10.2 Горизонтальдарды бейнелеу

Бірінші горизонтальды жүргізу үшін бойлық параллакстар бұрандасына Р₁ есептелген өлшем қойылады да, стереомодельді байқап, негізгі куймешені «х» кремальерамен баяу жылжыта отырып, оң жақтағы аэросуретте жіптің стереомодельдің бетімен жанасу орнын қарындашпен белгілейді.

Алынған нүктелерді горизонталь болатын жатықтық қисық сызықпен қосады. Содан соң бойлық параллакстар бұрандасына екінші горизонтальға есептелген өлшемді қояды да, жоғарыда айтылғандай горизонтальды жүргізеді. Салынған горизонтальдар стереомодельде байқалатын бедердің пішінін дұрыс көрсетуге тиіс.

Бақылау сұрақтары

• бастапқы нүкте мен бірінші горизонталь арасындағы бойлық параллаксты есептеу;

• горизонтальдар арасындағы бойлық параллаксты есептеу;

• горизонтальдар арасындағы бойлық параллакстарды есептеу үшін бастапқы берілген болып не алынады;

• салынатын горизонтальдардың параллакстарын есептеу;

• жұмысты орындау ретін айтыңыз.

Әдебиет: [3] - 256-258 б;

[3] - 120-121 б;

[11] - 273-275 б.

11 Жер УЧАСКЕЛЕРДІҢ аудандарын аэросуреттер

бойынша анықтау

Зертханалық жұмыс 10

Бастапқы берілгендер: осы жұмысты орындау үшін аэросурет пен карта керек.

Әр студентке аэросурет бойынша жер бөлікшенің шекарасы көрсетіледі. Жер бөлікшенің ауданын анықтап оны карта бойынша алынған нақты ауданымен салыстыру керек.

11.1 Жұмысты орындау реті

Аэросуреттегі координаталық таңбалар бойынша тор көздерінің тік бұрышты орындары анықталады. Айқындалған координаталық тор бойынша жер бөлікшенің бұрылу бұрыштарының координаталары анықталады.

Егер аэросуреттің масштабы беймәлім болса, онда оны алдын-ала анықтау керек.

Координаталарды өлшеуіш пен көлденең масштабты сызғыш көмегімен анықтайды.

Аналитикалық формулалар бойынша жер бөлікшенің ауданы екі рет есептелінеді.

2S=∑x_i(y_i+1-y_i-1)

2S=∑Y_i(X_i-1-X_i+1);

.

Жер бөлікшенің ауданын дұрыс есептеуін топографиялық карта арқылы анықтайды. Аэросурет бойынша есептелген ауданның және карта бойынша ауданның айырмашылығы 3-5% аспауы керек.

Бақылау сұрақтары

• жер учаскесінің ауданың есептеу формуласын жазыңыз;

• сурет масштабын есептеу формуласын жазыңыз;

• аэросурет бойынша жер учаскенің бұрылу нүктелердің координаталары қалай анықталады.

Әдебиет: [9] – 310-314 б.

12 Аэросуреттерді пландық жӘне биіктік байланыстыру

11 Зертханалық жұмыс

Есеп: полярлық әдіспен анықталған тану белгілердің координаталарын есептеу қажет және төмендегі бастапқы берілгендер бойынша (7-кесте) есептеудің бақылауын жүргізу керек (10-сурет).

Сурет 10

Кесте 7 - Бастапқы берілгендер

Вар.	Бастапқы пункттердің атаулары	Координаталар Х У	Бастапқы дир. бұрыштар	Өлшенген бұрыштар мен бағыттар
1	А В	4 657 234,0 8 379 555,8 4 660 384,7 8 380 148,3	510 58/ 37// 130 45/ 05//	1 2 3 d	1060 14/ 21// 1740 59/ 25// 1120 29/ 38// 157,3 м
2	А В	4 657 131,8 8 379 612,0 4 660 280,1 8 380 217,0	520 12/ 16// 1110 42/ 49//	1 2 3 d	1100 51/ 32// 1890 37/ 52// 1080 44/ 18// 101,3 м
3	А В	4 657 131,8 8 379 612,0 4 660 280,1 8 380 217,0	520 12/ 16// 1300 58/ 24//	1 2 3 d	1060 14/ 32// 1740 59/ 18// 1120 28/ 42// 156,9 м
4	А В	4 657 062,7 8 379 689,8 4 660 231,6 8 380 175,5	500 02/ 26// 1280 48/ 24//	1 2 3 d	960 00/ 08// 1850 13/ 54// 1230 13/ 38// 139,5 м
5	А В	4 657 279,1 8 379 653,5 4 660 418,8 8 380 302,2	530 00/ 00// 1310 45/ 28//	1 2 3 d	960 59/ 51// 1850 14/ 11// 1230 13/ 38// 140,0 м

Төменде берілген есептін шығару жолы көрсетілген.

Орындау реті:

1) АР сызығының дирекциондық бұрышын анықтаймыз. 10-ші суретке сәйкес

2) Тура геодезиялық есепті шешу негізінде тану белгінің Х_Р, У_Р координаталарын есептейміз:

,

мұндағы - Х осі бойынша координата өсімшесі:

,

- Х осі бойынша координата өсімшесі:

.

3) Содан кейін есептеудің бақылауын жүргізу керек. Ол үшін кері геодезиялық есепті шешу негізінде берілген бір бұрыштын мәні тану белгінің Х_Р, У_Р координаталары арқылы есептеледі. Есептелген бұрыштын мәні берілген бұрішпен салыстырады. Айырмашылығы 1 аспау керек.

;

;

.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Шилов П. Н., Федоров В. И. Инженерная геодезия и аэрогеодезия. - М.: Недра, - 1971

2. Инженерная геодезия /под редакцией П.С. Закатова. – Москва.: Недра, 1976.

3. Федоров В. И. Инженерная аэрогеодезия. - М.: Недра, - 1988

4. Федоров В. И., Титов А. И., Холдобаев В. А. Практикум по инженерной геодезии и аэрогеодезии. - М.: Недра, - 1987

5. Лобанов А.Н. Фотограмметрия. – М.: Недра, 1984

6. Лобанов А. Н., Буров М. И., Краснопевцев Б. В. Фотограмметрия. - М.: Недра, - 1987

7. Буров М. И., Краснопевцев Б. В., Михайлов А. П. Практикум по фотограмметрии. - М.: Недра, - 1987

8. Живичин А. Н., Соколов В. С. Дешифрирование фотографических изображений.- М.:Недра, - 1980

9. Куштин И.Ф., Бруевич П.Н., Лысков Г.А. Справочник техника фотограммметриста. - М.:Недра, - 1988

10. Обиралов А.И. Фотограмметрия. – М.: Колос, - 2002

11. Дейнеко В.Ф. «Аэрофотогеодезия». - М.: Недра, - 1968

12. Федоров В.И., Шилов П.И.. Инженерная геодезия: Учебник для вузов. М.: Недра, 1982

13. Калыбеков Аэрогеодезия: Оқулық. Алматы: Баспа, 1987

14. Краснощекова И.А., Нормандская О.Б. Фотограмметрия: М.: Недра, 1982.

15. Инструкция по топографическим съемкам в масштабах 1:10 000 и 1:25 000. Полевые работы. М.: Недра, 1978.

16. Основные положения по аэрофотосъемке, выполняемой для создания и обновления топографических карт и планов (ГКИНП-09-32-80); М.: Недра, 1982.

17. Джуламанов Т.Д. Геодезия: Оқулық. Алматы: Эверо, 2005

18. Қалыбеков Т. Геодезия мен топогафия негіздері. – Алматы, 1993

19. Нұрпейісова М.Б. Геодезия: Оқулық. – Алматы, 1993

ҚОСЫМША А