. 1991ж.дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде көбінесе экон/ы басқарудың әкімшіл- әміршіл жүйесіне, бағаларға қатаң мемл/к реттеуге сәйкес келетін салық жүйесі қызмет етті. мен көтерме сатып алу бағаларын ж/е мемл/к реттеп отыруға бағытталған болатын.Қаз-н егемендікке ие болғаннан кейін 1991-95жж.қабылдаған бірқатар заңдарға сәйкес респуб.-да жаңа салық жүйесі қалыптасты.1991ж. желтоқсанының 25-нен бастап біздің елісмізде тұңғыш салық жүйесі жұмыс істей бастады.Ол «ҚР салық жүйесі туралы» заңғва негізделді. Бұл зағ салық жүйесін құрудың қағидаттарын, салықтар мен алымдардың түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген алғашқы құжат еді.Осы заң,а сәйкес Қаз/да 1992ж. қаңтардың бірінен бастап 13 жалпы мемл/к салық, 18 жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.Салықтарды салу обьектісі бойынша салықтар тура және жанама болып бөлінеді.Тура салықтар-салық төлеушінің кірісі мен мүлкінен тікелей төленген салықтар.Олар өз кезегінде нақты және жеке салықтарға жіктеледі.Нақты салықтар салық төлеушілердің мүлкінің кейбір түрлеріне салынады.Жеке тура салықтар- бұл жеке адамдар заңи ұйымдардың табыстары мен мүлкіне салынатын салықтар.Нақты салықтардан айырмашылығы- жеке салық салу әрбір салық төлеушінің жеке табысы мен мүлкін де,оның қаржы жағдайын да ескереді.Жанама салықтар- бағаға немесе тарифке үстеме түрінде белгіленген салық төлеушініелгілі тері мен мүлкіне тікелей байланысты емес салықтар.Жанама салықтарға қосылған құн салығы,акциздер жатады.Жанама салықтарға сондай-ақ сыртқы экон/қ қызметтен түсетін түсімдер де жатады. Сал.салудың негізгі элементтеріне мыналар жатады: объ/т, субъ/т, салық салынушы, салық салу бірлігі, салық базасы, салық мөлшерлемесі, квота, салықпұл, салық жеңілдіктері, төлеу мезгілі мен тәртібі, салық тәлеушілер мен салық органдарының құқықтары мен міндеттіліктері, салықтың төленуін бақылау, салық заңнамасын бұзғаны үшін санкциялар, т.б.Салықты алатын ж/е оған билік органға қарай орталық ж/е жергілікті салықтарды ажыратады.Пайдалану тәртібіне қарай барлық салықтар жалпы ж/е мақсатты болып бөлінеді.