Дақылдау

Микроорганизмдерді дақылдау сатылары едәуір күрделі және жауапты.

Биомассаның өсуі және дақылдау үшін келесі жағдайларды сақтау керек:

• егу материалының өмірге қабілеттілігі;

• энергия көзі болғандығы (жылу);

• сәйкес келетін қоректік ортаның жеткілікті мөлшері;

• тіршілік әрекеті үшін керекті физико-химиялық жағдайлары;

50 жылдардың басында полиомиелит вирусы вакцина өндірісі үшін сүтқоректілер жасушаларында өсірген, оның ішінде адам эмбрионының фибробластында. Сол кезден бері эмбрион фибробластары жоғары өзіндік (антиденелер, интерферондар) ақуыз өндірісінде, қатерлі ісік және вирусқа қарсы химиотерапия зерттеулерінде, басқа вирустар үшін бөлінуі және өсірілуі үшін алмастырмайтын болып саналады.

Ағза ұлпасынан дайындалған дақылдар (эмбриоеальды немесе жаңа туған нәресте ұлпасынан) – біріншілік дақылдар деп аталады. Көп жағдайда біріншілік дақылдар жасушасы культуральды тостағаннан ауыстырып құяды және екіншілік дақылды көп мөлшерде алу үшін қолданылады. Оны кезекті ретімен апта немесе айлар бойы ауыстырып құяды.Әр типті жасушалар әртүрлі қоректік заттарды, сондай-ақ бір немесе бірнеше ақуызды өсу факторын қажет етеді.

Клон алу үшін жасушалы линиясын (сызығын) пайдалануға болады. Клон алдынғы бір жасушадан пайда болады.

БТ –да микроорганизмді беттік және терең дақылдау әдістері пайдаланады.

Беттік дақылдау кезінде (моноқабатты) үнтақталынған трипсин эмбрион ұлпасын өңдеу арқылы жасуша суспензиясын алады. Осындай суспензияда жасуша ыдыстың культуралды ортамен қалың бетіне тұнып, ыдыстың бетіне моноқабат түзіліп, жалпақ болып бөлінеді. Бұл дақылдау тәсілінде негізінен өз өсінен баяу айналатын цилиндрлі бутылды қолданады. Жасушаның өсуі мен биомасса шығынын, суспензиға – жасушалар жабысып және поиферленетін инертті синтетикалық полимерден алынған микроскопиялық түйіршіктер қоса отырып арттырады. Суспензиялық культураны көлемі 1000 л ыдыста араластыра отырып алуға болады.

Қоректік ортаның барлық көлемін пайдалану мүмкіндігін болжайтын дақылдаудың терең әдісі болып табылады.

Микроорганизмдерді өсіруге болады:

4. үздікті әсердегі ферментерде;

5. субстратты қоса отырып үздікті әсердегі ферментерде;

6. үздіксіз культурада

Бірінші жағдайда микроорганизмдерді жаңа культуралды ортаны ферменттациялау кезінде қоспасыз стерилді жағдайда өсіреді. Үздікті ферментациялау кезінде культуралды орта құрамы, микроорганиздердің концентрациясы (биомассалар), ақуызды өнімдердің мөлшері немесе метоболиттер биіктік фазасынан, жасуша метоболизімі және қоректік заттардың бар болуына тәуелді.

Биіктіктік негізі 6 фазаға бөлінеді:

7. лаг – фаза (1);

8. жылдамдату фазасы (2);

9. экспоненциальды немесе логарифм фазасы (3);

10. баяулау фазасы (4);

11. стационарлық фаза (5);

12. өлу фазасы (6);

Белгілі уақыттан соң жаңа жағдайға (басқа рН немесе қоректік заттардың концентрациясы) жасушалар бейімделеді ол лаг – фаза деп аталады. Лаг – фаза ұзақтығы уақытқа тәуелді. Осы уақыт бойы егу материал жасушалары стационарлы фазада болған және орта қаншалықты ерекшеленсе осы ортада өскен дақыл жаңа жас культуралды ортаға тәуелді. Экспоненциальды фазада табылатын егу материалы дақыл болса, көрсетілген лаг – фаз жоқ болуы мүмкін және жасуша өсуі инакуляциядан кейін баяу басталады. Лаг және экспоненциальды фазалар арасында қысқа период бар – ол жылдамдату фазасы. Жасушаның өсуі тұрақты мәнге жеткенге дейін өседі. Экспоненциальды фаза периодында жасушалар бірнеше бөлімге бөлінеді. Субстрат артық мөлшерде болса, экспоненциальды фазада дақылдың өсу максимальды жылдамдыққа жетеді. Жасушаның көп болғандығынан экспоненциальды фаза соңында субстрат өте тез шығындалуы мүмкін. Баяулау фазасы басталады, ол қысқа мерзімді болуы мүмкін.

• Әдебиеттер

Егорова Т.А., Клунова С.М., Живухина Е.А. Основы медицинской биотехнологии, - М: АСАDЕМА, - 2003г. – 207с.Микробиология / Воробьев Избранные вопросы медицинской биотехнологии. Избранные вопросы медицинской биотехнологии. – Сиб.ГМУ, Томск – 2004. – 135с.

Медицинская микробиология под ред. Покровского В.И. //М. ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 1998, 1184 С.

"Биотехнология: Свершения и надежды". М:Мир, 1987 г.

Р.Реннеберг,И.Реннеберг."От пекарни до биофабрики".М:Мир, 1991 г.

Дебабов.В.Г. Успехи генной инженерии микроорганизмов. Генетика.1987 г. т.23, N10 с. 1741-1748.

П.О.Вяземский, Волчек и др. Генетическая инженерия в современной медицине. Военно-медицинский журнал.1990 г.N1 с 37-41.

Перспективы применения методов ДНК-диагностики в лабораторной службе.\Клиническая лабораторная диагностика, №5, 2000г

А.А., Быков А.С., Пашков Е.П., Рыбакова А.М. Микробиология / М., Медицина, 1994.

Покровский В.И., Поздеев О.К. Медицинская мякробиолопи. - М.М., -1998. -1184с.

Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология-Москва, 2000 г.

Воробьев А.А., Быков А.С. Пашков Е.П., Рыбаков А.М. Микробиология. - М.,М.-1998.-33бс.

Лабораторные методы исследования в клинике. Справочник (под ред. В.В. Меньшикова). М.М. 1987. - 367 с.

СкалаЛ.3., Сидоренко С.В., НемрошсваА.Т., Резван С.П. Практические аспекты современной клинической микробиологии. - М., Лабинформ. –

1997.- 184с.

Медицинская микробиология. Под ред. Покровского В.И. // М.: ГЭОТАР Медицина, 1999.

Азизов И.С. Основы клинической микробиологии // Караганда, 2006. - 280 с.

Клиническая микробиология; Методические указания. Котова А.Л. Алматы 2004.-162с.

Қосымша

Определитель бактерий Берджи. - Иац. Мир, - 1997, т. 1-2.- 800 с.

Д. Саттон, А.Фотергиля, М.Ринальди. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир. -2001. 470 с.

Коротяев А.И., Бабичев С.А. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - С-П. - Спец. литература: - 1998- 592 с.

Маянский А. Микробиология для врачей. М.М. - 2000.- 300 с.

Райкис Б.Н., Пожарская В.О., Казиев А.Х. Общая микробиология с вирусологией и иммунологией (в графическом изображении). Москва. - Триада-х.- 2002.- 348 с.

Амиреев С.А. Эпидемиология. -1-2 том.-Алматы.-2002.-693с. Руководство по основным клиническим лабораторным исследованиям (Для учреждений первичной медико-санитарной помощи). - Алматы. – 1999. – 209 с.

Красильников А.П., Романовская Т.Р. Микробиологический словарь - справочник.// Минск: Асар, 1999. – 398 с.