II бөлім. Зерттеу бөлімі
2.1. «Теңізшевройлдың» газды кәдеге жарату бағдарламасы
Газлифт (эрлифт) – эксплуатациялық құбырлар колоннасы және оған жіберілген насосты-копрессорлық құбырлардан тұратын, яғни қысылған газ (ауа) көмегімен сұйықтықты көтеруден тұратын жүйе.
Кейде бұл жүйені газды көтергіш деп те атайды. Сондықтан ұңғыны эксплуатациялау әдісі газлифт деп аталады.
Төменде газсыздандырылған мұнайдың физика-химиялық құрамы мен табиғи газдың компонентті құрамы көрсетілген.
1-кесте
Газсыздандырылған мұнайдың физика-химиялық құрамы
Параметрлер |
Өлшем бірліктері |
Параметрлер мәндері |
200C кезіндегі мұнайдың тығыздығы |
кг/м3 |
870 |
200C кезіндегі мұнайдың кинематикалық тұтқырлығы |
сст |
30 |
500C кезіндегі мұнайдың кинематикалық тұтқырлығы |
сст |
13 |
Массалық үлестері: -парафиннің -жалпы күкірттің -меркаптанды күкірттің -күкіртсутектің |
% |
1,0 0,76 - -
|
2-кесте
Табиғи газдардың компонентті құрамы
№ |
Компоненттер |
Бос газ, % моль |
№ |
Компоненттер |
Бос газ, % моль |
1 |
Метан (CH4) |
90,11 |
5 |
н-бутан (C4H10) |
0,15 |
2 |
Этан (C2H6) |
4,87 |
6 |
Изопентан (C5H12) |
0,16 |
3 |
Пропан (C3H8) |
1,78 |
7 |
Н-пентан (C5H12) |
0,08 |
4 |
Изобутан (C4H10) |
0,34 |
8 |
Азот (N2) |
1,82 |
9 |
Көмірқышқыл газы (CO2) |
0,62 |
10
11 |
ρ (ауа бойынша), кг/cм3
t = 200C кезіндегі ρ, кг/м3 |
0,6106
0,335 |
Атырау облысында орналасқан «Теңізшевройлдың» газды кәдеге жарату бағдарламасына сүйене отырып, мынадай шағын зерттеу жүргізілді.
2005-2010 жылдар аралығындағы алауларда жағылған ілеспе газдың мөлшері төмендегіше болды:
3-кесте
Жағылған ілеспе газдың көлемі
№ |
Жылдар |
Жағылған ілеспе газдың көлемі, м3 |
1 |
2005 |
445 млн. |
2 |
2006 |
420 млн. |
3 |
2007 |
360 млн. |
4 |
2008 |
315 млн. |
5 |
2009 |
290 млн. |
6 |
2010 |
35 млн. |
Диаграмма 1. Жағылған ілеспе газдың көлемі
Бағдарламаның негізгі жобаларының бірі жақында ғана сәтті жүзеге асырылған газды кәдеге жарату жобасы (ГКЖ) болып табылады. 2009 жылдың аяғындағы белгіленгенмерзімінде жүзеге асырылғаннанкейін ГКЖ газдың тәуліктік жағылуын 790 қалыпты текше метрге қысқартуды қамтамасыз етті.
ТШО-да енгізген шаралар ғылым мен техниканың озық жетістіктері болып табылады, оларды жүзеге асыру газ жағу көлемін бірте-бірте және елеулі қысқартуды қамтамасыз етті.
2008 жылы ТШО негізгі өндірісте газ жағылуының көлемі бойынша ең тәуір нәтижеге қол жеткізді – 254 миллион қалыпты текше метр. Сөйтіп, жағылған газдың өндірілген бір тонна мұнайға шаққандағы үлесі 2008 жылы
18,2 қалыпты текше метрді құрады, бұл газдың жағылу көлемін елеулі қысқарту жөнінде жүргізілген жұмыс нәтижесін байқатады. Нәтижесінде газды кәдеге жарату жобасы жағылатын газ көлемінің бір тонна мұнайға шаққандағы көлемін 1,3 қалыпты текше метрге дейін қысқартуды қамтамасыз етті.
Бағдарламаны жүзеге асыру аясында және нақты ГКЖ жобасында енгізілген көптеген техникалық шешімдерге әлемде әзір ешқандай балама жоқ және олар ТШО-ның арнайы тапсырмасымен арнайы Теңіз мұнай кеніші үшін оның өзіндік ерекшеліктері ескеріле отырып жасақталды.
ҚР Мұнай және газ министрлігінің мәліметіне сәйкес 2013 жылдың 1-сәуіріне дейін алауларда ілеспе газды жағуға рұқсат алған 53 кен орны белгілі болды. Солардың кейбіреулері төменде көрсетілген.
4-кесте