- •Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы Терапия бакалавриат кафедрасы
- •Жұмыс бағдарламасы
- •2. Бағдарлама:
- •2.3 Міндеттері:
- •2.4 Оқытудың соңғы нәтижесі
- •Дәрістердің тақырыптық жоспары
- •Тәжірибелік сабақтардың тақырыптық жоспары
- •Студенттердің өз бетінше атқаратын жұмыстың тақырыптық жоспары
- •2.8 Сабақ беру және оқыту әдістері :
- •2.9 Білімдерін және дағдыларын бағалау әдістері:
- •2.10 Ұсынылатын әдебиет: Орыс тіліндегі
- •2.11 Қосымшалар:
- •2012-2017 Оқу жылдарына жұмыс бағдарламасының басқа пәндермен келісу хаттамасы
- •2010-2011 Оқу жылына арналған ж½мыс ба¹дарламада¹ы толықтырулар мен өзгертулер
- •2013-2014 Оқу жылы
- •Оқытушылар туралы мәлімет:
- •8) Байланыс ақпараты:
- •9) Пәннің саясаты:
- •2. Бағдарлама
- •3) Оқыту мақсаттары:
- •4) Пәнді оқытудың соңғы нәтижесі:
- •7) Пәннің қысқаша мазмұны:
- •Дәрістердің тақырыптық жоспары
- •Тәжірибелік сабақтардың тақырыптық жоспары
- •Студенттің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
- •Кеңес беру кестесі
- •9) Әдебиет: Орыс тіліндегі
- •Қазақ тіліндегі
- •10) Оқыту әдістері:
- •11) Білімдерін бағалау белгілері және ережелері:
- •Студенттердің білім денгейін қортынды бағалаудағы рейтинг-шкаласы
- •Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы Терапия бакалавриат кафедрасы
- •Дәріс комплекстері
- •3)Дәріс тезистері:
- •4) Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •5) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •Дәріс тезистері:
- •4) Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •5) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •3) Дәріс тезистері:
- •Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •3) Дәріс тезистері:
- •4)Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •5)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6)Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •Дәріс тезистері:
- •4) Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •5)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •Дәріс тезистері:
- •Иллюстратициялы материал: қосымшада.
- •Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •Дәріс тезистері:
- •Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •Дәріс тезистері:
- •Иллюстративты материал: қосымшада.
- •Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •Дәріс тезистері
- •Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •3)Дәріс тезистері:
- •4)Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •5)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •3)Дәріс тезистері:
- •4) Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •5)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •3)Дәріс тезистері:
- •Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •5) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •3)Дәріс тезистері:
- •4)Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •5)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6)Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •3) Дәріс тезистері:
- •4)Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •5)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6)Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •3) Дәріс тезистері:
- •4)Иллюстрациялы материал: қосымшада.
- •5)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •6)Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
- •3) Оқыту мақсаты:
- •3) Оқыту мақсаты:
- •4.Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:
- •5) Білім берудің және оқытудың әдістері:
- •6) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •7) Бақылау( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Оқыту мақсаты:
- •4)Тақырып бойынша негізгі с¥рақтар:
- •5)Білім берудің және оқытудың әдістері:
- •6) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •7) Бақылау( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4)Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:
- •5) Білім берудің және оқытудың әдістері:
- •6) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •7) Бақылау( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Оқыту мақсаты:
- •4)Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:
- •5) Білім берудің және оқытудың әдістері:
- •6) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •7) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Оқыту мақсаты:
- •- Клиникалық белгілері бойынша алдынала диагноз қою.
- •4)Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:
- •5) Білім берудің және оқытудың әдістері:
- •6) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •7) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Оқыту мақсаты:
- •4)Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:
- •5)Білім берудің және оқытудың әдістері:
- •6) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •7) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Оқыту мақсаты:
- •4) Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:
- •5) Білім берудің және оқытудың әдістері:
- •6) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •7) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Оқыту мақсаты:
- •4)Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:
- •5) Білім берудің және оқытудың әдістері:
- •6) Ұсынылатын әдебиеттеі
- •7) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3) Оқыту мақсаты:
- •4)Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:
- •5) Білім берудің және оқытудың әдістері:
- •6) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •7)Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3) Оқыту мақсаты:
- •3) Оқыту мақсаты:
- •3) Оқыту мақсаты:
- •4)Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:
- •5) Білім берудің және оқытудың әдістері:
- •6) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •7) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •7) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3.Емтихан сұрақтары
- •4.Тәжірибелік машықтар тізімі
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •7)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8)Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері және бағалау критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4)Орындалу түрі:
- •5)Орындалу критерилері:
- •7)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8 )Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4)Орындалу түрі:
- •5)Орындалу критерилері:
- •7)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8 )Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4)Орындалу түрі:
- •5) Орындалу критерилері:
- •7)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •4)Орындалу түрі:
- •5)Орындалу критерилері:
- •7) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4)Орындалу түрі:
- •5)Орындалу критерилері:
- •7. Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау (сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4) Орындалу түрі:
- •5) Орындалу критерилері:
- •7)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4) Орындалу түрі:
- •5) Орындалу критерилері:
- •7)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4) Орындалу түрі:
- •5) Орындалу критерилері:
- •7)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4) Орындалу түрі:
- •5) Орындалу критерилері:
- •7) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4) Орындалу түрі:
- •5) Орындалу критерилері:
- •7) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4) Орындалу түрі:
- •5) Орындалу критерилері:
- •7) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4) Орындалу түрі:
- •5) Орындалу критерилері:
- •7) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4) Орындалу түрі:
- •5) Орындалу критерилері:
- •7) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •4) Орындалу түрі:
- •5) Орындалу критерилері:
- •7) Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3)Тапсырма:
- •5)Орындалу критерилері:
- •7)Ұсынылатын әдебиеттер:
- •8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)
- •3.Емтихан сұрақтары
- •4.Тәжірибелік машықтар тізімі
Иллюстратициялы материал: қосымшада.
Ұсынылатын әдебиеттер:
6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):
1. Иісті көмірсутегінің жағымсыз өндірістік факторлары болып табылатын кәсіптер мен өндірістерді атаңыз.
2. Бензолмен оның гомологтары ағзаға түсетін және шығатын жолдары мен метаболизмін айтыңыз.
3. Иісті көмірсутегі қандай мүшелермен жүйелерге әсер етеді?
4. Жіті интоксикацияның клиникасын айтыңыз.
5. Бензолмен оның гомологтарымен созылмалы уланғанда қандай емдік- алдын алу шаралары жүргізіледі?
Тақырыбы №7: Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Қорғасын және оның қоспаларымен уыттану.
Мақсаты: Оқыту мақсаты химиялық заттардың, қорғасын және оның қосылыстарымен улану әсерінен болатын кәсіби патологиялар туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.
Дәріс тезистері:
Барлық уланудың ішінен бірінші орында тұрады. Қорғасын өзінің жұмсақтығымен ерекшеленеді, ауада тотықпайды, жақсы сақталады. Қорғасын өзі қауіпті емес, рудасына РВs – қорғасынды, (блеск) құрамында бар.
Қорғасынмен улану өндіріс орындарында, қорғасын завоттарында, қорғасынды еріту кезінде, қорғасынды кабель өндірісінде, аккумуляторға арналған пластинкалар жасалғанда, иондалған сәулелерден қорғану үшін қолданады және барлық кемелер қабатпен қорғасынмен жабылған, сондайақ хрусталь дайындау үшін тағайындалады. Қорғасын to – 550. С – та буланады, краска ретінде қолданады (қорғасынды белила, сурик). ПДК – 0,01 мгм3.
Қорғасын заводында қорғасын аэрозолын орта жылдың концектрациясы 0,213 мкм, ал максимальді концентрациясы-0,266 мгм құрайды. Созылмалы улану организмге субтоксикалық дозада ұзақ уақыт түскенде дамиды, нәтижесінде мүшелер мен жүйелерде депо жиналады.
Қорғасын және оның неорганикалық қосылыстары политропты әсер ететін улардың» қатарына жатады. Қорғасын адам организміне бу күйінде тыныс алу жолдары арқылы асқазан ішек трактысымен түседі.
Өндіріс орындарында негізгі түсу көзі болып тыныс алу, ал асқазан ішек трактысы - қосымша.
Қорғасын - өкпедегі капилляр арқылы сіңіріледі, қанда циркуляциялана бастайды. Альбуминат түрінде альбуминмен байланысады, бұл 2 байланысу болады.
Сүйек тканіне жиналып, 3-к фосфат түзіледі, егер 2-к фосфатқа ауысса, онда ерігіштік процесі жүріп, ауруды өршуі басталады. Қорғасын сондай-ақ бауырда, көкбауырда, ұйқы безінде күштірек жиналады және қорғасыннан тез айырыла алады.
Шығу көзі болып негізгі шығу көзі, тоқ ішектен 2-3 қорғасын, ал қалған бөлігі бүйрек, тер бездері, сүт бездері, сілекей бездері арқылы шығады.
Шағымдары: созылмалы корғасынмен улану кезінде, науқастың аузына металл дәмі келіп тұрады, қыжылдау тұрақты емес стул, бас ауру, бас айналу, әлсіздік, көзінің алды қарауытады, түн ауасына қарай сүйектерінің қақсауы, жоғары тітіргендіргіштік, естің төмендеуіне, жұмысқа деген қабылетінің төмендеуіне шағымданады.
Қорғасынмен уланудағы типті симптомдар:
1. Қызыл иек жиегіндегі қорғасынды қойма.
2. Қорғасынды колорит немесе тері жамылғысының өзіндік түс беруі.
3. Қызыл қан жүйесінің өзгерісі.
а) ретикулоцитоз
б) базофильді түйіршікті эритроциттердің жоғарылауы.
4. Порфирунурия - порфин алмасуының бұзылуы.
5. Қорғасынның несеп арқылы шығуы.
6. Полиартралгия буын және сүйек жүйесінің қақсауына шағымданады.
Қорғасынды қайма - сұрқара, сұркөк түсті 1,5-2мм шамасында жоғары және төменгі қызыл иек жиегінде түзіледі.
Қорғасынды колориттері жамылғысының бозғылт тартуымен
сипатталады. Терінің бозғылт тартуы тері майда қан тамырларының спазм болуына байланысты. Анемия, бауыр функциясының бұзылысы қосылады және склера субэкстрикалың түрде болады.
Қызыл қан жүйесінің өзгерісі.
Перисрериялық қанда ретикулоциттердің жас түрі көбейеді. Түйіршікті базофиль бұл эритроциттердің патологиялың формасы. Бұлардың пайда болуы қорғасынның тітіркендіргіш, токсикалық әсер көрсеткенін айтады.
Порфирин алмасуының бұзылысы - қорғасынмен уланудың ең ерте және нақты белгісі болып табылады. Бізге белгілі порфирин циликалық қосылысқа қосылады, порфирин өз жағдайына байланысты қышқыл немесе сілтілі болып табылады. Порфирин синтезінің процессі фермент жүйесі арқылы іске асады.
Порфириннің қалдық өнімі болып, глицин, янтарь қышқылы КоА мен байланысады, сукцинил КоА - ның активті формасын түзеді, яғни глицинмен қосылысып және альфоаминоны β - кетеоадипин қышқылын түзеді. Ең соңында дельта - аминолевулин қышқылы ферментінің синтезі болып табылады, сондайақ кофермент В6 - ға, пиридоксальфосфатқа липо қышқылына және витамин В1синтезіне қатысады.
Одан ірі дегидратаза дельта-аминолевулин қышқылы ферментінің синдезін профобилиноген түзіледі. Содан кейін декарбоксилаза уропорфириноген ферментінің қатысуымен фибриноген түзіледі. Порфирин биосинтезінің қорытынды сатысы болып, декарбоксилаза копропорфириногеннің әсер етуінен, протопорфиринің темірімен байланысуынан гемнің түзілуі болады.
Қорғасын әсер етуіне байланысты порфирин алмасуының жағдайы өзгеріске ұшырап, «қорғасынды» анемия дамиды. Қорғасын дегидратазадельта аминолевулин қышқылының бөлігі гемнің биосинтезіне қатысатын фермент активтілігін төмендетеді және сульфидрильді тобын блокадалайды. Осының әсерінен несепте дельта - аминолевулин қышқылымен копропорфирин деңгейі жоғарылайды және гем. синтезінде іске аспаған протопорфирин және темір құрамындағы эритроциттерде жиналады. Утилизация бұзылысы соңында, қан сары суында деңгейінің жоғарылауына және сидероциттердің пайда болуынан (құрамындағы эритроциттер кем.) келеді.Гипохромды гиперсидермиялық сидеробласты анемия дамиды.
Несептегі қорғасын: қалыпты жағдайда қорғасын 0,03-0,05 мг/литр. өте жиі қор ағзамен улану кезінде токсикалық анемия дамиды.
Гипохромия- науқаста 1,0 төмен болған жағдайда.
Қажетсіз темір анемиясы - аккристалды, ал қорғасынды интоксикацияда- седокристикалық немесе сидермиялық анемия деп аталады. Анемияның негізгі белгілері болып тері жамылғысының бозаруы, әлсіздік , көз алдының қарауытуы, емге тез беріледі. Науқасты қорғасынмен контактқа түсірмесе гемоглобин қалыптасады.
Профессиональді анамнезі.
профессиональді анамнезі жиналғанда қауіпті ортада неше уақыт жұмыс істегенін сұрау керек.
Клиникалың көрінісі: аурудың ауырлығына байланысты. Клиникалың көрінісінде қорғасынмен улану кезінде қан және нерв жүйесінің сондай-ақ асқазан - ішек трактысының және бауырдың зақымдану синдромдары кездеседі. Негізгі клиникалық көрінісі, қанның патологиялық өзгерісі мен нерв жүйесі функциясының зақымдануы болып табылады. Гемотологиялық белгісі болып ретикулоцитоз, перифериялық қанда түйіршікті базофилмен. эритроцит және анемия пайда болуы жатады. Гипохромды анемияның дамуы ауыр уланған жағдайда қан сары суындағы Ғе деңгейі қалыпты немесе жоғары болады Ерте уланған кезде порфирин бұзылысы болады. Қорғасын және оның қосылыстарының әсерінен Нж- ң зақымдануынан астеникалық синдром, полиневропатия және энцефалопатия дайды.
Астеникалық және астеновегетативті синдром, нерв жүйесінің жеңіл зақымдануында ОНЖ - нің ондағы вегетативті бөлімдерінің функциональді бұзылыстармен сипатталады. Көбіне аурудың бастапқы сатысында және қанда өзгерістер байқалады. Ауруда жедел. шаршағыштық, жалпы әлсіздік, тітіркендіргіштің жоғары болуы , бас ауруы, бас айналуы, жұмысқа деген қабілетігінің және есте сақтау қабілетінің төмендеу жатады.Кейде аяқ қолдарында ауырсыну болады. Иіс, дәм сезу тері және көру анализаторының қозуы болады. Инертті тамыр реакциясы байқалады (брадикардия, дермографизм), пиломаторлы рефлекс жоқ, қабақ, тіл, қол саусақтарының дірілі анық байқалады. Сібір рефлексі жоғарылайды.
Полиневропатия- функциональді бұзылыстармен бірге болады. Уланудың басқа белгілерімен және ОНЖ белгілерімен бірге қорғасынды полиневретикалық сезімтал, қозғалыс және аралас түрлері бар.
Сезімтал түрі - уланудың оның және жасырын түрінде кездеседі. науқас аяқ қолдарында әсіздік сезімі және ауырсынуға шағымданады. Жергілікті аяқ қолдардың бұлшық еттердің электрлі қозуы төмендейді. Кейде уақытта вегетативті тамыр бұзылыстары болады; аяқ қолдардың қозуы төмендейді және цианоздалады, табанмен саусақтарда терлегіштік жоғарылайды, перифериялық тамырларда пульсация әлсіреген икроножды бұлшық еттерде құрысулар пайда болады.
Қозғалыс түрі - паралич және парездермен бірге жүреді. Көбіне қол саусақтарының жазыш тобы зақымданады, бүккіш тобы сирек. Бұдан зақымдану симметриялы болады, ауырсыну сезімі және сезімталдылық бұзылысы байқалады. Ерте белгілері бүккіш саусақтарының күші әлсіреген, олардың қозуы төмендейді, салбыраған саусақ пайда болады. қолының саусақтарын жоғары көтергенде жартылай бүгіледі. Аурудың айқын сатысында иық белдеулері бұлшық еттері атрофияланады.
Аралас жайылған түрі қорғасынмен уланудың ауыр түрінде кездеседі. Көбіне аяқ қолдарында ауырсыну, тетропарез, рефлекстердің төмендеу, полиневритикалық типті сезімталдыңтың бұзылысы және церебральді бұзылыстар болады.
Энцефалопатия- ауыр синдромдарымен байқалады. ОНЖ - тұрақты органикалық бұзылыстарымен және прогрессиялаушы астинизациямен сипатталады. Клиникалық белгілері: бас - ми нервіні иннервациясының ассеметриясы, анизокорея, қолдарының треморы, бұлшық еттердің қалтырауы, гиперкинез, геликпарез атаксия, нистагм, диартрия, энцефалопатияның айқын түрінде ас қорыту жүйесінің бұзылысы байқалады. Бұған
" қорғасынды кайма", асқазан ішек жолдарының секреторлы және моторлы функцичсының бұзылысы, "қорғасынды колика",өт шығару жолдарының дискенизиясы жатады.
«Қорғасынды кайма». Қызыл иек жиегінде сұр жалақшаның пайда болуы. Бұл қорғасындағы күкіртті қосылыстардың болуына тікелей арқылы күкірт сутегінің бөлінуі (көбінесе ауыз қуысында, кариесті тістерде) жатады.
Шағымдары: ауыздан металл дәмінің шығу сезімі, қыжыл, жүрек айну, тәбетінің нашарлау, іште толғақ тәрізді ауырсыну, түрақсыз стул, жиі іш қату, іш өтумен бірге, құрамында тұз қышқылымен пепсин жоғарылаған асқазан сөлінің спонтанды гиперсекрециясы байқалады.
R-лық тексеруде: аш қарынға анықтаған жағдайда асқазанда сұйықтықтың жиналуы, шырышты қабат қыртысы қалыңдаған, иілген, бұл көбіне гиперацидті жағдайда кездеседі.
Асқазан ішек жолдарының зақымдалынуының ауыр синдромы болып "қорғасынды колика" жатады. Ол латентті түрде өтуі анықталған. Қанда және нерв жүйесінде өзгерістер байқалады. Типтік түрінде: іште бірденнен толғақ тәрізді ауырсыну, әсіресе күн өрімі аймағында тілі жабындымен жабылған, іш қабырғасы тартылған, ішті басқанда ауырсыну басылады. Пальпация жасағанда ішек петлиялары тығыздалған. R - көріністерінде ішектерге спатикоапатиялық көріністер байқалады. Кейде ұзақ контрактты массаны кідірген жолдарында ішек парезі болады. Қанда ретикулоциттер және базофильді түйіршікті эритроциттер жоғарылайды, дельта аминолевулин қышқылы экскрециясы жоғарылайды, копропорфирин жоғарылайды. 3әрде қызғылт түс береді. Тамырлы криз шақыруы мүмкін. Протеинурия, олигоурия дамиды. Дене температурсы жоғарылайды, әлсіз лейкоцитоз. Қорғасын коликасының жеңіл түрінде іште толғақ тәрізді ауырсыну, стул кідіру, АҚ жоғарылауы, қанда өзгерістер байқалады. 3әрде аминолевулин қышқылымен бірге копропорфирин жоғарылайды. Қорғасын коликасы бірден болады. Қорғасынмен уланғанда бауыр едәуір ұлғаяды және функциональді проба бұзылысы болады. Липид, фосфор, минерал, көмірсу алмасуы бұзылады. кейде менструалды циклдың өзгеруі, жүктіліктің патологиялық ағымы, уақытынан ерте босану, лактация кезінде жиырылу бұзылысы жатады және ерлерде потенциал төмендейді. Айқын клиникалық көрінісіне байланысты қорғасынмен уланудың бірнеше түрлерін ажыратуға болады.
•Бастапқы түрі- лабораториялық симптомдар.
Порфирин алмасуы және қан өзгерістерімен сипатталады: ретикулоцитоз және базофильді түйіршікті эритроциттер жоғарылайды, 15 мг аминолевулин қышқылы және 300 мкг-1,0
креатининде копропорфирин зәрден шығуы жоғарылайды. Нв және эритроциттерден қалыпты болуы уланудың клиникалық симптомдары болмайды.
•Жеңіл түрінде - лабораториялық белгілермен бірге нерв жүйесінің бұзылысы болады: астеникалық астеновегетативті синдром және бастапқы түрінде полиневропатия ( вегетативті сепситивті полиневрит) байқалады.
•Айқын түрінде - анемиялық синдром, қорғасынды колика, НВ-ң бұзылыстары, бауыр зақымдануының токсикалық белгілері болады. Бастапқы және жеңіл түрлерінің болжамы қолайлы. Қорғасын мен контактты тоқтатқанда, емді толық алғанда науқас қалыпқа келеді. Емнің ұзақтығы синдромының дәрежесіне байланысты. анемия, қорғасын коликасы ұзақ емді талап етеді.
Диагноз: Клиникалық көрінісіне, қандағы өзгерістерге, порфирин алмасуына, НВ және асқазан - ішек жолдарының ауруларына қарап диагноз қою қиындыққа түспейді.
Дифференциалды диагноз:
• Темір жетіспеушілік анемия
• Гемолитикалық анемия
• Талассемия
• өткір іш
• Порфирин және т.б
Темір жетіспеушілік анемия - Сары судағы темір деңгейі төмендейді, зәрде дельга- аминолевулин қышқылы және копропорфирин құрамы қалыпты, темірі бар препараттармен емдегенде эффект жақсы береді.
Гемолитикалық анемия- гипербилирубинемия, гемоглобинурия, спленомегалия тән қанда бос НВ деңгейі жоғары. 3әрде дельта амино-левулин және КП деңгейі қалыпты.
Талассемия гетерозигатты формасы - жанұялық ауру. Нысана тәрізді эритроцитіерде өтеді. 3әрде дельта - АЛК және КП деңгейі қалыпты.
Емі: Созылмалы қорғасын улануына клиникалық белгілеріне , онық сатысына . лабораториялық көрсеткіштеріне қарап ем қоланады. Негізгі емі қорғасынмен контактты тоқтату.
• Комплексон (аминполикарбон қышқылынан Са атомынан тұрады).
• Тетацин- Са және пентоцин тамыр ішіне енгізіледі 20 мл 10% ерітіндісін күніне 1 рет баяу 3 күн бойы, 4-5 күн үзіліс жасайды. «Қорғасын коликасының» айқын формасында 6 сағат интервал жасап алғашқы тәулікте 2 рет қолданады. Полиневрит, энцефалопатия кезінде ақырын қолдану керек. Себебі патологиялық процесті шақырады.
Жағымсыз әсері температура жоғарылайды, шаршағыштық. Қан көрсеткіштері қалыптасып, порфирин синтезі қалыптасады. Жағымсыз сері сирек, 5%-20 мл ерітіндісін тамыр ішіне баяу күнделікті 4-5 күн үзіліс жасау арқылы егіледі.
Қарсы көрсетпелер:
• бүйрек зақымдануы
• бүйрек функциясының бұзылысымен гипертониялық ауру
• жүрек тамырларының спазмы
• қызбалы жағдай
Д-пенициламин ( купренил, унитиол)- 150 мг капсулада шығады. Тамақтан соң қолданады. Тәуліктік дозасы уланудың түріне байланысты 450-900 мг дейін. Емнің ұзақтығы 2-4 апта.
Жағымсыз әсері: лейкопения, тромбоцитопения, анемия, агранулоцитоз, крапивница атралгия, миалгия, ас-қорыту жүйесінің бұзылысы.
Қарсы көрсеткіші - пеницилиннің жақпауы. комплексонмен емдеген кезде қанның морфологиялық құрамын және зәрді тексеріп тұру керек егер қорғасын анемиясы болса тетацин +В6 В12 қосып береді. Ғе препараттармен береді қорғасын коликасында ауырсынуды басу үшін ішке жылу грелка қою қажет, атропин инъекциясын және новокаинды блокада жасайды, іш жүргізетін препараттарды беру қарсы көрсеткіш болып табылады
Астеникалық синдром - жалпы қуаттандырушы және
седативті терапия, глюкоза+ аскорбин қышқылы тамыр ішіне, витамин В1 В6 адаптогендер (элеутерококк, қытай лимонник және т.б.) аз дозада транквилизатор ( триоксазин, лидазепан), гидротерапия ( хвойные ванны) жасалады. Жүректі жақсарту үшін валерианка , транквализаторлар ( мепротан).
Полиневритикалық синдромда- 4 камералы ванна, массаж, кинезотерапия, В12 С13 курортты ем. Энцефалопатияда симптомдық ем. Натиосулъфат тамыр ішіне енгізеді. комплексон болмайды.
Жұмысқа жарамдылық экспертизасы. 1-2 ай больничный лист ашылады. Амбулаторлы ем ( Д- пенициламин). Руфтен - күндізгі транквилизатор. Релонизм - 2 таб. кешке.