3.5. Ішек қан тамырларының тромбэмболиясы

1964 ж. дейін жер жүзінде 2500 ішек тамырларының тромбозынан емделген аурулар туралы дерек кабырланған. Оның 873 біздің отандық хирургтер емдеген еді. Д.Ф.Скрипниченко (осы матеиалды жинаған) бүл жағдай барлық ішектің "байлану" (непроходимость) ауруларының 3% жетеді деп жазды. Ал Ю.М.Дедерер бойынша 0,6% ғана жетеді. Бүрын бүл ауруды ішектің "байлану" - ауруының бір түрі деп санаған.

Қазір бұл жеке-өзіне тән көрінісі бар ауру деп есептеледі. Егде және қартайған адамдар көбейуіне және жүрек науқастары жиіленуіне байланысты ақырғы уақытта ішек тамырларынын эмболиясы мен тромбозы жиіленш отыр. В.С,Савелъевтің дерегіне қарай барлық патолого-анатомиялы всқрытияның 1-2% эмболияның осы түріне байланысты.

Ішеқтің эмболиясы мен тромбозы өзінен-өзі емес, олар қартайған, жұрек пен қан тамыры науқастарымен, онкология ауруларымен ауыратын адамдарда және іш органдарының іріңді ауруларының асқынуы ретінде де кездеседі.

Қан тамыры тромбамен жабылғаннан соң ішектің спазмасы, одан әрі парезімен параличі, содан соң - ішектің некрозі орын алады. Алдымен ішектің слизистая оболочкасы (ішкі қабырғасы), одан соң барлъгқ стенкасы некрозге шалдығады. Ішектен ондағы микрофлора шығып, ішке жайылады. Бұл жалпы перитонитке соғады. Ішек шіруі оның жыртылуына соғып, перитонит тез уақытта өте ауыр түріне көшеді. Тромбозбен эмболияның көбі верхняя брыжеечная артерия деп аталатын ішектің қан тамыры системасында байқалады. Бұл артерияның көлеміне оның аортамен байланысу түрімен (под углом) осы жерде атеросклерозді бляшкалардың орналасуына байланысты.

Науқас өте қатты іш ауыруынан басталады. Бұндай адамдар жатарға жер тагшай, қатты айғайлап, ыңқылдап шыдамсыздық көрсетеді. Сондықтан кейде ауруды перфоративті язва, острый панкреатит (язва ауруынан қарынның жыртылуы, үйқы безінің воспалениесі) деп анықтайды.

Іштің ауыруы кіндіктің айналасында басталып, кейін іштің бар аумағына жайылады. Азғана уақыт қан қысымы жоғарылап (шок) тез арада төмендеп кетеді (Н.И.Блиновтің симптомы). Құсық, лоқсу, іш өту қосылады, ішеқтен қан өтеді. Бұл шіектің инфарктесінің нәтижесі.

Тамыр соғуы алдымен сирек (брадикардия) аздан соң жиілейді (тахикардия).

Бұл организмнің улануымен, перитониттің күшейуіне байланысты, ішті басқанда ол жұмсақ, бірақ қатты ауырады. Іште бос сұйық байқалады. Кіндіктің айналасында ауырғыш ісік (некрозге шалдыққан ішектщ айналасындағы воспалениелік инфильтрат - (Мондордың симптомы), іштің перкуссиясында тимпонитпен (жоғары, жеңішке дыбыс) притупление (төмен, жуан дыбыс) катар, аралас анықталады - (Н.Н.Самариннің симптомы).

Алғашқы 1-2 сағатта аурудың мінезі өзгеріп, эйфория (орынсыз көңілділік) аз уақытта жоғалып мидың, жүреқтің жұмысы нашарлап, ауру 1-2 сөткеге жетпей өледі. Лейкоцитоз және гиперкоагуляция (қан үйығыш). Рентгенмен тексергенде ішектің параличі анықталады.

Ішек қан тамыры эмболиясы мен тромбозының диагнозі қиын, дегенмен, егер қартайған, жүректің, қан тамырларының не онкология ауруларымен ауыратын адамдардың жалпы жағдайы тез арада нашарласа, оның іші қатты ауырса, қанды кұсық не іш өтсе, қан қысымы төмендеп, жүрек жұмысы нашарласа осы диагнозді қоюға болады.

Бұл аурумен қөп үқсас қөріністер қарынның язвасы жыртылғанда (перфоративті язва), жүрек инфарктасында, панкреатитте кездеседі.

Аурудың алғашқы сағатында эмболэктомия (қан тамырларынан эмболды шығару) қан тамырын кесіп, ондағы эмболды қысып шығарады, не фогартидің зондымен суырады. Содан соң тамырдың жарасын тігеді. Өкінішке сай 3-5 сағаттан соң ішектің некрозы басталып, теқ резекция ғана көмектесуі мүмкін. Ішектің некрозі қөзге көрінген жерден жоғары (бас жағы) жагында 25-30 см, ал төменгі жағында (аяқ жағы) 10-15 см тарайды. Сондықтан көзге көрінген некроздің шетінен жоғарыда 30 см төменге қарай 15 см "сау" шекті кесіп алып тастау кереқ (резекция). Резекциядан соң ішектің "конец в конец" анастомозын пайдалану керек. Осыған қарамастан ішеқ тромбозы жиі қайталанып, ішектің қалған жартысына тарап, аурудың 60% астамын өлімге ұшыратады.

IV-ТАРАУ. БАУЫР, ӨТ, ҰЙҚЫ БЕ3І АУРУЛАРЫ

1. ХОЛЕЦИСТИТ ЖӘНЕ ӨТКЕ ТАС БАЙЛАНУ АУРУЫ.

   Өт өзекткерінің анатомиясы мен физиологиясы. Өт қуығының науқастары. Застойланған өт қуығы. Холелитиаз. Өтте тас байлануының себептері . Калькулезді холецистит. Оның симптомдары және ақыры. Жедел холециститтің клиниқасы мен диагнозы . Холециститті операциямен емдеу.

Өт қуығы груша секілді сопақша 40-70 мл. өт сиятын, бауырдың оң сагиталды сайында (борозда) орналасқан дорбашық. Оның түбін, денесін, мойнын және протогін ( ағын тамыры) бөледі. Куықтың ағын тамыры жалпы бауыр тамырына жалғанады. Олардың жалғану түрі, орны бірнеше түсті. Бауырдың басты екі бөлшегінен шығатын екі өт тамырлары бір-бірімен қосылып бауыр протогін қүрады. Осы бауыр протогіне өт протогі келіп қосылады. Бұдан төменде проток жалпы өт протогі (общий желчный проток - ductus choledochus) аталады.

Холедох, ұйқы безінің ағын тамырымен қатарласа келіп үлытабар ішегінде Фатеров еміздігінде ашылады. Өт қуығының мойны, өт протогі, өт артериясы Кало уш бұрышы аталатын холецистэктомия операциясында байқаулы болатын қауыпты, операцияның "кілтін" кұрады.

Суткосінде 600-1200 мл. өт шығады. Өттің қатаң заттармен муцині 3-4% жетеді. Өттің үзақ уақыт сыртқа ағуы немесе механичесқая желтуха (сары ауру) ішек жағдайын бұзады, холемиялы қан аққыштығын шақырады және кальцийлық алмасу процессін бұзады.

Холецистит (cholecystitis) деп - өт қуығының қабынуын атайды. Бұл атпен өттің көптеген себептен қабынуы аталынады.

Жедел холецистит - аппендициттен кейін екінші жиі кездесетін науқас. Ол барлық хирургиялық емханаға жедел жатқызылатын аурулардың 17-18 процентін құрады.

Холециститтің көптеген себептерінің арасында басты маңыздылары- өт ағынының бәсендеуі, инфеқция, дисхолия, қан айналысы бұзылуы саналады.

Өт ағынының бүзылуына анатомиялық, фунқционалдық, нейрогуморалдық, эндокриндік, восполительдік (қабыну) факторлар себеп болады.

Өт жолдарына инфекция ішектен. (восходящая эндогенная), гематогенді, лимфогенді жолдармен жайылады.

Холецистит науқасының басталуына, өтте тас байлануына өттің құрамының бұзылуы (дисхолия) зор эсер етеді. Өтте холестерин, өт пигменттері, электролиттер көп. Дені сау адамдарда бұл элементтер өт қышқыддарымен және лецининмен ерітіліп тұрады, бұған қоса өттің щелочті реакциясы да тас байлануына кедергі болады. Өт РН-ның 6,0-дан кемейгенінде холестерин шоғырланып тас өсуі басталады.

Науқастың басталуына өт өзектеріне ұйқы безі шырынының қосылуы да (папиллада тас қысылса немесе ісікпен бітелсе) себеп болады. Бездің шырыны өттің клегейлі қапшығының деструкциясын және өт қабының өткізгіштігін күшейтеді. Бұның салдарынан бауыр мен ұлытабар ішегі арасындағы связкаға, брюшина сыртындағы клетчаткаға өт сіңеді, одан әрі өт іш қуысына төгіледі. Өт қабының серозасы өзгермейді. Бірақта мұндай холецистит өте ауыр пропотной перитонитқе үшыратады. Бұл ферментативті холециститте операциямен өтті алып тастау (холецистэктомия) ауруды жазбайды. Холецистэктомияға қоса ұйқы безі шырынының ағынына қедергіні жою және өттің кедергісіз ағуын қамтемесіз ету (наружное дренирование) қажет.

Өт қабының қан айналысының бұзылуы өттің деструктивті қабынуына себепкер болады. Ал қан айналысы атеросклерозде, гипертония науқасында жиі бұзылады.

Холециститтің бұндай түрлері "ишемиялы холецистит" аталады да, ол алғашқыдан деструқтивті, ауыр өзгеріске ұшыратады. Науқасты нәтижелі емдеу ұшін өт қабынуына себеп болтан жағдайларды анықтау қажет. Осы негізден холециститті екі топқа бөледі:

1) Өт қуығымен өт өзектерінің функционалды өзгерістері (дискинезия желчных путей, застойный желчный пузырь).

2) Өт қуығының және өт өзектерінің қабыну науқастары (острые и хронические кальқулезные и бескаменные холециститы, холангиты).

I. Өт қуығының функционалды науқастары:

а) Ашоффтың (Ashoff) застойлы өт қуығы - науқасты анықтаған неміс патолого-анатомының есімімен аталған аурудың басталу негізі мынада. Әр түрлі себептер салдарынан өт қуығында двигательный невроз басталады. Бұл невроздың себептері –орталық,шеткергі нерв жүйелдерінің жағдайларының бұзылуы, ішкі секрецияның бұзылулары себеп болуы мүмкін.саналады .

Орталық себепкер –бас миі .

Шеткергі (Периферическая)- қарыннан, ұлытабардан, аппендикстен т.б. іш мүшелерінен шығатын импульс.

Әлбетте өт қуығымен өт жолдарындағы қысым 250 мм. водн. столбаға тең. Егер қысым 675 мм дейін көтерілсе сфинктер ашылады. Иннервациясы бүзылған өт жолдарында және өт қуығында застой желчи - өт ағыны нашарланып өттің созылып кеңейген қуыкқа жиналуы байқалады.

б) Өт қуығының созылу науқасының көріністері: бұл да жедел холециститтің көріністерін береді. Оң иықпен жауырынға шабатын іш шаншуы. Бірақта ші қатаймайды. Мұндай холециститте дене қызуы жоғарыланбаған, науқастың жалпы жағдайы онша ауырланбаған. Контрасты холецистограммада тассыз, азғана созылған өт қуығы анықталынады.

Бұл науқасты операциямен емдеу туралы екі үсыныс - операция қажет және қажетсіз деген. Хирургтердің көпшілігі бұл холециститті қонсервативті тәсілмен емдейді. Тек қана өтте тас анықталынса операцияға алады. Өйткені аурудың негізгі себебі өт қуығының иннервациясы бұзылуы болғандықтан операциядан қейін іш ауыруы қайта басталады.

Өтке тас байлану және тасты холецистит .

Өтке тас байлану ауруы немесе холелитиаз - өт қуығында тастар пайда болуына байланысты науқас.

Өтте тас өсуінің келесі теориялары белгілі:

1) Холестеринді обменнің бұзылуы теориясы (Ашофф). Өттің тас ауруларымен көбінесе әйелдер ауырады (женщина, а не девушка). Әйелдер арасында көп босанған, қартаң тартқан, толық әйелдерде жиі. Сондықтан бүл науқастың себебі холестеринді обменнің бұзылуы саналады. Өйткені жүкті әйелдерде холестеринді обменнің бұзылатындығы белгілі. Жүкті кезеңде қандағы холестерин көбейеді. Егер осы кезенде өттің застойы кездессе холестериннен та с пайда болады.

Бұндай холестеринді тастар кабынған өт қуығында (в асептических условиях) пайда болуы мүмкін. Сонымен, Ашофф теориясы бойынша өт тастары қабыну немесе басқа себептен емес, холестериндік обменнің бұзылуынан (өсуінен) пайда болады.

2)Организмдегі физико-химиялық өзгерістер теориясы (Шаде)

Физика-химиялық өзгерістер әсерінен оттегі кішкене ядроның (камочек, слизь) айналасында тұздар жиналып тасқа айналады.

3) Наунин теориясы - бойынша тас байлану өтте байқалатын инфекциямен байланысты. Тіпте созылмалы жеңіл инфекцияның өзі өтте фибрин жиналуына, эпителийдің слущиваниесіне соғады. Фибрин және эгштелийден органикалық ядро өседі.

Кейін ядроның айналасында өт тасы өседі.

Өт тастарының құрамы әр түрлі: таза холестеринді, холестерин - пигментті, таза пигментті. Олардың түстері қоңырқай, қара, конгломератты /әр түсті тастардан құралған- болуы мүмкін.

Тастардың саны 1-2-3 тен 5-6 мыңға дейін, салмағы 250 г. Кейде өт протогінің таспен бітелуі өт водянкасына соғады. Өттің қуықтан шығуы тоқтауы өт пигментінің азайуына (рассасывание) соғып қуықта сары су қалады. Осы сумей қуық кеңі созылады. Бүны қуықтың бірінші водянкасы (первичная водянка желчного пузыря) атайды.

Егер водянка өт қабынуына байланысты кездессе - вторичная аталады. Водянка үзақ уақыт науқастың жалпы жағдайын нашарландырмайды. Теқ оған инфекция қосылғанда қабыну -іріңдеу басталып ірінді холециститқе ұшыратуы мүмкін.

Өттің тас байлану науқасының еш-бір ауыр қөрініссіз өтуі мүмкін, кейде кішкене тастар өз бетімен холедохке ағып түсуі мүмкін.

Өт қуығы өзегінің немесе холедохтың таспен бітелуі жедел холециститтің немесе сары аурудың басталуына себеп болады. Өт ағынының бұзылуы инфекцияның дамуына қолайлы жағдай туғызады. Өттің клегейлі қабатының таспен жарақаттануы инфеқцияның өт қабырғаларына жайылуына жол ашады. Бұл тәрізді қалъкулезді холециститтің ең негізгі симптомы - боль, ауырсыну сезімі.

Бауыр коликасы оң қабырғалар астында басталып оң иыққа, жауырынға шабады. Кейде қуық протогінің таспен бітелгенінде қеуденің шеміршек астының ауыруы байқалады.

Өт протогінен тас холедохуске, одан әрі дуоденумге өтіп ауырсыну приступы басталады.

Егер өт өзегіндегі тас үлкен болса өт қуығы созылады, үлкейеді, оның қабырғаларының еті тасты айдауға тырысып қатты тартылады. Бұл ауырсыну сезімін (приступ колики) күшейтеді.

Көбінесе коликаның басталуына майлы тағамдар қабылдау себеп болады.

Колика бірнеше минуттан бірнеше тәулікке дейін созылуы мүмкін. Морфий, атропин, платифилин өт еттерін жұмсартып приступты басады. Тас кері қарай өт қуығына немесе алға холедохқа, дуоденумға өтеді.

Колика әр қашан механикалық себеппен - өт протогінің бітелуімен шақырылады. Иықтың, жауырынның ауыруы, Мюсси, Шоффар симлтомдарының байқалуы өт қуығының иннервациясының диафрагмалы нервпен байланыстылығын көрсетеді. Жедел басталатын тасты холециститте тас ішекке ағып өт тамырының бітелуі жойылса науқас жазылады.

Таспен бітелу сақталса - өт водянкасы, немесе қабыну басылып науқас созылмалы түріне ауысады.

Өт қуығына инфекция дарыса холецистит - өт қабынуы басталады.

Өтке тас байлану науқасы ӨТБ көне заманнан белгілі. Қазіргі уақытта бұл науқас жер жүзі азаматтары арасында кен тарап жиі кездесетін және жыл өткен сайын азаймай жиіленіп келетін наукастардың бірі саналады. Мәселен Америка халқының 20%-ті осы өттің тас ауруымен ауырады да жыл сайын 450-700 мың адамға өтін алу операциясы - (холецистэктомия) жасалады. Бұдан біраз жылдар бұрын өттің тасты ауруымен тек қартайған адамдар аурады деп саналатын болса қазіргі уақытта жас адамдардыңда жиі ауыратындығы дәлелденіп отыр. Ауратын адамдар саны көбейген сайын өтке жасалатын операцияларда жиіленіп келеді. Мамандардың анықтамасы бойынша ақырғы 40 жылда өт және өт жолдарына жасалатын операциялар 23-25 рет көбейіп отыр. Операциялардың нәтижесі аурудың ұзақ созылуына, оның салдарынан әр түрлі асқыныстар пайда болуына, ауру адамның жасына, жағдайына, қосалқы науқастары түріне байланысты. Егер асқынбаған тас ауруында науқасты толық теқсеріп, дайындап жоспарлы түрде жасалған холецистэктомия операциясынан соңғы өлім 0,5-0,8%-тен аспаса, жағдайы ауыр, науқасы асқынған, кәрі адамға жасалатын жедел операциядан соңғы өлім 15-20% жетеді. Яғни операция нәтижесі тас ауруын оның көптеген асқынысынан бұрын жоспарлы түрдегі операциямен емдесек бүндай адамдардың еш бірі өлмейді. Бұл үшін поликлиникаларда, дәрігерлік участкелерде өтіне тас байлану ауруымен науқас адамдарды асқыныстарға жеткізбей анықтап жоспарлы операциямен емдеудің маңызы өте зор.

Өтте тас пайда болуына әр турлі себептер эсер етеді:

1) Тұқым қуалау. Ата-анасы немесе қандас жақындарында тас аурулары кездескендерде

2) Жалпы себептер - қартаң жасты, әйел жынысты, толық (семіз), майлы тағам, қара жұмыспен шуғылданбау, бауырдың, ішек-қарынның әр түрлі науқастарына шалдыққан адамдар. Жиі және көп бала көтерген өйелдер.

Өтке тас байланудың клиникалық қөріністері өт жолдарында әр түрлі қабыну - асқыну процесстерінің басталуына сәйкес күшейе түседі.

Көбінесе науқас "Өт немесе бауыр шаншуынан" басталады. Бүған себеп өт жолдарының (тамырының) таспен бітелуіне сәйкес өт қуығындағы қысымның жоғарлануы болады. Шаншу жүрекке, жауырынның түсына, оң иыққа, мойынға шабуы мүмкін.

Науқастың көрінісі - лоқсу, құсу, кекіру, ауыз құрғау және онда қышқыл дәм сезіну, үлкен дәрет уақытымен шықпау, ал кейде іш өту болады.

Ішті қолмен сипап, басып тексергенде оң жақ қабырғалар астының ауырғыштығы, ісінген бауырдың және үлкейіп өскен өт қуығының анықталуы байқалады.

Өт өзектерінің ұзақ уақыт бітеліп өт ағынының нашарлануы неше түрлі ауыр асқыныстарға соғады. Бұған өттегі тастан басқа өттің жалпы тамырының тыртықтанып қатайып тарылуы, ұлытабар ішегінде ашылатын өт тесігінің тарылуы, үйқы безінің қабынуы, ісінуі, қатайуы себеп болады. Аталғандардан басқа көптеген себептер эсер етеді - холангит (өт тамырларының қабынуы), өт тамырларының қабынып - үлкейген лимфа бездерімен қысылуы, өт тамырының құрттармен бітелуі (глисты), өт тамырының созылып кеңейуі (кисты) т.б. өт ағынына ұзақ уақыт кедергілік жасайтын себептер белгілі.

Өт ағынының нашарлануы бір біріне байланысты көптеген патологиялық жағдайларға ұшыратады (сары ауру, гепатит, холангит, панқреатит).

Өттің тасты ауруын және оның асқыныстарын анықтау ұшін келесі тексерістер қолданылады:

1) Рентгенмен теқсеру (іш мүшелерінің рентгеноскопия және рентгенографиясы)

2) Арнайы (рентгеноконтрастное) дөріні ауыздан ішқізгеннен соң өт қуығымен өзектерінің рентгенографиясы

3) Рентгеноқонтрасты дәріні қан тамырына еккеннен кейінгі рентгенография.

4) Бауырды, өт қуығын, өт өзектерін , ұйқы безін ультразвукті аппаратпен тексеру.

5) Эндоскопиялық тәсілмен тексеру (ретроградная холангиография)

6) Компьютерлі томография

7) Лапароскопия.

Холециститтің көріністері :

Холециститтің анық түрі, аурулардың 50% -де ғана байқалады. Басқаларында ауру атипиялы, әр түрлі науқастар симптомдарымен дамиды.

Мәселен:

Гастриттік синдром - диспепсия, қыжылдау, кұю, лоқсу, құсу, іш қебуі, ауыздың дәмі бұзылуы. Аталған көріністер негізінде дәрігерлер диагнозды қате анықтап - қарын язвасын, гастритті емдеуі мұмкін.

Холецистит - жүрек синдромы -(Боткин синдромы) - төс сүйегі артының, жүрек тұсының ауыруы. Бұл жүрек инфарктасы деген қате диагнозге үшыратуы мүмкін. Бұл синдромның пайда болуының себебі - гиперкалиемия, гипергликемия және организмнің уланүы.

Бауыр - циррозы синдромы - Гепатико-цирротический синдром - Оң қабырғалар астының, іштің оң бөлігінің сыздап ауыруы, көздің сарғаюы, бауырдың ісініп үлкеюі, ауырғыштығы.

Холангитті (холангиотический) синдром - дуоденалды сосоктың стенозында және оның вентильді таспен бітелуінде, холедохтың тарылып бітелгенінде байқалады. Бүл синдром ұзақ уақыт холециститпен ауыратын адамдарда байкалады. Бірнеше рет қабынудан өттің қабырғалары, өт жолдары қалыңданады, қатаяды, олардың нерв тамырлары әлсірейді. Сондықтан іш қатты ауырмайды, іштің оң бөлігі, қабырға асты сыздап ауырады, өттің жалтгы тамыры созылуынан бел түсы ауырады.

Жалпы симптомдар - ауыру, диспепсия, дене қызуы, терінің қышынуы, қан аққыштығы, өт қуығының және бауырдың үлкейуі (ісінуі).

а) Ауыру симптомы - жедел немесе созылмалы түрінде әр тұрлі. Ауыру сезімі оң қабырғалар астынан басталып дененің әр түсына шабады (иррадиация). Бірнеше минуттан бірнеше тәулікке созылуы мүмкін. Ауыру әр қашанда оң жауырынға, иыққа, арқаға иррадиация береді.

б) Мюсси симптомы - оң жақ шүлгу етінің бұғанаға бекитін еқі бөлшегінің арасын саусақпен басқанда ауырсыну.

в) Шоффар симптомы - оң бұғананың төменгі жиегін басқандағы ауырсыну.

г) Ортнер симптомы - оң қабырғалардың төменгі жиегін басудың ауырғыштығы

д) Мерфи - Бартомье симптомы - Оң қабырғалар астын саусақпен қатты басудың ауырғыштығы

е) Гиперестезия. Захарьин-Геде аймағының ауырғыштығы IX-Х кеуде сегменттері тұсының

ж) Ауырсынғыш точкалар - болевая точка Боаса - жауырын точкасы, XI қабырға точкасы, YII1-X1 омыртқалар точкасы.

з) Қабырға астының өт қуығы точкасы

к) Щеткин-Блюмберг симптомы

л) Диспепсиялық көріністер - құсу, кекіру, изжога –қыжыл.

н) Дене сарғаюы өт ағынының тоқталып өттің ұлытабар ішегіне ене алмай қанға жайылуы себебінен басталады (обтурационная, механическая желтуха).

Сарғаюдың себебіне байланысты үш тобы белгілі: паренхиматозды, гемолитикалы, обтурациялы (механическая).

Хирургтер практикасында ең жиі механикалы (обтурациялы) өт өзектерінің таспен, ісікпен бітелуінен басталатын желтуха кездеседі.

Дене сарғаюымен қоса тері қъгшынғыштығы (кожный зуд) байқалады. Бұл терідегі нерв тамырларының өт питменттерімен қозуы салдарынан.

Үзаққа созылған желтуха қан тамырын жұқартып олардың жарақаттанғыштығына және қан аққыштығына ұшыратады. Бауыр жағдайы нашарланып, протромбин кемістігі, углеводты обменнің бұзылуы, витамин - Д - кемістігі басталады. Өттің ішекке енбеуі К - витаминінің пайда болуын бәсеңдендіреді. Осының бәрі операциялық жараның қанағыштығына соғады.

о) Өт қуығының үлкеюі - өт водянкасында және эмпиемасында байқалады. Созылмалы холециститте өт қабырғасының рубецке айналып қалынданып, қатайуы өт қуығының созылып кеңейуін (үлкейуін) бермейді.

Өт куығының үлкейуі (Курвуазье симптомы) өт жолдарының үйқы безінің ісігімен қысылуында немесе Фатер еміздігінің бітелуінде байқалады.

п) Бауыр ісінуі - өт жолдарының созылмалы қабыну науқастарында (холангит, ангиохолит) байқалады.

р) Лабораторлы тексерістермен - лейкоцитоз, СОЭ шапшаңдануы, қандағы билирубин көтерілуі анықталынады. Тек, зәрдің түсінің өзғеруінің өзі өт ағынының бүзылуын қөрсетеді, бұнымен қатар дәрет ағарса, дәретте стерқобилин (реакция на стеркобилин отрицательная) табылмаса сары ауру диағнозы анық.

с) Дуоденадды зондированиемен тексеру - зондты 60 см. жұтқызғаннан соң өттің А порциясы дуоденалды порциясы алынады. Бұдан соң зонд арқылы 40 мл. 40% сернокислый магнезия жіберіледі (проба Мелътцер - Лиона) 5 минуттан соң зондтан қысқыш алынып -пузырная (порция В) өт алынады. Өттің бұл В порциясының алынуы пузырь протогінің ашықтығын (таспен бітелінбегенін) көрсетеді. Егер порция В алынбаса пузырь протогінің қысылғандығын, бітелгендіғін немесе бұралып - бүгіліп қалғандығын дәлелдейді.

Порция - С - бауыр ішіндеғі жолдарынан ағатын өт.

В - порциялы өттен қөп лейкоциттер табылуы холециститті дәлелдейді, ал лямблиялар табылуы холециститті лямблиялар шақырғандығын көрсетеді.

т) Холецистографиямен тексеру үшін рентгеноконтрасты дәрілер (билитраст, билиселектан, тетрагност) ішкізіледі.

Аталған дәрілердің бірінің 3 грамын ішкізгеннен 15 сағаттан соң өттің рентгенограммасы орындалады. Бірақта ауыздан ішілген препарат бауырға толық жетпейді және ұзақ уақыт күттіреді. Снимок онша сапалы көрініс бермейді. Сондықтан контрасты препараттар қан тамырына егіледі (билигност, билитрафин). Алдымен препараттың 1 мл. егіп аурудың оған реакция сын анықтайды. Егер бұл лоқсу, құсу, дене қышынуын шақырса бұл препаратты пайдалануға болмайды.

Препараттың толық дозасын еккеннен соң 10-15 минуттен соң орындалған рентгенограммада өт көріне бастайды. Ең анық көрініс 30-60-90 минуттер арасында байқалады. Ақырғы жолдары операция үстінде орындалатын холецисто холангиография тәсілдері жиі пайдаланылады.

Тассыз (бескаменный) холециститке - ұлытабар ішегінен немесе гематогенді жолмен өт қуығына инфекция жайылуы ұшыратады (тиф, грипп, ревматизм).

Аппендицит және бүйрек науқастарында инфекция өтке лимфагенді жолмен жайылатындығы аталған іш мүшелері арасындағы лимфа қатынастарын көрсетеді.

Кейде лямблиозды холецистит кездеседі. Өттің инфекциялануына көбінесе ішек таяқшалары және тифозды бациллалар соғады.

Өттің қабынуы (холецистит) оның ішінде тас пайда болуы себебінен басталса бұны желчно-каменная болезнь (ЖКБ) өтте тас байлану науқасы атайды. Барлық холецистит ауруының 95% осы тас байлануымен байланысты болса, 5% жуығы тассыз басталатын (бескаменный) холецистит аталады. Тассыз холециститтің басталуы, даму себептері әлі құнге дейін анық емес, дегенмен, қан айналысы бүзылуы, ауыр жарақаттар, операциялар, дене кұйігінен соң ,қатерлі жағдайға ұшыраған адамдарда байқалады.

Наукастың даму себебіне саи келесі түрлерін бөледі:

- Қан айналысы бұзылуына байланысты

- Ферменттік өзгерістерге байланысты

- Ферменттік пен қан тамыры әсерінің қоса әсеріне байланысты

- Өт өзектерінің бітелуіне байланысты.

1. Өттегі қан айналысы бұзылуына байланысты тассыз холецистит өттің қан тамыры тарылуының, эмболмен, тромбпен бітелуінің салдарынан жедел басталады және аз уақытта өт қапшығының (гангренасына) шіруіне соғады.

2. Ферменттік тассыз холецистит - ұйқы безі шырынының керісінше ағып (рефлюкс) өт қапшығын қабындыру салдарынан басталады. Шырын рефлюксіне себеп Одди сфинктері немесе Фатер еміздігінің ісінуі болады. Тассыз холециститтің бұл түрінде іште өт қосылған бос /су/ экссудат, өт қабының бауырмен ұлытабар ішегі арасындағы шарпының және брюшинадан тысқары ткандердің сарғыштануы (өт жайылуы) байқалады. Өт қуығындағы өтте ұйқы безі шырындарының (энзимдері) мөлшері көбейеді (амилаза).

3. Обтурациялы тассыз холецистит - өт тамырының полиппен, ісінген клегейлі қабықпен, фибринмен бітелуі немесе оның қабының үлқейген лимфа бездерімен қысылуы, жабысқақ тыртықпен тарылуы себептерінен басталады.

4. Ферменттік және қан айналысы (сосудистая) бүзылуының қоса әсерінен басталатын тассыз холециститте бұл әсердің қайсысы басты себеп болғанын анықтау өте кйын және холециститтің бұл тұрін ферменттік бұзылыстың қан айналысына әсерін тигізудің (тромбоз, эмболия) ақыры санауға болады.

Тассыз холециститтің клиникалық көріністері тасты холециститтен өзгеше, қөбінесе анық емес, бұған сәйкес науқастың диагнозы кеш, ішінің жалпы қабыну қезеңі перитонит басталғаннан соң анықталуы мүмкін.

Науқасты дәрі дәрмекпен консервативті тәсілмен емдеу қолайлы нәтиже бермейді. Сондықтан бұл науқасты қешіктірмей холецистэктомия операциясымен (өтті алып тастау) емдеген дұрыс. Дегенмен, тасты холециститпен салыстырғанда операциядан соңғы асқыныстар (пневмония, жара іріндеуі, тромбэмболия) екі есе жиі кездеседі. /32%/ .

Жедел холециститтің диагнозын ажырату . Ең алдымен холециститті аппендициттен айыру қажет. Аппендикс оң жамбаста орналасса от он қабырғалар астында орналасады. Созылып төменге ығысқан өт қабынса іш ауыруы да төменге ауысады, ал аппендикс жоғары көтерілсе, бауырға жабысса ол холециститте ауыратын орында байқаладыда, осы екі науқасты бір бірінен айыруды қиындандырады.

Аппендицитпен көбінесе жастар ауырса холециститпен қартаң тартқан әйелдер жиі ауырады.

Холецистит тағамдану режімін бұзумен сәйкес басталса, аппендициттің ауыру сезімінің иррадиациясы өзгеше. Бауыр ісінуі, өт точкасының ауыруы, көз сарғайуы аппендицитке қарсы көріністер болады.

Жедел панкреатитте - ауыру сезімі сол жауырында, сол қабырғалар астында, төс шеміршегі тұсында.

Зәрде диастазаның 32-64 единицадан 1000, тіпті одан да жоғары көтерілуі байқалады.

Қарынның ауруында - диагнозды дұрыс анықтау үшін анамнездің маңызы зор. Үлытабар ішегімен өт қуығының бір-біріне жақын ораналасуы диагнозды әдәуір қиындатады.

Язва ауруында іш ауыруы тағам қабылдаумен сәйкестік білдірсе холециститте бұл сәйкестік жоқ. Язвада кұсықта қан көрінуі мұмкін, қарын қышқылы жоғары, холециститте - темен. Холециститте дене қызуы жоғары, язвада бұзылмаған.

Бүйреқ коликасында - ауыру төмен-.шапқа, ұрыққа, аяққа шабады ал холециститте иыққа, жауырынға, мойынға шабады. Бүйрек коликасында науқас ыңғайлы орын іздестірді (тұрады, жатады, жүреді - беспокойное поведение). Холециститте қозғалмай тыныш, ішіне еш Hәpce тигізбей бір қалыпта жатады. Бүйрек қоликасында зәр анализінің маңызы зор. Зәрде кейде қан табылады.

Гидронефрозде - ісінғен, үлкейген бүйрек анықталынады. Симптом баллотирование почки. Диагнозды несеп жолының қатетеризациясымен айыруға болады.

Өттің тасты науқасын емдеу - - науқастың асқыну - асқынбауымен байланысты операциясыз (консервативті) және хирургиялық (оперативті ) тәсілдермен орындалады.

Консервативті тәсілдер - дәрі дәрмектер және физикалық тәсілдер қолдану.

Өттегі тастарды жұмсартып ерітуі үшін бұрын хлороформ, эфир, гепарин пайдаланылатын; кейінгі жылдары бұл үшін оливка майы, өт кышқылдары-хенодезоксихол және урсодезоксихол, моноактанйон пайдаланылып олардың өт тасын еріту әсерінің басқа дәрі дәрмектерден кұштілігі дәлелденіп отыр.

Бұл қышқылдардың қажетті мөлшерін анықтау ауру адамның салмағымен байланысты. Эр бір кг. дене салмағына 15 мг. препарат пайдаланылады.

Дегенмен, өт тасын дәрімен еріту мамандар хабарлары бойынша 10-15% - 14-55%, шамасында ғана қажетті нәтиже береді. Өйткені, бұл тәсілдердің шипалы әсерін өт тасының 5 мм. аспағанында, және тастың тек холестеринді түрінде ғана кұтуге болады. Кальцийленген және аралас түрлі тастарға эсер етпейді. Бұған қоса өт тамырларындағы тастарға (холедохолитиаз) ешқандай эсер көрсете алмайды.

Өт тастарын үнтақтау немесе ультразвукпен холелитотрипсия - унтақтау, бөлшектеу жүргізу. Бүл тәсілді аумағы 3 см. аспайтын холестеринді өт тастарын үнтақтау үшін пайдалануға болады. Тәсілді қолдану үшін өт қуығының (қабының) тырысу күшінің сақталуы қажет. Өйткені үнтақталынған тастың өт ағынымен ішекке өтуі керек. Бүл ұшін өт қабының тырысуы (сокращение) күшті болғаны жөн.

Жедел холецистит туралы алғашқы хабарлар:

1618 ж. ағылшын хирургі Фабрициус /Fabricius/70 жасар наукстың өтін жарып одан екі тасты алады.

1735 ж. француз хирургі Петит /Petit/ өтке Зрет операция жасағандығын хабарлаған.

1882 ж. Лангенбух/ Langenbuh/ өтті алып тастау- холецистэк- томияны, ал 1883 ж. Мередиш /Meredish/ өттен тасты алып тастап, өттің жарасын тігіндеен. 1907 ж. Кеер холециститті жедел және созылмалы деп екіге бөлген.

Холециститтің клиникалық классификациясы:

1. /Каменные /тасты/, Бескаменные /тассыз/

2. /Острые/ жедел/, хронические/ созылмалы/

Жедел түрлері - Катаралды, флегманозды, флегманозды- язвалы, гангренозды.

Науқастың ақыры: а/жазылу, б/ созылмалы түріне ауысуы.

Науқастың асқыныстары өт водянкасы, өт эмпиемасы, жыртылуы, перитонит, өттің сыртқы немесе ішкі свищтері, обтурбациялы сары ауру, холангит, гепатит, бауыр абсцессі, билиарлы цирроз, панкреатит.

Созылмалы холециститтің ақыры: жедел түріне көшуі, өт қуығының тыртықтанып тарылуы,өттің рак науқасына көшуі .

Науқасты тексеру тәсілдері :

1/ Операциядан бұрын:

1. Клиникалық тексерістер-осмотр, пальпация.

2. Лабораториялы тексерістер- Билирубин, трансаминаза, қан, зәр анализдері

3. Рентгенмен тексеріс- обзорлы рентгенография, холецистография, ретроградты холедохография.

2/ Операция үстіндегі:

1. Протоктерді көзбен көру, саусақпен сипау, өт қуығын, ұйқы безін тексеру.

2. Холангиография

3. Протоктер трансиллюминациясы

4. Холедохоскопия

5. Бужирование-зондирование протоков /Фогарти зонды, Дормиа ловушкасымен.

Жедел холециститтің клиникалық көріністері :

1. Ауыру, 2. Лоқсу, 3. Дене сарғаюы, 4. қызу көтерілу, 5. іш бетінің қатаюы, 6. Ортнер, Мерфи, Френикус симптомдары, 7. Дәрет ағаруы.

Операция түрлері :

1. Вынужденные- Алғашқы сағаттарда- перитонитте.

2. Жедел 24-48 сағаттар арасында/ консервациялы емнің нәтижесіздегінде.

3. Отсроченные- кешіктірілген 7-14 тәуліктен соңғы.

4. Холецистэктомия /ең дұрыс/

5. Холецистостомия / өте сирек/

6. Холедохотомия / с глухим швом, внутренним или наружным дренажем/

Холециститті операциямен емдеу - қажеттігі ауруды біраз уақыт бақылап, науқастың бет алысын анықтағаннан кейін шешіледі. Егер аурудың перитонитпен асқынғандығы анықталынса операция жедел түрде орындалынады. Ауруды операцияға даярлау әр қашанда қажет. Өйтқені холециститпен қөбінесе қартаң адамдардың ауыратындығы оларды азғана уақыт ішінде толық тексеріп, қажетті нарқозға, операцияға даярлауды кажет етеді. 5% глюкоза ерітіндісі, антибиотиктер егіледі.

Жедел холециститті емдеу принциптері:

1. Перитонитпен асқынған холециститте 2-3 сағат дайындықтан кейін шапшпң операция

2. Комплексті консерувативті емдеу қажетті нәтиже бермегенде 24-48 сағат арасында жедел операция.

3. Емханаға жатқызылғаннан 7-14 күннен кейін кешіктірілген (отсроченная) операция

Жедел холециститте көбінесе холецистэктомия орындалынады. Өт айналасының үлкен инфильтратында холецистэктомия өттің түбінен (ото дна) баска жағдайларда өттің мойнынан (от шейки) бастап орындалады.

Қартайған, ауыр жүдеген науқастарда, мамандар жоқ жағдайда холецистостоманы орындауға болады.

Холедох кеңігенде, Одди сфинктерінің тарылғанында, ет тамырларында жабысқақ өт (замазка), ірің табылғанында холедоходуоденостомия орындалынады.

Папилланың тыртықтанып тарылуында трансдуоденалды папилосфинктеротомия орындалынады

Өт тамырларында тас табылғанында, холедох созылып кеңейгенінде, іріңді холангитте дене сарғайғанында, ұйқы безінің басы ісінғенде холедохотомия орындалынады. Одан соң сыртқы дренаждың келесі түрлерінің бірі қолданылады. Дренаж по Керу, Вишневскому, Пиковскому. Бұл дренаждар 12-21 тәулік арасында алынады.

Операция жалпы ингаляциялы наркозбен орындалады.

Холециститті келесі операциялардың бірімен емдейді.

Холецистостомия - өт қуғын тесіп, оның түбін іштің алдынғы бетіне тігіп бекіту. Бұл операцияны жағдайы өте ауыр радикалды операцияларды көтере алмайтын жлсы кәрі наукастарға қолданады. Науқас ауыр қатерлі жағдайдан өткеннен кейін өт алынады.

Холецистотомия - өт қуығының іші ашылып ондағы тастар алынады да жарасы тіғіледі. Қазіргі уақытта мүндай операция қолданылмайды. Өйткені қабынған өт қуығын іште қалдыру және оның жарасын тігу перитониттің басталуына себеп болып, аурудың ғүмырына зор қауып тудырады.

Өт қуығына ең жиі жасалатын және дүрыс нәтиже беретін операция – Холецистоэктомия - өт қуығын алып тастау XX ғасырдан бастап жиі қолданылады. Бүл операцияны орындаудың бірнеше жолдары (доступы) белгілі.

Кохер тілігі - оң қабырғалар жиегімен қатар.

Рио-Бранко - тілігі - төс шеміршегінен төмен іштің орталық жолымен. Қажет болса оған оңға қарай көлденең тілік қосылады.

Федоров тілігі - Кохер тілігіне үқсас т.б. тіліктер.

Өт қуығын алудың еқі тәсілі қолданылады - от шейки и отодна - мойыннан және қуықтың тұбінен бастап алу.

Өтті мойыннан бастап алуда алдымен өттің қан тамырлары байланылады. Сондъгқтан операция қан ағуынсыз орындалады. Бірақта кейбір ауруларда ауыр қабыну немесе кайталанып қабыну салдарынаң тыртық, қатты тқандер пайда болса бүл тәсілді орындау қиынға соғады. Бұл қиындықпен санаспау пузырь протогімен қоса холедохты байлауға, кесуге ұшыратуы мүмкін.

Екінші тәсіл - өтті оның түбінен бастап алу - удаление пузыря от дна - Бауырмен ұлытабар ішегі арасының связкасы ауыр қабынғанда, тыртықтанып қалыңданғанда, өт мойнына, оның артериясына жақындау, оларды ашу қиынданады. Осындай жағдайда екінші тәсіл қолданылады.

Холецистэктомиядан соң холедокты тексеріп онда тас жоқтығын анықтау қажет.

Холедохотомия - жалпы өт жолын тіліп ашу. Бұл операцияны холедохтың пункциясымен одан ірің (холангит) алынғанда және холедохте тас анықталынғанда (обтурация) орындау қажеттігі туады.

Холедохтің төменгі бөлшегінде қысылып қалған өт тастарын алу өте қиын операцияны -трансдуоденалды холедохотомияны қажет етеді. Холедохке тас өт қуығынан енеді. Егер тас ішекке өтпей холедохте қалса - обтурациялы (механичесқая) сары ауруға шалдықтырады, қабыну процессін күшейтіп оның бауыр тамырларына жайылуын - ангиохолит ауруын шақырады. Холедохтағы тастың орнынан жылжып қозғалуы дене сарғайуының бірде басылып қайталанып күшейуінің себебі болады.

Обтурациялы желтуханың екінші көрінісі - дәрет ағаруы, ал зәрдің қоңырқайлануы.

Дуоденалды зондпен алынған өттің А порциясында өт құрамдары жоқ. Онда тек панкреатический сок бар. В және С порцияларда өт жоқ, өйткені холедох таспен бітелген.

Лапароскопия, чрезкожная, чрезпеченочная холецистографияның диагнозды анықтауға пайдасымен қоса қиындығы және қатері де бар.

Операция үстінде - холецистохолангиография, монометрия, дебитометрия орындалынса холедох обтурациясының орны, себебі дұрыс анықталынады.

Интрооперационная холедохоскопия - проток және Фатеров сосогінің жағдайын анықтайды.

Обтурацияға сокқан тасты, ісікті, тыртықты алып тастауға мүмкіндік болмағанда обходной анастомоз - өт куығымен ұлытабар ішегі, қарын арасын жалғау, немесе холедохпен ұлытабар ішегі арасын жалғау (холедоходуоденоанастомоз) орындалады.

Холецистэктомия науқасты қайталанып қинайтын приступтерден құтқарады және холециститпен байлынысты перитонит, желтуха, холангит, гепатит сияқты ауыр асқыныстардың алдын алады. Уақытымен, дұрыс орындалынған холецистэктомияның ақыры жақсы. Науқас толық жазылады.

Өт жолдарының науқастарын операциямен емдеу ХІХ ғ. ақыры кезеңінен басталады. Бұған дейін бір-ер ғана операциялар орындалынған. Мәселен, 1618 ж. ағылшын хирургі Фабрициус (Fabricius) 70 жастағы науқастың өтін жарып ондағы екі тасты алған. 1735 ж. Франция хирургі Петит (Petit) өт қапшығына 3 операция жасап - өт қабынын іш бетінің брюшинасымен жабысқан түрінде өтті жарудың қауіпсіздігін жазған. Дегенмен ұзақ уақыт бойы өтті алып тастау мүмкіндігі шешілмеген. Хирургтердің көпшілігі бұл операцияға қарсы, ал кейбіреулері оны абсурдты (сандырақты) ой санаған.

Өтке жасалатын қазіргі операциялар 1867 жылдан басталған. Осы жылы Bobbs өт свищін орындаған. екінші холецистостомияны 1878 ж. Blodgett, Rosenbach, Sims; 1882 ж. Jangenbuch бірінші рет холецистэктомияны орындаған.

1883 ж. Meredith - өтті жарып алып өттің жарасын тіккен. Бұл операция идеальная холецистостомия аталанып жиі қолданылған.

Өт ауруларын операциямен емдеуде орыс хирургтері С.П.Федоров, А.В.Мартынов, В.И.Добротворский, А.Т.Лидский; шетелдер хирургтері Kehr, Korte, Doyen, Mayo Robson, братья Mayo зор енбек сіңірген.

Жедел холецистит науқасының келесі өте қатерлі асқыныстары кездесуі мүмкін :

1. Өт перфорациясы - флегмонозды немесе гангренозды холециститте кездеседі. К,азіргі уақытта холециститті жедел операциямен емдеу орындалатындығынан бұл асқыну өте сиреқ кездеседі. Жыртылған өт қапшығынан өт ішке ақса перитонит, ал өтпен жабысқан басқа мүшеге ақса бауыр, брыжейка, көлденең ішекке ақса жеке абсцесстер пайда болады. Егер өт онымен жабысқан үлытабар, көлденең тоқ ішеқ немесе қарынға төгілсе ішкі свищ ашылып, бұл свищ арқылы өт тастары енуі мүмкін. Егер өт тасы үлкен болса ішектің обтурациялы тұйілуіне соғады.

2. Өт перитониті - өт прободениесінен соң, кейде прободениесіз де басталуы мүмкін. Прободениесіз түрінде өт қабынған өт қапшығынан шығуымен (просачивание) байланысты. Бұл перитонит мысқылданып (медленно) дамыса прободениедегі перитонит шапшаң басталып дамиды.

3. Бауырмен - бүйректер асқыныстары - гепато-реналды синдром. Бауырмен бүйректер өте маңызды қызмет атқарады - олар организмді улы (токсические) заттардан тазартады. Дестрүктивті холециститте, механикалы сары ауруда, холангитте бауыр паренхимасында және бүйректерде ауыр өзгерістер басталады. Бұл асқыныстың екі тұрі бар:

Бірінші түрінде - дене қызуы жедел жоғары көтеріледі, науқас возбужден, кұсық. Ауыздан ацетон иісі шығады (печеночный ацидоз), печеночная қомқа. Қанда - остаточный азот көбейген, зәрде - белоқ, цилидрлар.

Екінші түрінде - операциядан соңғы Ү-ҮІІІ тәуліктерде өттің, зәрдің /олигурия, анурия/ азайуынан уремияга соғады. Ауру ұйқышыл, адинамия, тошнота, кұсық, ішеқтер атониясы.

4. Холангит - катаралды және ірінді; дене қызуы көтеріледі, оң қабырғалар асты қатты ауырады, көздер, тері сарғаяды. Катаралды холангит консервативті емдеуге (антибиотиктер, дуоденалды зондирование) қөнеді.

Іріңді холангитте - қызу өте жоғары, дене тітірқенеді; іш ауыруы қүшті, желтуха. Зәрде -белок, зернистые, гиалиновые цилиндры, эритроциттер, нейтрофильді лейқоцитоз, ускоренное СОЭ. Ірінді холангитте бауырдың тромбофлебиті (тромбофлебит воротной вены) басталуы мүмкін.

Холециститпен ауыратындарды операцияға даярлау - Операцияның нәтижесі науқасты оған даярлаумен байланысты. Бүл үшін 40%- глюкозаға аскорбин қышқылын қосып егеді, 5% глюкозаны 1,5л+1-2мл. 5% витамин С қосып егеді, 0,25-0,5 мл. строфантин, 5-10 ед. инсулин, қартаң ауруларға - камфора, кофеин егеді, кислородпен дем алдырады.

Операциядан соңғы кезеңде - жалпы күтімнің маңызы зор. Жалпы емге қоса (антибиотиктер, сердечные) 5% глюкоза 2-3 л., сұткесіне, глюкозамен қоса 10 ед. инсулин, зонд арқылы қарынды жуу, сифонды клизма, көк тамырға 10% -20-30 мл. тұзды гипертония ерітіндісі, прозерин 0,05% -1-2 мл.

Пневмонияның алдын алу үшін - науқасты кереуетке жартылай отырғызу, 2-3 рет 20% камфора егіледі, дымқылданылған қислородпен дем алғызады, тыныс гимнастикасы орындалады.

Операциядан соңғы алғашқы тәуліктерде N5-A диетасы, одан соң N5 диеталық тағамдандыру орындалады.

Микроорганизмдердің улылығы және макроорганизмнің қорғаныс күшіне байланысты өт инфекциясының ауыр немесе жеңіл түрі басталуы мүмкін. Өт ағынының нашарлануы (застой) өте манызды.

Кабынған өт қуығы қызарады, ісінеді, қалынданады (инфильтрация). Бұған өт қуығының Лушка (Luschka) жолдары әсер етеді. Қызарған, ісінген өттің бетінде фибринозды қабыршактар, спайкалар кездеседі.

Науқас толық жазылуымен немесе созылмалы түріне ауысуымен аяқталады.

Егер қабыну процессі күшті болып өт қабығының перфорациясына ұшыратса аз уакытта ауыр перитонитті шақырады. Өйтқені инфекцияның түріне қарамай, ішке ақкан өттің өзі брюшинаның ауыр қабынуына ұшыратады.

Ал, егер ірінді процесс өт қуығынан өт жолдарына (тамырларына) жайылса - ірінді холангит басталады.

Ірінді процесс (восходящим путем) протоктар арқылы немесе гематогенді жолмен бауырға шапса - бауыр абсцессін шақырады.

Кейде протоқ таспен бітеліп, өт қуығындағы өт өзгеріп өттің (вторичная) водянкасы пайда болуы мүмкін. Водянканың өт эмпиемасына (өт қуығының іріңге толысуы) айналуы да мүмкін.

Өтті және өт өзектерін тексерудің арнайы тәсілдері .

1. Ультра дыбысты тексеріс – тастарды (конкременттерді) анықтайды

2. Холецистохолангиография (пероралъная, внутривенная, инфузионная)

3. Ретроградная панкреатохоланғиорентгенография (контрастирование желчных протоков с помощью эндоскопической канюляции большого сосочка 12- перстной кишки и введение контрастного вещества в общий желчный проток).

4. Тері және бауыр арқылы холангиография (обтурациялы сары ауруда )

5. Компъютерлі томография

Науқас 16. 63 жасар пенсионер әйел Клиникаға жедел көмек машинасымен жеткізілген. Науқас бұдан бір кұн бұрын он қабырғалар астының қатты шаншып, түйреп ауыруынан, құсықтан басталған. Анамнездең бұдан да бұрын бірнеше рет осындай шағымдармен жедел көмек шақыруға мәжбір болғандығы анықталынады. Спазмолитиктермен укол салынғаннан соң ауpy емханаға жатқызылмаған. Бұл жолы ауру өте күшті, құсық басылмады, дене қызуы 37,8 градусқа, дейін көтерілді.

Бауыр ісінген, Пастернацкий симптомы жоқ, зәр шъгғуы дұрыс. Іш жуан (семіз), оның оң бөлшегі тынысқа нашар қатынасады. Іштің қатаңдығы, үлкейгені, ауырғыштығы өт, Ортнер, Мюси симптомдары анық. Қанда - НВ-75%, Л- 16000, қайталанғыш өтпен құсу, бауыр тұсының ауыруының оң иыққа шабуы, бауырдың, өттің ұлкейуі. Лейкоцитоз, Щеткин-Блюмберғ симптомы, іш бетінің қатайуы ауруды жедел операциямен емдеудің қажеттігш дәлелдейді.